Τί προβλέπεται αν ο μη γένοιτο πάει κάτι στραβά στην Ζαπορίζια

Πολλά κράτη προετοιμάζονται για παν ενδεχόμενο με την έκρυθμη κατάσταση που επικρατεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις της Ουκρανίας, και ειδικότερα στην Ζαπορίζια. Στα περισσότερα, της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης, λαμβάνονται διαρκώς ενδείξεις από τις μετρήσεις των σταθμών της και έχουν εκπονηθεί σχέδια για την “επόμενη μέρα”, αν ο μη γένοιτο, υπάρξει διαρροή ή και έκρηξη.

Ο σταθμός της Ζαπορίζια είναι ο μεγαλύτερος στην Ευρώπη και μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων στον κόσμο. Βρίσκεται ουσιαστικά σε μια στέπα του Δνείπερου, 525 χιλιόμετρα νοτίως του Τσερνόμπιλ. Σε ευθεία είναι πολύ πλησιέστερα στην Ελλάδα σε σύγκριση με το Τσερνόμπιλ. Απέχει 200 χλμ. από την Κριμαία, 1.500 χλμ. από την Σόφια, 1.800 από τη Θεσσαλονίκη και 2.300 από την Αθήνα.

Κάποια κράτη προβαίνουν σε προγνώσεις με μετεωρολογικά μοντέλα για να είναι έτοιμα να αντιδράσουν, ανάλογα “με το πού φυσάει ο άνεμος”. Τη μετεωρολογική κατάσταση παρακολουθεί νυχθημερόν και η Ελλάδα, όπως πληροφόρησε το Slpress, συγκεκριμένα η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) στην οποία απευθυνθήκαμε. Από εκεί μάθαμε ότι λαμβάνονται διαρκώς ενδείξεις από όλους τους τηλεμετρικούς σταθμούς της χώρας, ενώ καθημερινά υπάρχει ενημέρωση ή και επικοινωνία με την μετεωρολογική υπηρεσία, τόσο για τις τρέχουσες συνθήκες όσο και για την πρόγνωση των επόμενων ημερών.

Αυτό διασφαλίζει ότι αν παρατηρηθεί οιαδήποτε μεταβολή στα επίπεδα ραδιενέργειας κοντά στα σύνορά μας, θα ληφθούν μέτρα ανάλογα με το μέγεθος της τυχόν διαρροής –το ενδεχόμενο έκρηξης από τους περισσότερους ειδικούς στον κόσμο σχεδόν αποκλείεται, ή πάντως δεν θεωρείται πολύ πιθανόν. Στην δε δυσμενή περίπτωση του ατυχήματος, η κατάσταση δεν θα ξεφύγει όπως έγινε με το Τσερνόμπιλ, όπου χάθηκε πολύτιμος χρόνος με διαψεύσεις, όπως μας πληροφόρησαν από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας.

Βεβαίως και τότε θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί πολλά αν η Ελλάδα δεν περίμενε επιβεβαίωση του ατυχήματος και στηριζόταν στις δικές της μετρήσεις και στις μετρήσεις διεθνών σταθμών, κάτι όμως που δεν έγινε επαρκώς, πλην όλες οι ευρωπαϊκές χώρες πήραν τότε το μάθημά τους και πλέον παρακολουθούν επισταμένα την κατάσταση με μετρήσεις.

Τα χάπια ιωδίου

Τώρα η κατάσταση παρακολουθείται και από την Ελλάδα πολύ στενά και η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας είναι βέβαιη ότι ο ελληνικός πληθυσμός δεν θα χρειαστεί να προχωρήσει ούτε σε εκκενώσεις περιοχών, ούτε να τρέξει σε καταφύγια, αλλά ούτε και να πάρει χάπια ιωδίου. Εκείνο που προβλέπεται σε περίπτωση διαρροής, είναι να αρχίσουν εκτεταμένοι δειγματοληπτικοί έλεγχοι και να εφαρμοστούν μέτρα σε ό,τι αφορά τα φυλλώδη λαχανικά, τα γαλακτοκομικά και τις ζωοτροφές, να ληφθούν άμεσα μέτρα για να προστατεύονται καλλιέργειες και ζώα, όπου αυτό είναι δυνατόν από την έκθεση σε ρύπους, ειδικά αν έχουμε την ατυχία να βρέξει κατά το χρονικό διάστημα κατά το οποίο το τυχόν ραδιενεργό νέφος βρίσκεται πάνω από τον τόπο μας.

