Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα το Ουκρανικό για τον Ερντογάν

Σε σημαντικό πρόβλημα εξελίσσεται για τον Ταγίπ Ερντογάν το Ουκρανικό και για αυτό και κάνει προσπάθειες να διαδραματίσει διαμεσολαβητικό ρόλο μεταξύ Μόσχας-Κιέβου. Ο στόχος είναι να επιλυθεί η ουκρανική κρίση με διπλωματικό τρόπο και να διατηρήσει η Τουρκία ουδέτερη στάση. Επισημαίνεται, ότι η Τουρκία είναι κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ αλλά και στενός σύμμαχος της Ρωσίας.

Το γεγονός ότι Βλαντιμίρ Πούτιν θα επισκεφθεί την Τουρκία δίνει την ευκαιρία στον Ερντογάν να προωθήσει την διαμεσολαβητική του ατζέντα για την ουκρανική κρίση. Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντίμτρι Πεσκόφ ανέφερε ότι ο Πούτιν αποδέχτηκε ευχαρίστως την πρόσκληση του Ερντογάν και ότι η επίσκεψη θα γίνει μόλις επιτραπεί από τις συνθήκες της πανδημίας και το πρόγραμμα εργασιών των δύο προέδρων.

Φυσικά ο Πεσκόφ δεν παρέλειψε να δηλώσει ότι η συνάντηση θα αφορά στις διμερείς σχέσεις των δυο κρατών. Όμως, ο Ερντογάν δήλωσε ότι είναι έτοιμος να υποδεχθεί στην Τουρκία και τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Η προσπάθεια διαμεσολάβησης του Ερντογάν αντανακλά τους φόβους της Άγκυρας για τη θέση στην οποία θα βρεθεί σε περίπτωση που γίνει πόλεμος στην Ανατολική Ουκρανία.

Ο Ερντογάν έχει προκαλέσει θυμό στη Μόσχα, όχι μόνο γιατί είναι αλληλέγγυος με το Κίεβο, αλλά και γιατί υποστηρίζει τη στρατηγική του ΝΑΤΟ να επεκτείνει την παρουσία του στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Ένα ακόμα ευαίσθητο σημείο για την Τουρκία είναι η δέσμευσή της στη Σύμβαση του Μοντρέ του 1936, που είναι ζωτικής σημασίας για τα ρωσικά συμφέροντα στη Μαύρη Θάλασσα. Η σύμβαση ορίζει τη θαλάσσια κυκλοφορία των στενών του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων και επιβάλλει αυστηρούς περιορισμούς στα στρατιωτικά πλοία των μη παράκτιων κρατών, περιορίζοντας ουσιαστικά την πρόσβαση των ναυτικών δυνάμεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα.

Ο Ερντογάν ενδεχομένως να εκτιμά ότι το Ουκρανικό τον βοηθάει και να βελτιώσει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ καθώς αναδεικνύει τη σημασία της χώρας του. Οι ΗΠΑ που δεν θέλουν να χάσουν την Τουρκία, να μην δεθεί ολοκληρωτικά στο “άρμα του Πούτιν” θα την πιέσουν να συνεχίζει να προμηθεύει όπλα στην Ουκρανία, σε περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης με τη Ρωσία.

Ερντογάν και ΝΑΤΟ

Ήδη η Ουάσινγκτον με την ακύρωση του αγωγού EastMed κάνει ανοίγματα στην Τουρκία. Ενδεχομένως, οι ΗΠΑ να συμπεριλάβουν και πάλι την Τουρκία σε προγράμματα παραγωγής σύγχρονων οπλικών συστημάτων. Όμως, το ερώτημα που εγείρεται είναι αν ο Ερντογάν θα καταφέρει να κρατήσει στη “ίδια μασχάλη δύο καρπούζια”, τη συμμαχία του με τον Πούτιν και τις υποχρεώσεις που έχει η Τουρκία  ως κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ, αν γίνει πολεμική σύγκρουση.

