Σάρα Κόρνινγκ: Η άγνωστη Καναδέζα που έσωσε χιλιάδες Έλληνες

Ένας περιπατητής στις προνομιούχες γειτονιές του κεντρικού Τορόντο συνήθως κοντοστέκεται με απορία έξω από το Κοινοτικό Κέντρο, αφιερωμένο στη μνήμη της Γενοκτονίας των Ελλήνων και Αρμενίων της Σμύρνης. Κι αυτό επειδή έχει πάρει το όνομά του από μία άγνωστη στο ευρύ κοινό γυναίκα, το όνομά της Σάρα Κόρνινγκ. Τί σχέση έχει μία γυναίκα, γέννημα θρέμμα του Καναδά, με τις θηριωδίες που έλαβαν χώρα έναν αιώνα νωρίτερα στην άλλη άκρη του Ατλαντικού;

Γεννημένη το 1872 στη Νέα Σκωτία του Καναδά, η Σάρα Κόρνινγκ έδειξε από νωρίς δείγματα γραφής του ψυχικού μεγαλείου της. Είχε συνειδητοποιήσει ότι θα αφιέρωνε τη ζωή της στους συνανθρώπους της που είχαν ανάγκη. Εκπαιδεύτηκε ως νοσοκόμα και εργαζόταν για τον Ερυθρό Σταυρό στην “Επιτροπή Ανακούφισης της Εγγύς Ανατολής”. Η μοίρα τα έφερε έτσι, ώστε, σε μία κομβική και συνάμα τραγική στιγμή της ιστορίας να βρεθεί στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας, ως μάρτυρας μίας ανθρωπιστικής καταστροφής που προσέλαβε διαστάσεις γενοκτονίας. Αντί να κάτσει στην άκρη, όπως τόσοι και τόσοι Δυτικοί εκείνες τις ημέρες, έθεσε σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή για να σώσει όσους Έλληνες και Αρμένιους μπορούσε. Και τα κατάφερε.

Πολύ πριν το ραντεβού της με την ιστορία, όταν ήταν μόλις είκοσι ετών, είχε εγκατασταθεί στις ΗΠΑ για τις σπουδές της. Εργάστηκε στη Νέα Αγγλία για σχεδόν 20 χρόνια. Η μεγάλη δοκιμασία, όμως, ήρθε όταν επέστρεψε στη Νέα Σκωτία του Καναδά για να βοηθήσει τα 10.000 σχεδόν θύματα της έκρηξης του Χάλιφαξ. Η έκρηξη αυτή συνέβη όταν ένα βελγικό και ένα γαλλικό πλοίο φορτωμένο με πυρομαχικά συγκρούστηκαν στο λιμάνι του Χάλιφαξ, στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Σάρα Κόρνινγκ είχε προσφέρει τις υπηρεσίες της σε εκατοντάδες τραυματίες, κάνοντας πραγματικά τη διαφορά.

Η διαδρομή της Κόρνινγκ

Το 1918, σε ηλικία 46 ετών, η Σάρα Κόρνινγκ πιστοποιήθηκε από τον Αμερικανικό Ερυθρό Σταυρό και εντάχθηκε στη Near East Relief. Ήταν μια οργάνωση που δημιουργήθηκε με στόχο να βοηθήσει τους ανθρώπους που είχαν πληγεί από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στη Γηραιά Ήπειρο. Το πρώτο της πόστο ήταν στον Νότιο Καύκασο, στην Αρμενία. Εργάστηκε για την ανακούφιση εκατοντάδων χιλιάδων λιμοκτονούντων προσφύγων, οι περισσότεροι εκ των οποίων είχαν μολυνθεί από τύφο και χολέρα. Υπενθυμίζουμε ότι είχε προηγηθεί η οργανωμένη από τους Νεότουρκους γενοκτονία των Αρμενίων το 2015.

Η έλευση της Σάρα Κόρνινγκ στην Κωνσταντινούπολη σηματοδότησε σχεδόν αμέσως την έναρξη της σχέσης αγάπης που καλλιέργησε με τους Έλληνες και τους Αρμένιους, δύο εθνότητες που είχαν υποστεί τη γενοκτονική πολιτική των Νεοτούρκων. Αυτό ήταν που την ώθησε να αφιερωθεί στη διάσωση και φροντίδα χιλιάδων εξ αυτών από την τουρκική βία –σύμφωνα με μαρτυρίες– συχνά διακινδυνεύοντας την ίδια της τη ζωή.

