Προβλέψεις για μετά-πανδημία κοινωνικό τσουνάμι

Τα επεισόδια με μολότοφ και πετροπόλεμο, η βία και από τις δύο πλευρές (διαδηλωτών και κράτους), συχνά παρουσιάζονται ως ελληνικό φαινόμενο, ενώ στην πραγματικότητα είναι ξεσπάσματα και καταστολή που παρατηρούνται διεθνώς σε περιόδους κρίσης και σε πολιτείες κοινωνικών ανισοτήτων. Εκδηλώνονται εκεί, όπου ήδη προϋπήρχε προβληματικό υπόβαθρο. Όμως, η πραγματικά μεγάλη βἰα ίσως να είναι καθ΄οδόν και να εκδηλωθεί όταν ο ιός τεθεί υπό σχετικό έλεγχο.

Όπως δείχνουν μελέτες, οι διαδηλώσεις σε διεθνή επίπεδο αυξάνονταν μέχρι την πανδημία χρόνο με το χρόνο, σχεδόν κατά 11% σε σταθερή βάση. Εδώ και ένα χρόνο έχουν ουσιαστικά μειωθεί σε σύγκριση με την προηγούμενη πενταετία, αλλά εμφανίζουν μεγαλύτερη συναισθηματική φόρτιση. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτά τα έντονα σποραδικά ξεσπάσματα που καταγράφονται μεσούσης της πανδημίας, θα είναι πολλαπλάσια όταν αυτή αποτελέσει παρελθόν και έρθουν στην επιφάνεια όλα τα κατεσταλμένα ζητήματα μαζί με την διεθνή οικονομική κρίση που θα ακολουθήσει.

“Εν τω μεταξύ” αντιδράσεις σημειώνονται παντού. Δεν υπάρχει χώρα στον πλανήτη με δημοκρατικό καθεστώς που να μην αντιμετωπίζει μολότοφ και πετροπόλεμο  –το είδαμε στα “Κίτρινα γιλέκα” της Γαλλίας και σε μη γιλέκα στο Βέλγιο, στη Γερμανία, στη Βρετανία, στην Αυστρία, στην Ιταλία κ.α. Ακόμα και το Black lives matter, μια πρωτοφανής έκρηξη στις ΗΠΑ με αφορμή τον θάνατο του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόιντ κατά την σύλληψή του, ή τα γεγονότα στο Καπιτώλιο των Αμερικανών, είναι αμφίβολο αν θα είχαν την ίδια ένταση σε περίπτωση που δεν είχε προηγηθεί η κρίση της πανδημίας.

Το συντηρητικό Bloomberg σε άρθρο του γράφει ότι αναμένονται πολλά δεινά από την πανδημία αν η άρχουσα τάξη δεν κάνει κάτι για να προλάβει το κακό και ο αρθρογράφος εννοεί την λήψη μέτρων για τη μείωση των ακραίων ανισοτήτων. «Όταν η αρρώστια και η φτώχεια απαιτούσαν περισσότερα από αυτά που μπορούσαν να μας δώσουν, οι αυστηρές εντολές δεν πρόσφεραν παρά ακόμα μεγαλύτερη οργή στη θλίψη μας και υψώθηκαν εμπόδιο στην ανάσα ανακούφισης που προσμέναμε» έγραφε ο Βρετανός ποιητής George Wither για τη βουβωνική πανώλη στη χώρα του το 1625, όπως αναφέρει το αμερικανικό μέσο ενημέρωσης.

«Η πανδημία (ως αίτιο ή αφορμή) έβγαλε στους δρόμους 20.000 πολίτες στη Λειψία με την πλειοψηφία να αρνείται τη μάσκα και ήταν ένα μείγμα από συνωμοσιολόγους, ακροδεξιούς ή και εξωκοινοβουλευτικούς που ήταν κατά των μέτρων περιορισμού. Το 2020 καταγράφηκαν πάνω από 30 ιδιαίτερα βίαιες διαδηλώσεις, σε περισσότερες από 27 χώρες και είχαν όλες ως στόχο να αρθούν οι περιορισμοί της πανδημίας» γράφει το Bloomberg.

Τί έπεται μετά την πανδημία;

Η έρευνα που  δημοσιεύθηκε στο Τhomas Carothers and Benjamin Press αναφέρει ότι αυτές οι διαδηλώσεις ήταν μόνον ένα μικρό τμήμα των διαμαρτυριών και αφορούσαν σε σχετικά ευημερούσες και λειτουργικές δημοκρατίες. Υπάρχουν και οι διαδηλώσεις σε χώρες με διεφθαρμένη ηγεσία ή με αρκετά αντιδημοκρατική κυβέρνηση όπως στη Βραζιλία για παράδειγμα. Όταν η οικονομική κρίση κορυφωθεί μετά τον έλεγχο της πανδημίας, θα ανάψει φιτίλι σε πολλά κράτη και ο λόγος θα είναι οικονομικός, εκτιμά το Bloomberg.

