Οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τη λίρα και στρέφονται στο δολάριο

Μέχρι και την λήξη του 2021, το σχέδιο άμυνας για την προστασία της τουρκικής λίρας δεν έχει να επιδείξει κάποιες σαφείς ενδείξεις επιτυχίας και το κυριότερο δεν αποτρέπει την άκρως επικίνδυνη δολαριοποίηση κάθε οικονομικής πτυχής της χώρας. Οι κάτοχοι σκληρού συναλλάγματος αυξάνουν τις αποταμιεύσεις τους αποφεύγοντας το εθνικό νόμισμα παρά την ισχυρή παρέμβαση της Κεντρικής Τράπεζας.

Ο σχεδιασμός του Τούρκου προέδρου και του επιτελείου του αποσκοπεί στην αντιστροφή της ισχυρής τάσης δολαριοποίησης, με τις ανακοινώσεις του Ταγίπ Ερντογάν να συνοδεύονται στις 20 Δεκεμβρίου από ισχυρότατη παρέμβαση στην αγορά συναλλάγματος. Στις 24 Δεκεμβρίου η πίεση στο εθνικό νόμισμα αποκλιμακώνεται δυναμικά με τις ισοτιμίες του να διαμορφώνονται στο 10,99:1 έναντι του δολαρίου και στο 12,97:1 έναντι του ευρωπαϊκού κοινού νομίσματος. Όμως από τις 26 έως τις 31 Δεκεμβρίου η τουρκική λίρα υποτιμάται κατά 23% με τις ισοτιμίες της να διαμορφώνονται στην λήξη του έτους 13,32:1 έναντι του δολαρίου και στο 15,14:1 έναντι του ευρωπαϊκού κοινού νομίσματος.

Οι Τούρκοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν πως το σχέδιο έχει πυροδοτήσει μία τάση επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, αλλά τα δεδομένα πιστοποιούν το αντίθετο. Από τις αρχές του 2021 η τουρκική λίρα έχει υποτιμηθεί κατά 78% έναντι του αμερικανικού νομίσματος, με την κατάσταση να επιδεινώνεται δραματικά κατά την περίοδο Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου, με αφορμή τις αλλοπρόσαλλες αποφάσεις του Τούρκου προέδρου να μειώσει συνολικά κατά 500 μονάδες βάσης τα επιτόκια της Kεντρικής Tράπεζας που διαμορφώνονται τον Δεκέμβριο στο 14%.

Από την άλλη πλευρά οι εξαγγελίες των μέτρων στις 19 Δεκεμβρίου για την προστασία των αποταμιεύσεων σε τουρκικές λίρες, δεν αποδίδουν. Σύμφωνα με αυτές το υπουργείο Οικονομικών, αναλαμβάνει την ευθύνη να αποκαταστήσει τις απώλειες των καταθέσεων σε ενδεχόμενες υποτιμήσεις του νομίσματος, εάν υπερβούν το επιτόκιο του 14% της Kεντρικής Tράπεζας, αρκεί να παραμείνουν δεσμευμένες επί ένα τρίμηνο.

Οι ημερήσιες στατιστικές της Υπηρεσίας Ρυθμιστικών Τραπεζικών Αρχών και Ελέγχου στοιχειοθετούν πως κατά την διάρκεια των πρώτων δύο ημερών της στήριξης του νομίσματος και μετά τις εξαγγελίες οι καταθέσεις σε συνάλλαγμα δεν μειώνονται αλλά αντίθετα αυξάνονται. Σε εκείνες των ιδιωτών προστίθενται 250 εκατομμύρια δολάρια, αυξάνοντας το σύνολο σε 163,7 δισεκατομμύρια και στις αντίστοιχες των νομικών προσώπων 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια, με το σύνολο να ανέρχεται σε 98 δισεκατομμύρια.

