Πρόσω ολοταχώς από ΟΗΕ στο Κυπριακό

Σε μια περίοδο ιδιαίτερα θερμή, κυρίως στη θαλάσσια περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία θα θερμανθεί τις επόμενες εβδομάδες, ο ΟΗΕ επιχειρεί να επαναρχίσει τη διαδικασία στο Κυπριακό. Η περίοδος που είναι ιδιαίτερα κρίσιμη, λόγω των κινήσεων στην ενεργειακή σκακιέρα, έχει οδηγήσει τον ΟΗΕ να καθορίσει ένα πλαίσιο ενεργειών, δείχνοντας με νόημα στους εμπλεκόμενους ότι το Κυπριακό οσονούπω φθάνει στο τέλος της διαδρομής του: Είτε λυθεί, είτε όχι.

Η εκπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, σε ένα προ ημερών ταξίδι-αστραπή στην Κύπρο, ζήτησε από τον Πρόεδρο Αναστασιάδη και τον κατοχικό ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί, τους οποίους είδε χωριστά, να συμφωνήσουν τους όρους αναφοράς. Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να επιβεβαιώσουν τις συγκλίσεις, το πλαίσιο Γκουτέρες και να συμφωνήσουν στη διαδικασία.

Είναι σαφές πως ως προς τη διαδικασία, τα Ηνωμένα Έθνη θεωρούν πως θα πρέπει να αλλάξει, καθορίζοντας χρονοδιάγραμμα και δίνοντας αναβαθμισμένο ρόλο στον Διεθνή Οργανισμό. Να μπορεί να έχει, δηλαδή, η κ. Λουτ ενεργότερο ρόλο με την παρουσίαση ιδεών. Η αξιωματούχος του ΟΗΕ άφησε τις προϋποθέσεις στη Λευκωσία και θα επιστρέψει για να ακούσει τις τελικές απόψεις των εμπλεκομένων. Η επάνοδός της τοποθετείται χρονικά σχετικά σύντομα, ενώ στο νέο της ταξίδι θα περιοδεύσει και σε άλλες πρωτεύουσες, όπως έπραξε στο παρελθόν. Δηλαδή, Αθήνα, Άγκυρα, Λονδίνο και Βρυξέλλες.

Τα δεδομένα λόγω και της έντασης που επικρατεί ως αποτέλεσμα της τουρκικής συμπεριφοράς δεν ευνοεί μια νέα προσπάθεια. Ωστόσο, τα Ηνωμένα Έθνη παρουσιάζονται αποφασισμένα να διερευνήσουν όλες τις πιθανότητες. Οι δυο πλευρές έχουν λίγο-πολύ ξεκαθαρίσει τις προθέσεις τους. Το γεγονός ότι υπήρξαν και μια σειρά άτυπες επαφές «έξω από το κουτί», μεταξύ Λευκωσίας και Άγκυρας, αυτό προστίθεται στη μεγάλη εικόνα της νέας προσπάθειας, αν και οι άτυπες επαφές ενδεχομένως να αποδειχθούν πιο προχωρημένες.

Επιδιώξεις Άγκυρας

Η Τουρκία ανοίγοντας τη συζήτηση για χαλαρή ομοσπονδία επιδιώκει συνομοσπονδία που θα τεθεί υπό δοκιμή. Σε περίπτωση αποτυχίας, το επόμενο βήμα είναι δυο κράτη. Περαιτέρω, θέλει μέσα από τις συζητήσεις να διασφαλίσει τα εξής:

• Τα δυο συνιστώντα κράτη θα λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό αυτόνομα, αλλά θα έχουν κοινή ομπρέλα. Αυτό το θέλουν λόγω ΕΕ.
• Το θέμα της «αποφασιστικής συμμετοχής» των Τουρκοκυπρίων συνδέεται με το βέτο. Το θέμα αυτό, που έχει χαρακτηριστεί κόκκινη γραμμή για την τουρκική πλευρά, μπορεί να συζητηθεί μέσα στο πακέτο. Όχι για την εγκατάλειψή του, αλλά για να μην είναι καθολικού χαρακτήρα.

Αυτό, άλλωστε, είχε εισηγηθεί ο Πρόεδρος Αναστασιάδης στις προτάσεις του στην Πενταμερή Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά, στις 5 Ιουλίου 2017 (για έναν συγκεκριμένο αριθμό περιορισμένων εξαιρέσεων για ομοσπονδιακές συλλογικές αρχές, με απλή πλειοψηφία με απαίτηση τουλάχιστον μιας θετικής ψήφου στη λήψη αποφάσεων). Μετά το Κραν Μοντάνα, πάντως, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και με δημόσιες παρεμβάσεις του αφήνει να εννοηθεί πως δεν θα λειτουργεί το κράτος εάν η τουρκική πλευρά έχει το δικαίωμα του βέτο. Την ίδια ώρα, όμως, αποδέχεται το πλαίσιο Γκουτέρες.

Για να γίνει μια συζήτηση επί του θέματος, η τουρκική πλευρά θα ανοίξει το θέμα της Ασφάλειας. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, η Τουρκία φαίνεται σε ένα τελικό πάρε-δώσε να καθορίσει ημερομηνία λήξης των εγγυήσεων (χωρίς αναθεώρηση). Θα επιμένουν, όμως, σε μόνιμη στρατιωτική παρουσία. Επιμένει στη δημιουργία κυρίαρχης βάσης (όπως οι αγγλικές).

