Ασταθής ισορροπία και το 2022 – Υπάρχουν γόρδιοι δεσμοί, όχι Αλέξανδρος…

Δεν υπάρχει ούτε αισιόδοξο μήνυμα για το νέο χρόνο, ούτε μαύρες πλερέζες. Ο χρόνος που πέρασε, αυτός που ξεκίνησε και ο επόμενος που πήρε ήδη θέση υπομονετικά, ισορροπούν σε λεπτό σκοινί. Δεν είναι ότι το σκοινί έχει αξεδιάλυτους γόρδιους δεσμούς. Είναι ότι δεν υπάρχει Αλέξανδρος, ούτε σπαθί. Είναι ότι «για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολύ». Είναι ότι προσωρινά υπάρχει ισορροπία αδιαφορίας, τρόμου, μοιρολατρίας ενώ σιγά-σιγά ξεχειλίζει η αηδία.

Ο καπιταλισμός νίκησε, αλλά η Δύση που τον γέννησε είναι άρρωστη. Οι ΗΠΑ κέρδισαν (την ΕΣΣΔ) αλλά παραπαίουν. Την “Παρακμή της Δύσης” είδε ο Σπέγκλερ από το 1914, αλλά χρειάστηκαν δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και πάνω από ένας αιώνας για να πάρουμε είδηση ότι “κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο” και πλέον μυρίζει άσχημα. Ο κόσμος κινείται με τους δικούς του ρυθμούς, όχι πάντα επιθυμητούς ούτε κατανοητούς, πάει αργά, δολιχοδρομεί.

Η Ρώμη και το Βυζάντιο κράτησαν περίπου από μια χιλιετία, η σκέψη των αρχαίων Ελλήνων κυριάρχησε από πολύ νωρίτερα και συνεχίστηκε ως πολύ αργότερα. Οι αστοί εμφανίστηκαν γύρω στα 1400, αλλά τους χρειάστηκαν άλλα 400 χρόνια να δυναμώσουν, να ωριμάσουν και να επαναστατήσουν στο Παρίσι, εξ ου και η γοητεία του κρατάει ακόμα. Σπεύδε βραδέως…

Κακά τα ψέματα, την κάθε βαθιά αλλαγή δεν την έφερε η ειρήνη, τόσο παινεμένη ήδη από τον Αριστοφάνη, αιώνες πριν από μας. “Σε γνωρίζω από τη κόψη…”, λέει ο Σολωμός, από την γκιλοτίνα την αναγνωρίζουν οι Γάλλοι, θέλει «κι οι ζωντανοί να δίνουν τον αίμα τους» τραγουδάει ο Θεοδωράκης τον Ελύτη. Για την ελευθερία. Όταν το ιδανικό είναι υψηλό τόσο ο αγώνας είναι ανηφορικός και δύσκολος και οι άνθρωποι αναμοχλεύουν τα μύχια της ψυχής τους, κάνουν θαύματα και γράφουν Ιστορία με θυσίες. Τα κληροδοτούν αλλά οι διάδοχοι εφησυχάζουν, χωνεύουν τα έτοιμα. Μετριότητες, όπως βλέπουμε.

Αυτό που κατάφερε ο δυτικός καπιταλισμός σίγουρα δεν είναι λίγο. Δημιούργησε πρωτοφανή πλούτο. Ισοπέδωσε την «εργατική πρωτοπορία, όργανο της Ιστορίας», όπως έλεγε (λάθος) ο Μαρξ. Και μετά οι δυτικές ελίτ έφτιαξαν μια κοινωνία σαν από ομοιόμορφη γκρίζα λάσπη. Πλαδαρή, βραδυκίνητη, γερασμένη. Οπότε ο διψασμένος καπιταλισμός ετοιμάζεται να μετακομίσει. Πρώτος σταθμός η Κίνα. Με πρωτοφανή ζωτικότητα. Δεν έχει προηγούμενο! Μέσα σε λιγότερο από μισό αιώνα, μια από τις πιο καθυστερημένες περιοχές του κόσμου να γίνει ουσιαστικά πρώτη οικονομία, υπό το παράδοξο, πάντως πρωτόγνωρο, κινέζικο μοντέλο κομμουνισμού. Φορτωμένο με ερωτηματικά, θαυμαστικά, πολύ φόβο και φθόνο.