Οι αντιδράσεις

Οι δύο πρώτες εβδομάδες εφαρμογής του μέτρου που συνδέει έμμεσα την τουρκική λίρα με το αμερικανικό δολάριο, προσελκύουν καταθέσεις της τάξης των 6,3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σύμφωνα με δηλώσεις του υπουργείου Οικονομικών στην οικονομική εφημερίδα Dünya. Το ποσόν, όμως, ισούται με μόλις το 1,7% των συνολικών καταθέσεων στην χώρα, που ανέρχονται σε 360,75 δισεκατομμύρια δολάρια, με βάση τις τρέχουσες ισοτιμίες.

Αν και ο μηχανισμός παρέχει προστασία από τις σοβαρές αρνητικές διακυμάνσεις των ισοτιμιών, προσφέρει μικρότερο επιτόκιο στις καταθέσεις σε σχέση με το μέσο αντίστοιχο των τραπεζών στο εθνικό νόμισμα που κινείται στο 22,5%. Ο μηχανισμός πάντως δεν παρέχει κάποια ασφάλεια έναντι των πληθωριστικών πιέσεων, που έχουν αποκτήσει την μεγαλύτερη ένταση από το 2002 και δεν πρόκειται να αποκλιμακωθούν εντός του 2022.

Σύμφωνα με τον γνωστό από τις συνεχείς του παρεμβάσεις επικεφαλής των στρατηγικών αναλυτών του Bluebay Asset Managment, Timothy Ash, η ισχυρή παρέμβαση της Kεντρικής Tράπεζας με αφετηρία τις 20 Δεκεμβρίου, δεν απαντά στο πρόβλημα, ούτε απομακρύνει το πρόβλημα του νομίσματος από την στιγμή που δεν εγκαταλείπεται η αλλοπρόσαλλη νομισματική πολιτική.

Η τρέχουσα κατάσταση δεν επιτρέπει πλέον αστεϊσμούς και ειρωνικά σχόλια, από την στιγμή που κατά τον Τούρκο πρόεδρο εμβληματικοί οικονομολόγοι, όπως οι Keynes, Friedman, Hayek, Solow, Samuelson, Adam Smith, Kornai, Dornbush, αλλά και μεγάλες κεντρικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ε.Ε., των ΗΠΑ, της Βρετανίας, ακόμα και της Ρωσίας και της Κίνας, κρίνονται θύματα της ανοησίας τους. Ο ίδιος ομολογεί πως κατά την διάρκεια της σταδιοδρομίας του που υπερβαίνει τις τρείς δεκαετίες, δεν έχει αντιμετωπίσει σε τέτοιο βαθμό ακραίες διακυμάνσεις νομίσματος αναδυόμενων αγορών.

Ο τρόμος του πληθωρισμού

Στο οπωσδήποτε αντίξοο αυτό οικονομικό περιβάλλον, ο πληθωρισμός κατά τον Δεκέμβριο εκτινάσσεται στο 36,08%, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2002, διαψεύδοντας δραματικά όλες τις προβλέψεις. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις 22 διεθνών οικονομολόγων που δημοσιεύει το γνωστό οικονομικό ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg, ο σχετικός δείκτης είχε υπολογισθεί στο 29,6%, ενώ αντίστοιχη έρευνα του Reuters με την συμμετοχή 13 οικονομολόγων εκτιμά ένα εύρος από 26,4% έως 37,3%. Κατά την Goldman Sachs ο πληθωρισμός προβλέπεται να κινηθεί σε επίπεδα ανώτερα του 40% για την μεγαλύτερη διάρκεια του 2022, επηρεάζοντας δραματικά την καθημερινή ζωή στην χώρα.