Υπενθυμίζεται πως είχε προφορικά παρουσιαστεί τουρκική πρόταση για αποχώρηση του 90% των Τούρκων στρατιωτών από την Κύπρο με την έναρξη της συμφωνίας και το υπόλοιπο 10% (σχεδόν 4.000) να παραμείνει ανάλογα με την εφαρμογή της συμφωνίας και το εάν θα υφίστανται λόγοι παραμονής του. Η Τουρκία επιμένει να παραμείνει στην Κύπρο ο στρατός της, έστω και μικρού μεγέθους, ο οποίος θα είναι συγκεντρωμένος σε μια (στρατιωτική) βάση. Περαιτέρω, η Άγκυρα θέλει ενιαία ΑΟΖ, λόγω του φυσικού αερίου, αλλά χωριστό FIR.

Επιδιώξεις Αναστασιάδη

Η ιδέα για χαλαρή ομοσπονδία δεν έτυχε επεξεργασίας. Δεν αποτελεί στόχο. Είναι σαφές πως δύσκολα πλέον μπορεί ο πρόεδρος Αναστασιάδης να ανατρέψει τις εντυπώσεις που έχει δημιουργήσει με τα όσα λέγει σε κατ’ ιδίαν επαφές του. Σε αυτές τις επαφές φαίνεται πως ο προσανατολισμός του κινείται προς ένα μοντέλο συνομοσπονδιακό, δυο κρατών. Μέσα σε ένα μοντέλο που θα προκύψει ο Πρόεδρος θέλει να διασφαλίσει:

• πως δεν θα υπάρχει ανεμπόδιστη κάθοδος Τούρκων υπηκόων στο τουρκοκυπριακό κρατίδιο. Θεωρείται πως, μεταξύ άλλων, η συνθήκη Σένγκεν μπορεί να διασφαλίσει τούτο, πλην όμως η εμπειρία με το κύμα μεταναστών στην Ευρώπη δεν το επιβεβαιώνει.
• τη συνέχιση της συμμετοχής στην ΕΕ τόσο της Κυπριακής Δημοκρατίας όσο και της παρουσίας του τουρκοκυπριακού κρατιδίου. Αυτό, όμως, δεν εξαρτάται από τη Λευκωσία αλλά από τα κράτη μέλη της Ένωσης.

Θεωρείται δεδομένο πως το σκηνικό θα ξεκαθαρίσει οριστικά πριν τη νέα έκθεση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, για την ΟΥΝΦΙΚΥΠ, που χρονικά τοποθετείται τον Ιανουάριο. Μέχρι τότε πολλά μπορούν να γίνουν. Και στο Κυπριακό και στα ενεργειακά. Ο κατοχικός ηγέτης, Μουσταφά Ακιντζί, απέφυγε επιμελώς στη συνάντηση με τον πρόεδρο Αναστασιάδη να δεσμευτεί γραπτώς για οτιδήποτε αφορά στα υπό διάνοιξη οδοφράγματα, αυτό δηλαδή της Δερύνειας και το έτερο Απλικίου-Λεύκας.

Τουρκικό φυλάκιο

Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά τη διάρκεια των συζητήσεων που είχαν με τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, κατέληξαν στα εξής:

• Να υπάρξει άλλη χρήση του τουρκικού φυλακίου, που βρίσκεται στον δρόμο που ενώνει τις ελεύθερες περιοχές και όπως πληροφορούμαστε στο ίδιο κτήριο, στην πίσω πλευρά θα τοποθετηθεί φρουρά του κατοχικού στρατού, που θα είναι από τον δρόμο αθέατη.
• Να αφαιρεθεί ο ιστός της σημαίας στον οποίο δολοφονήθηκε στις 14 Αυγούστου 1996 ο Σολωμός Σολωμού από Τούρκο έποικο, άνθρωπο του καθεστώτος. Υπενθυμίζεται συναφώς ότι στις 11 Αυγούστου, τρεις ημέρες προηγουμένως, είχε δολοφονηθεί από τους Γκρίζους Λύκους ο Τάσος Ισαάκ.
• Να γίνει, σε περίπτωση που εντοπιστούν, εκταφή οστών Ελληνοκυπρίων που έπεσαν σε ενέδρα Τούρκων στρατιωτών και Τουρκοκυπρίων άτακτων ομάδων στις 17 Αυγούστου 1974 στην περιοχή του οδοφράγματος. Εκτιμάται ότι είχαν δολοφονηθεί γύρω στους 35 Ελληνοκύπριους και θάφτηκαν σε 4-5 ομαδικούς τάφους, ένας εκ των οποίων εντοπίστηκε και έγινε εκταφή.

Ο κ. Ακιντζί, αν και δεν διαφώνησε με τα πιο πάνω δεν αποδέχθηκε στο τέλος να καταγραφούν στο ανακοινωθέν που εκδόθηκε μετά το τέλος της συνάντησης και αναφερόταν στη διάνοιξη των δυο οδοφραγμάτων στις 12 Νοεμβρίου. Είναι γι’ αυτό που και ο Πρόεδρος Αναστασιάδης σε δηλώσεις του μετά τη συνάντηση είχε παραπέμψει στις 12 Νοεμβρίου. Σε ερώτηση αν έχει μετακινηθεί το τουρκικό φυλάκιο, ώστε να ανοίξει το οδόφραγμα Δερύνειας, ο Πρόεδρος είπε «θα είστε μάρτυρες του τι θα επακολουθήσει στις 12 Νοεμβρίου».