Εάν το πρόβλημα είναι σοβαρότερο, ίσως δοθεί η σύσταση ο πληθυσμός να αποφεύγει να κινείται σε εξωτερικούς χώρους και τα παιδιά όταν βγουν έξω, να μην παίζουν στο χώμα. Όσο τα άτομα συστήνεται να μείνουν σε εσωτερικούς χώρους, θεωρείται σκόπιμο να κλείνουν και τα κλιματιστικά που φέρνουν μέσα στο σπίτι εξωτερικό αέρα. Οι Αμερικανοί σε αυτές τις περιπτώσεις είναι πιο αναλυτικοί στις οδηγίες τους και συνιστούν στον κόσμο που έχει εκτεθεί (π.χ. αν βρέξει την ώρα που πάνω από την περιοχή τους υπάρχει ραδιενεργό νέφος) να καταφύγουν σε κλειστό χώρο, να αλλάξουν ρούχα αμέσως και να αποφεύγουν την επαφή με τοίχους, καθώς αυτοί απορροφούν ως ένα βαθμό ραδιενεργά σωματίδια.

Στην Ελλάδα, όμως, ο κίνδυνος αντικειμενικά είναι πολύ μικρότερος, γιατί η μόνη απειλή θα μπορούσε να προέρχεται από ένα σχετικά μακρινό συμβάν και από ένα νέφος διαρροής –όχι έκρηξης. Εύλογα τα μέτρα της ελληνικής Πολιτικής Προστασίας και τις Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας είναι προσαρμοσμένα σε ρεαλιστικούς για τη χώρα μας κινδύνους και δεν πλησιάζουν τα αμερικανικά, όπου π.χ. τα περισσότερα σπίτια κατά τον ψυχρό πόλεμο έχτισαν και καταφύγια.

Στην Ελλάδα η απόφαση που έχει ληφθεί είναι να μην μοιραστούν χάπια ιωδίου, «επειδή απέχουμε πάνω από 100 χιλιόμετρα από την Ζαπορίζια» και αυτό είναι διεθνής απόφαση ειδικών και όχι μόνον Ελλήνων. Στα ελληνικά φαρμακεία εν τω μεταξύ τα χάπια αυτά έχουν εξαντληθεί. Πρόκειται για συμπληρώματα στην ουσία, που υπενθυμίζουμε όπως έχουμε γράψει και σε προηγούμενο ρεπορτάζ, πολλοί δεν πρέπει να τα λάβουν. Επίσης τα χάπια αυτά δεν προλαβαίνουν άλλα νοσήματα από έκθεση στη ραδιενέργεια, όπως διάφορους τύπους καρκίνου ή λευχαιμία.

Αυτά, απλά “γεμίζουν” τον θυρεοειδή και δεν τον αφήνουν να απορροφήσει ραδιενέργεια. Όμως προστατεύουν μόνον για 24 ώρες και όπως προαναφέρεται, δεν αρκούν για πλήρη προστασία από τυχόν ραδιενεργό νέφος. Σε κάποιες χώρες, όπως στην Ουκρανία και στην Κριμαία, πιθανώς και στη Βουλγαρία, ίσως χρειασθεί να ληφθούν αυτά τα χάπια και ειδικά στη Ζαπορίζια ίσως πρέπει να λαμβάνεται ένα την ημέρα. Όμως επαναλαμβάνουμε ότι δεν πρόκειται για αθώα σκευάσματα και είναι σκόπιμο να μην τα λαμβάνει κανείς αν δεν συμβουλευτεί τον γιατρό του.

Υπολογισμοί και προσομοιώσεις

Η Ζαπορίζια ειναι πολύ πιο κοντά στην Ελλάδα από όσο ήταν το Τσερνόμπιλ, και ο μέσος πολίτης τεκμαίρει ότι ο κίνδυνος για τους Έλληνες είναι μεγαλύτερος. Όμως στο Τσερνόμπιλ πέραν των 10-15 πολύτιμων ημερών που “χάθηκαν” με αμφισβητήσεις, είχαμε μια πρωτοφανή πυρηνική καταστροφή, κάτι που όλοι οι ειδικοί σχεδόν αποκλείουν να επαναληφθεί στην Ζαπορίζια. Η Βουλγαρική Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας έχει εφαρμόσει κάποια προγνωστικά μοντέλα και εκτιμά ότι σε περίπτωση διαρροής η χώρα θα έχει περίπου 22 ώρες χρονικό περιθώριο για να λάβει τα απαραίτητα μέτρα (κυρίως για τις αγροκαλλιέργειες και τα ζώα). Εκεί θεωρούν ότι οι κίνδυνοι θα περιοριστούν στα βορειοανατολικά της χώρας τους.