Επί μία δεκαετία, τίποτα άλλο δεν την ενδιέφερε, πέρα από αυτό. Το δεύτερο πόστο της ήταν στη βορειοκεντρική Ανατολία. Τα περισσότερα πρωινά, η Σάρα Κόρνινγκ και οι συνάδελφοί της μάζευαν από τους δρόμους μωρά και μικρά παιδιά που ή ήταν ορφανά από τις γενοκτονίες ή τα είχαν αφήσει στην είσοδο του ορφανοτροφείου απελπισμένοι γονείς, ή συγγενείς ή απλώς γνωστοί, σε μία προσπάθεια να τα σώσουν από την πείνα και τις ασθένειες.

Σχεδόν εν αγνοία της βρέθηκε στο κέντρο της Μικρασιατικής Καταστροφής. Αξίζει να θυμίσουμε ότι συνολικά η μικρασιατική εκστρατεία είχε ως αποτέλεσμα 25.000 νεκρούς και τραυματίες από ελληνικής πλευράς. Πάνω από 1.500.000 Έλληνες αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές εστίες τους και να έλθουν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αφήνοντας πίσω τους πάνω από 600.000 νεκρούς.

Η Σάρα Κόρνινγκ σώζει ζωές

Η Σάρα Κόρνινγκ ίδρυσε μια πρόχειρη κλινική για να περιθάλψει τους αρρώστους και τους τραυματίες, την οποία έκλεισαν δια της βίας οι Τούρκοι, πετώντας στο δρόμο εκατοντάδες αρρώστους και τραυματισμένους. Τότε, η Σάρα δεν δίστασε να προσφέρει τις υπηρεσίες της στο δρόμο ή στο ταπεινό δωμάτιο που είχε νοικιάσει, σώζοντας και με αυτόν τον τρόπο ζωές. Με κάθε προφύλαξη και τη βοήθεια εθελοντών άνοιξε δεύτερη κλινική. Ούτε αυτή είχε καλύτερη τύχη. Καταστράφηκε από Τούρκους που πέταξαν στους δρόμους ασθενείς και κρεβάτια.

«Μετά από αυτό, η πόλη λεηλατήθηκε. Άρχισαν να την καίνε. Κανένας σεβασμός για την ανθρώπινη ζωή, ούτε τα παιδιά αποτέλεσαν εξαίρεση», έγραψε χρόνια αργότερα στα ημερολόγιά της η Σάρα Κόρνινγκ. Με χιλιάδες νεκρούς από τις πυρκαγιές, τους βιασμούς και την ωμή βία, οι φιλανθρωπικές οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης της Near East Relief, στην οποία εργαζόταν, μεθόδευσαν μια εκκένωση δια θαλάσσης.

Η Σάρα Κόρνινγκ στράφηκε σε ένα ορφανοτροφείο που διοικείτο μέχρι τότε από μία Αμερικανίδα νοσοκόμα και άρχισε να οδηγεί τα παιδιά στις αποβάθρες. Είχε δώσει οδηγίες στα παιδιά να μην μιλάνε, καθώς μόνο Αμερικανοί και ξένοι πολίτες επιτρέπονταν να φύγουν. Εκμεταλλευόμενη το χάος, τις φλόγες, την καταγωγή της και τη γενικότερη σύγχυση, έσωσε παραπάνω από 5.000 παιδιά!

Το επίτευγμά της ήταν εντυπωσιακό, αν αναλογιστεί κανείς ότι εν μέσω της καταστροφής, χιλιάδες άνθρωποι πλημμύρισαν το λιμάνι της Σμύρνης με την ελπίδα να σωθούν από τα συμμαχικά πολεμικά πλοία. Ωστόσο, το Πολεμικό Ναυτικό των ΗΠΑ επέλεξε να ακολουθήσει μια πολιτική μη εμπλοκής και ο Ερυθρός Σταυρός και η Αρωγή της Εγγύς Ανατολής έλαβαν εντολή να εκκενώσουν μόνο όσους ήταν πολίτες των ΗΠΑ!

«Ζούσε για να εξυπηρετεί τους άλλους»

Η Σάρα δεν δίστασε να επιστρέψει στην κατεστραμμένη Σμύρνη, τη στιγμή που ολόκληρες γειτονιές καίγονταν μετά την πυρπόλησή τους. Εντόπισε εκατοντάδες παιδιά, τα οποία βρίσκονταν παγιδευμένα σε δύο ελληνικά σχολεία. Τα οδήγησε μέσα από τον καπνό και το αίμα, παραδίδοντάς τα τελικά σε αμερικανικά πλοία που κατευθύνονταν προς την Ελλάδα.