Επίσης, το Ουκρανικό αποτελεί και σημείο διαφορετικών προσεγγίσεων Μόσχας και Άγκυρας εξαιτίας των στενών ουκρανό-τουρκικών αμυντικών σχέσεων. Στην ένοπλη σύγκρουση του ουκρανικού στρατού με τους αυτονομιστές στο Ντονμπάς, τα τουρκικά μη επανδρωμένα αεροσκάφη Bayraktar TB2 που έχει αγοράσει το Κίεβο επηρεάζουν σε σημαντικό βαθμό την εξέλιξη των συγκρούσεων υπέρ του. Οι Τούρκοι έχουν, ακόμα, κατασκευάσει κορβέτες για τον στόλο του ουκρανικού ναυτικού στη Μαύρη Θάλασσα και υπάρχει συνεργασία και στην ανάπτυξη τεχνολογίας κινητήρων.

Ένα ακόμα πεδίο αντιπαράθεσης είναι και η υποστήριξη της Τουρκίας προς του Τάταρους της Κριμαίας που θεωρεί ότι αποτελούν στόχο των ρωσικών αρχών. Η συμπάθεια για αυτή τη μουσουλμανική, τουρκόφωνη κοινότητα είναι ευρέως διαδεδομένη στην Τουρκία καθώς διαμένει σε αυτή μεγάλος αριθμός της τατάρικης διασποράς.

Η Άγκυρα παρακολουθεί με ανησυχία την ρωσική εξωτερική πολιτική. Παρά τη σημαντική ρωσοτουρκική συνεργασία σε ενέργεια, τουρισμό και σε άλλους τομείς, το Κρεμλίνο προωθεί ατζέντες που συγκρούονται με τα τουρκικά συμφέροντα σε διάφορες περιοχές με γεωπολιτική σημασία. Υποστηρίζει διπλωματικά και στρατιωτικά το καθεστώς της Δαμάσκου και στη Λιβύη έχει ταχθεί υπέρ του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ.

Τα ατού του Πούτιν

Ο Ερντογάν φοβάται την αντίδραση της Ρωσίας εάν τελικά αναγκαστεί να επιλέξει την πλευρά ΗΠΑ-ΝΑΤΟ. Ο Πούτιν έχει τη δυνατότητα να υπονομεύσει σε σημαντικό βαθμό τα τουρκικά στρατηγικά και εθνικά συμφέροντα. Αν αποφασίσει να υποστηρίξει τους Σύριους Κούρδους να διεξαγάγουν εκτεταμένες επιχειρήσεις εναντίον των τουρκικών δυνάμεων και των ισλαμιστών εξτρεμιστών συμμάχων τους, τότε ο Ερντογάν θα αντιμετωπίσει σοβαρό πρόβλημα.

Ταυτόχρονα, ο Πούτιν έχει τη δυνατότητα να τερματίσει τις νεοθωμανικές φιλοδοξίες του Ερντογάν στην Κεντρική Ασία. Η πρόσβαση της Τουρκίας στον Καύκασο με αφορμή τον πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ έγινε απλά και μόνο επειδή το επέτρεψε η Ρωσία. Οι πρώην σοβιετικές επαρχίες αποτελούν παραδοσιακή σφαίρα ρωσικής επιρροής και ο Πούτιν δεν το διαπραγματεύεται.

Επιπλέον, η Ρωσία ανά πάσα στιγμή μπορεί να ενεργοποιήσει και μοχλούς οικονομικής πίεσης έναντι της Τουρκίας. Εκτός από την προμήθεια των S-400, η Ρωσία κατασκευάζει τον πρώτο πυρηνικό αντιδραστήρα της Τουρκίας. Μάλιστα, πρόσφατα κατασκεύασε και έναν αγωγό κάτω από την Μαύρη Θάλασσα προς την Τουρκία.  Ακόμα, παρά την επιθυμία της Άγκυρας για ενεργειακή διαφοροποίηση, οι τουρκικές πόλεις εξακολουθούν να χρειάζονται ρωσικό φυσικό αέριο για να καλύψουν τις ανάγκες τους.