Ισοπέδωση κάθε διαφοράς

Το άλλο περίεργο, αντιφατικό και παιδικά ακραίο είναι οι ΗΠΑ, η κορύφωση του δυτικού καπιταλισμού. Οι ΗΠΑ, λοιπόν, από παιδί της ποικιλίας και της δημιουργικής φαντασίας έγινε αγωγιάτης της παγκοσμιοποίησης, της ομοιομορφίας, της ισοπέδωσης κάθε διαφοράς με απαίτηση να εξαλείψει και την ίδια τη Φύση! Όχι στη διαφορά αρσενικού-θηλυκού, όχι στον “μπαμπά” και στη “μαμά”… “γονιός ένα”-“γονιός δύο”! Ο δυτικός, αμερικανικός, καπιταλισμός δεν αντέχει τη “φυσική τάξη της ανομοιομορφίας”, δεν αντέχει να δει “όλα τα λουλούδια να ανθίζουν”…

Ο Μακαρθισμός εξαφάνισε και το τελευταίο ίχνος της όποιας διαφορετικής φωνής. Συντροφιά με τον σταλινισμό κατάφεραν να στειρώσουν σκέψη, τέχνη, διανόηση. Οι μόνες διαφορετικές φωνές διασώθηκαν (κάπως) στο σινεμά (Χόλυγουντ) όπου, πάντως, οι μυστικές υπηρεσίες (CIA) διοχετεύουν σενάρια προβληματισμού και ανησυχιών. Και στη Ρωσία, όπως ξέρουμε, οι μυστικές υπηρεσίες ήταν βασικός πυλώνας εξελίξεων.

Στον κυκεώνα της καχυποψίας, της συγκατάβασης, του κομφορμισμού, οι μυστικές υπηρεσίες ήταν οι μόνες που δεν μπορούσαν να αποφύγουν τη γνώση της κοινωνικής πραγματικότητας, επειδή αυτήν κατασκόπευαν. Οι μυστικές υπηρεσίες έγιναν, στο εσωτερικό τους, απρόβλεπτο, ιδιόμορφο, συμπυκνωμένο πεδίο μάχης ιδεών και τελικά κοινωνικής σύγκρουσης. Στο απολύτως συγκεντρωτικό κράτος της Σοβιετικής Ένωσης οι μυστικές υπηρεσίες ανέλαβαν τα ηνία του νέου καθεστώτος.

Πολύπλοκο παιχνίδι

Στις ΗΠΑ λειτουργούν, ακόμα, περισσότερα κέντρα εξουσίας και το παιχνίδι είναι πιο πολύπλοκο. Επί Τραμπ οι μυστικές υπηρεσίες μάλλον έπαιξαν ιδιαίτερα σημαντικό και αντιφατικό ρόλο, τόσο για την ανατροπή του, όσο και για την πολιτική του επιβίωση. Από τον Κένεντι και μετά μόνο ένας πρόεδρος δεν αντιμετώπισε εξοντωτικό πόλεμο εκ των έσω, ο πατέρας Μπους που χρημάτισε μια οκταετία αρχηγός της CIA.

Ο Τραμπ καταγγέλθηκε σαν φιλορώσος, αλλά η διάδοχη ομάδα Μπάϊντεν πατάει στα χνάρια του. Πίσω από μια επιθετική ρητορική, συμφώνησε με τον Πούτιν σε μέτρα κατευνασμού της έντασης. Κλιμάκιο της CIA, μαζί με στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών, πάνε στη Μόσχα για να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία για το θέμα της Ουκρανίας. Η κρατική ρωσική τηλεόραση το επιβεβαιώνει.

Η Ελλάδα και ο Ερντογάν; Δεν ήρθε το τέλος των απειλών και των συγκρούσεων, παρά τις θριαμβολογίες ορισμένων για τα γαλλικά όπλα. Αλλά χρειάζεται κάποιος αυτοέλεγχος. Μηδενικός στην περίπτωση του Νίκου Ανδρουλάκη, αφού ο νεοεκλεγείς αρχηγός προβλέπει ότι όλα θα πάνε καλά επειδή του έπεσε(;) το φλουρί ενός κόμματος που δεν μπορεί να διαλέξει το όνομά του!

Ούτε θριαμβολογίες, επειδή, ίσως, με κάποιον τρόπο πέσει ο Ερντογάν. Δεν υπάρχει μπαμπούλας απέναντί μας, παράλογος, ανόητος και ακατανόητος. Με τέτοια αναμασάμε το άλλοθι για τον φόβο μας και την υποταγή μας. Ο Ερντογάν είναι ένας αντίπαλος με δράσεις και αντιδράσεις, με στόχους σαφείς και διακηρυγμένους δημοσίως. Αντί να κλείνουμε τα μάτια, ας τον αντιμετωπίσουμε.