Κατά τον Τούρκο οικονομολόγο και πρώην διευθυντή ερευνών και στρατηγικής του επενδυτικού σχήματος Egeli & Co. Asset Management  Güldem Atabay, στην Κωνσταντινούπολη, στον δείκτη του πληθωρισμού ανακλάται το τεράστιο σφάλμα της πολιτικής των επιτοκίων που δεν αποτελούν αίτιο για την αφόρητη πληθωριστική πίεση, αλλά αντίθετα πυροδοτούν τον πληθωρισμό, επηρεάζοντας αρνητικά ολόκληρη την χώρα, με δραματικές αυξήσεις του κόστους διαβίωσης. Ταυτόχρονα από την ερευνητική ομάδα Enag που παρακολουθεί τον πληθωρισμό με βάση την μέθοδο του Πανεπιστημίου John Hopkins, ο πληθωρισμός κινείται στο 82,8% τον Δεκέμβριο.

Παράλληλα ο δείκτης τιμών παραγωγού εκτοξεύεται στο 79,9% τον Δεκέμβριο, από το 54,6% του προηγούμενου μήνα, με τις διαφορές τιμών μεταξύ των δύο μηνών να ανέρχονται στο 19,1% ανακλώντας απότομη άνοδο του κόστους των εισαγωγών. Μία αύξηση αυτής της τάξης μεγέθους, επισημαίνει ο πρώην Kεντρικός Tραπεζίτης Uğur Gürses, συνεπάγεται πως η εμπρηστική πλέον πληθωριστική πίεση θα συνεχίσει να διατηρείται και στο πρώτο δίμηνο του 2022. Επιπλέον οι τιμές ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου αυξάνονται κατά 50% και 25% αντίστοιχα για τους ιδιώτες και κατά 100% και 50% αντίστοιχα για εμπορική χρήση.

Αποθεματικά σε συνάλλαγμα

Τα μεικτά αποθεματικά σε συνάλλαγμα της Κεντρικής Τράπεζας έως την ισχυρή παρέμβαση του διημέρου 21-22 Δεκεμβρίου ανέρχονται σε 124,1 δισεκατομμύρια δολάρια, έχοντας μειωθεί από τα 126,4 δισεκατομμύρια δολάρια της προηγούμενης εβδομάδας. Τα καθαρά αποθεματικά (μετά την αφαίρεση των υποχρεώσεων και των τακτικών αποθεματικών) μειώνονται αντίστοιχα σε 22,5 δισεκατομμύρια δολάρια από 24,7 δισεκατομμύρια. Εάν αφαιρεθεί η αξία των βραχυπρόθεσμων συμβολαίων επαναγοράς χρέους σε συνάλλαγμα ύψους 60,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων (Forex-Swaps), τότε τα καθαρά αποθεματικά διαμορφώνονται αρνητικά από τα -36,2 δισεκατομμύρια δολάρια στα -37,9 πριν από την παρέμβαση.

Κατά την διάρκεια της περιόδου 2019-2020, η Kεντρική Tράπεζα ρευστοποιεί συναλλαγματικά αποθέματα της τάξης των 129 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε παρεμβάσεις στήριξης της τουρκικής λίρας, ενώ σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Uğur Gürses, στο διήμερο 20-21 Δεκεμβρίου του 2021, ρευστοποιούνται ακόμα επτά δισεματομμύρια. Εκτιμήσεις της αντιπολίτευσης αυξάνουν το ποσόν σε 13,5 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ οι οικονομικοί αναλυτές του Λονδίνου υπολογίζουν ρευστοποιήσεις της τάξης των 6,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Αν και δύο μεγάλοι πιστωτικοί φορείς, ο δημόσιος Zirat και ο ιδιωτικός IS, που έχουν εμπλακεί στην στήριξη χαιρετίζουν την επιστροφή στην λίρα με τυπανοκρουσίες, ήδη η υποτίμηση του νομίσματος κατά 23% στην περίοδο από 26 έως 31 Δεκεμβρίου, συνεπάγεται μία επιβάρυνση κατά 9% της Kεντρικής Tράπεζας για τις εγγυημένες καταθέσεις που πραγματοποιούνται έως τα τέλη του έτους.