Πηγαίνοντας κι αυτή εκεί, συνέβαλε καθοριστικά στην ίδρυση νέων ορφανοτροφείων και ανέλαβε τη θέση της επικεφαλής για τη διαχείριση ενός. Υιοθέτησε πέντε κορίτσια και χρηματοδότησε την εκπαίδευσή τους. Επιπλέον, έστειλε δεκάδες ορφανά στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Για τη γενναιότητά της, ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ της Ελλάδας της απένειμε τον Αργυρό Σταυρό του Ιππότη του Τάγματος του Λυτρωτή, μια από τις υψηλότερες τιμές της χώρας.

Διορίστηκε εκ νέου στο Κολλέγιο “Ανατόλια” στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Το 1930, η Σάρα Κόρνινγκ συνταξιοδοτήθηκε σε ηλικία 58 ετών. Πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της, φροντίζοντας τα παιδιά των μελών της ευρύτερης οικογένειάς της και εκείνων της κοινότητας. Οι νέοι της περιοχής την αποκαλούσαν θεία Σάρα. Ήταν γνωστό ότι πρόσφερε καραμέλες από ένα ειδικό μπολ, επέτρεπε στα παιδιά να παίζουν στην αυλή της και κατέγραφε το ύψος των πιο συχνών νεαρών επισκεπτών της στην πόρτα της. Έζησε το υπόλοιπο της ζωής της στο παιδικό της σπίτι μέχρι τον θάνατό της το 1969 σε ηλικία 97 ετών. Στην ταφόπλακά της χαράχθηκαν οι λέξεις: «Ζούσε για να εξυπηρετεί τους άλλους».

Έναν αιώνα μετά την ηρωική απόφαση της Σάρα Κόρνινγκ να διακινδυνεύσει τη ζωή της για να σώσει επιζώντες της γενοκτονίας, ο Καναδάς αποφάσισε να τιμήσει τη ζωή και το ανθρωπιστικό έργο της μέχρι προσφάτως άγνωστης νοσοκόμας. Έτσι πραγματοποιήθηκε μια σειρά από εκδηλώσεις προς τιμήν της, μεταξύ αυτών και η αποκάλυψη ενός αγάλματος αφιερωμένου σε αυτήν.

Αναγνώριση του έργου της

Έτσι, αναδείχθηκε η εθελοντική υπηρεσία του Ερυθρού Σταυρού της Σάρα Κόρνινγκ στην Αρμενία, στην Πόλη και στη Σμύρνη, αλλά και η ειδική σχέση της με την Ελλάδα. Έστω και αργά αποκαλύφθηκε η σπάνια υπηρεσία της. Από το 1919 έως το 1930, έσωσε και φρόντισε χιλιάδες ορφανά παιδιά και ενήλικες πρόσφυγες από την Αρμενία και την Ελλάδα. Προς τιμή της δημιουργήθηκε στο Τορόντο η Sara Corning Society. Η δραστήρια αυτή ομάδα απευθύνθηκε στον Δήμαρχο του Τορόντο, προτείνοντάς του να ονομαστεί ένας δρόμος προς τιμή της.

Σε συνεργασία με πολλούς άλλους που έμαθαν και συγκινήθηκαν από την ιστορία της, αποφάσισαν ότι στη Σάρα άξιζε ένα άγαλμα, όπως σε κάθε ήρωα πολέμου ή ανθρωπιστή. Έτσι κι αλλιώς, πρόκειται για μια διαχρονική ιστορία κάποιου που βγαίνει από τη ζώνη της άνεσής του για να βοηθήσει αγνώστους. Αποκαλύφθηκε, άλλωστε, μια σχετικά άγνωστη ιστορική σύνδεση Καναδά και Ελλάδας.

Είναι γνωστό ότι η Σάρα Κόρνινγκ ήταν ταπεινή. Τόσο πολύ που ακόμα και όσοι την γνώρισαν στην μετέπειτα ζωή της, δεν έμαθαν το ένδοξο παρελθόν της, το έργο και τις θυσίες της. Δεν είναι η πρώτη φορά που νοσοκόμες και γιατροί συχνά παραλείπονται. Τα ονόματά τους ξεχνιούνται γρήγορα από εκείνους των οποίων τη ζωή αγγίζουν. Ένας από τους αφανείς ήρωες της νοσηλευτικής του Καναδά, η Σάρα Κόρνινγκ επηρέασε χιλιάδες ζωές στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Ωστόσο πολλοί Καναδοί δεν έχουν ακούσει ποτέ το όνομά της. Ήρθε η ώρα να μάθουμε την ιστορία της.