Οι Βούλγαροι ειδικοί εκτιμούν, όπως και οι Έλληνες συνάδελφοί τους, ότι ο αντίκτυπος θα είναι σχετικά μικρός και δεν θα απαιτηθούν ακραία μέτρα, αλλά μόνον περιορισμός στην κατανάλωση συγκεκριμένων τροφίμων. Προγνωστικά μετεωρολογικά μοντέλα εφαρμόζουν και άλλες χώρες. Όμως η πικρή αλήθεια είναι ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι μετεωρολογικά πολύ άστατη και ότι όλα αυτά τα σχέδια που στηρίζονται σε ποικίλα μοντέλα, είναι ίσως και άχρηστες ασκήσεις επί χάρτου, αφού κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει τις ακριβείς μετεωρολογικές συνθήκες που θα επικρατούν την κρίσιμη στιγμή.

Στα προγνωστικά μοντέλα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν ένα σωρό παράμετροι που αλλάζουν από ώρα σε ώρα, με καθοριστικό όμως το μέγεθος του ατυχήματος. Οι επιστήμονες υπολογίζουν αυτό κατ αρχήν, καθώς και τα χαρακτηριστικά του ραδιενεργού φορτίου που απελευθερώνεται τόσο ως προς την ποσότητά του όσο και προς την σύνθεση των ραδιοϊσοτόπων, την φορά των ανέμων, την έντασή τους και την τυχόν βροχόπτωση ή χιονόπτωση. Η μόνη σταθερή παράμετρος σε όλα αυτά τα μοντέλα είναι η απόσταση από το συμβάν και όλα τα άλλα είναι στην ουσία απρόβλεπτα.

Τι κάνουμε αν σκάσει η Ζαπορίζια

Στην Ελλάδα το σχέδιο της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας και της Πολιτικής Προστασίας προβλέπει ουσιαστικά μόνον ένα «εκτεταμένο πρόγραμμα ελέγχων σε τρόφιμα και ζωοτροφές και, κατά μέγιστο, ενδεχόμενο περιορισμό στην κατανάλωση συγκεκριμένων τοπικά παραγόμενων ειδών». Πρόβλημα μπορεί να συνιστά η κατανάλωση τοπικά παραγόμενων (κυρίως στο βορρά) φυλλωδών λαχανικών και κηπευτικών, όπως και το γάλα από ζώα ελεύθερης βοσκής ή που πίνουν βρόχινο νερό.

Προβλέπεται να καλυφθούν όπου είναι δυνατόν οι καλλιέργειες με πλαστικά φύλλα ή μουσαμάδες, όπως και οι δεξαμενές νερού, να κλείσει ο εξαερισμός των θερμοκηπίων και να μετακινηθούν τα ζώα κτηνοτροφικών μονάδων από τα βοσκοτόπια. ώστε να ενσταυλισθούν σε κλειστό υπόστεγο. Επίσης προβλέπεται να γίνει άμεσα η συγκομιδή τυχόν ώριμων καλλιεργειών και οι καρποί να αποθηκευτούν σε μέρη που προστατεύονται από την εναπόθεση ραδιενέργειας.

Μετά την άφιξη του ραδιενεργού νέφους και μέχρι να ληφθούν περαιτέρω οδηγίες από τις αρμόδιες αρχές, συστήνεται στον πληθυσμό να αποφύγει την μη απαραίτητη παραμονή σε εξωτερικούς χώρους κατά τη διάρκεια διέλευσης του νέφους, να παραμένει σε κλειστούς χώρους, να αποτρέπει την επαφή με το χώμα, ιδίως των παιδιών, να περιορίσει τον εξαερισμό του κλειστού χώρου (π.χ. να κλείσει τα παράθυρα και τα κλιματιστικά), να αποφεύγει την κατανάλωση άγριων φυτών (π.χ. μανιτάρια, μύρτιλα) ή θηραμάτων και την χρήση ομβρίων (βρόχινου νερού) .

Η Πολιτική Προστασία επίσης συστήνει στον πληθυσμό να αναζητά πληροφορίες και οδηγίες από τις υπεύθυνες αρμόδιες αρχές και, κυρίως, να μην λάβει αυθαίρετα μέτρα προστασίας, όπως π.χ. ταμπλέτες ιωδίου. Αυτές συνιστώνται σε όσους ζουν σε ακτίνα μέχρι 100 χλμ. από το σημείο της διαρροής. Οι μετρήσεις θα συνεχίζονται διαρκώς και τα αποτελέσματά τους, καθώς και των καθημερινών δειγματοληψιών σε τρόφιμα και ύδατα, θα βοηθούν να γίνεται συνεχής επανεκτίμηση της κατάστασης και των μέτρων που έχουν δρομολογηθεί ή της ανάγκης λήψης νέων.