«Ακόμα κι όταν ο ιός αυτός τεθεί υπό έλεγχο, πολλά από τα έμμεσα αποτελέσματά του θα σέρνονται για πολλά χρόνια στη ζωή μας και ο ιός αυτός έριξε λάδι στη φωτιά προϋπαρχόντων στοιχείων που διχάζουν τις κοινωνίες λόγω ανισοτήτων. Έξυσε και άνοιξε πληγές που δεν είχαν επουλωθεί ποτέ και σε όλο τον πλανήτη. Οι φτωχοί υποφέρουν περισσότερο από τους πλούσιους. Οι δεξαμενές σκέψεις τονίζουν και ξανατονίζουν ότι μπαίνουμε σε εποχή μεγάλων μαζικών διαδηλώσεων και όχι μόνον λόγω της πανδημίας», γράφει το Bloomberg και συνεχίζει:

«Από το 2010 μέχρι σήμερα οι βίαιες εκδηλώσεις αυξάνονται κάθε χρόνο κατά περίπου 11% σε όλο τον κόσμο και η πανδημία τώρα λειτουργεί σαν επιταχυντής καύσης σε πυρκαγιά. Άλλοι ξεσηκωμοί θα ρίξουν κυβερνήσεις και άλλοι θα κατασταλούν, κάποιοι θα καταλαγιάσουν και κάποιοι θα συνεχίζουν να υφέρπουν. Το 1381 στην φτωχή αγροτιά της Αγγλίας η επανάσταση ξέσπασε με σκοτωμούς, πλιάτσικο και φωτιές. Αυτό έγινε επειδή ο βίος είχε γίνει πλέον αβίωτος μετά την πανούκλα του 1353. Αυτό συνέβη επειδή η τότε άρχουσα τάξη τότε δεν είχε κάνει τίποτα για να βελτιώσει την κατάσταση», καταλήγει το Bloomberg.

“Χαμό” προβλέπει το ΔΝΤ

Το 1832, η πανδημία της χολέρας έπληξε το Παρίσι και σκότωσε κυρίως τη φτωχολογιά καθώς οι φτωχοί εργάτες, τους οποίους προσέλκυσε στην πρωτεύουσα η Βιομηχανική Επανάσταση, ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Oι προνομιούχοι κατηγορούσαν την αθλιότητα των φτωχών και οι φτωχοί πίστευαν ότι τους είχαν δηλητηριάσει οι πλούσιοι. Η κηδεία του στρατηγού Λαμάρκ, θύμα πανδημίας και υπερασπιστή των λαϊκών τάξεων, έγινε η αφορμή για την πραγματοποίηση μεγάλης αντικυβερνητικής διαδήλωσης στους δρόμους οι οποίοι γέμισαν οδοφράγματα.

Όπως αναφέρει έρευνα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), οι ιστορικοί υποστήριξαν ότι η αλληλεπίδραση της επιδημίας με προϋπάρχουσες εντάσεις στην κοινωνία, ήταν η κύρια αιτία αυτού που έγινε γνωστό ως εξέγερση του Παρισιού το 1832. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα του ΔΝΤ, ένας πιθανός λόγος είναι ότι μια πανδημία μπορεί να αποκαλύψει ή να επιδεινώσει προϋπάρχοντα προβλήματα στην κοινωνία, όπως την ανεπαρκή κοινωνικής ασφάλισης, την έλλειψη εμπιστοσύνης στους θεσμούς ή την κυβερνητική αδιαφορία, ανικανότητα ή  διαφθορά.

Το  ΔΝΤ χρησιμοποιώντας ένα δείκτη που βασίζεται στην κάλυψη από τον Τύπο των κοινωνικών αναταραχών, για 130 χώρες από το 1985 ως σήμερα, διαπιστώνει ότι χώρες με συχνότερες και σοβαρές επιδημίες έχουν επίσης παρουσιάσει μεγαλύτερη αναταραχή κατά μέσο όρο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα  καθεστώτα επωφελήθηκαν για την εδραίωση της εξουσίας τους και την καταστολή της διαφωνίας.

Η συγκεκριμένη ανάλυση δείχνει ότι, με την πάροδο του χρόνου, αυξάνεται η πιθανότητα ταραχών και αντικυβερνητικών διαδηλώσεων. Επιπλέον, η μελέτη υποστηρίζει ότι υπάρχει αυξημένος κίνδυνος μεγάλων κυβερνητικών κρίσεων, ένα γεγονός που απειλεί να “ρίξει” κυβερνήσεις, κάτι που συμβαίνει συνήθως στα δύο χρόνια –λέει η έρευνα του ΔΝΤ– μετά από μια σοβαρή επιδημία.