Παγκοσμιοποίηση και ενδοευρωπαϊκός κανιβαλισμός

Η διεθνοποίηση (ισότιμες σχέσεις μεταξύ των χωρών) του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, κατά το παρελθόν, επικεντρώνονταν στις κρατικές παρεμβάσεις, εξασφαλίζοντας, κατ’ αυτόν τον τρόπο, τη σύνδεση μεταξύ της πολιτικής, της παραγωγής, του εμπορίου και του χρήματος. Αυτό το μοντέλο της διεθνοποίησης, ιδιαίτερα από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, αντικαταστάθηκε από την παγκοσμιοποίηση (άνισες σχέσεις μεταξύ των χωρών).

Η αντικατάσταση της διεθνοποίησης από την παγκοσμιοποίηση έγινε εξαιτίας, κατά βάση, των γεωπολιτικών εξελίξεων της συγκεκριμένης περιόδου και ως αποτέλεσμα των σχετικών πρωτοβουλιών της αμερικάνικης οικονομίας, διαμέσου του ΔΝΤ και των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Αυτές υποστήριξαν με τη μεγαλύτερη έμφαση «την αναγκαιότητα μίας νέας παγκόσμιας προσήλωσης στην ανεμπόδιστη ροή των κεφαλαίων και του εμπορίου».

Για την μετάβαση στο καθεστώς της παγκόσμιας νομισματικής, εμπορικής και χρηματιστικής απελευθέρωσης, καθώς και της αυτονόμησης από πολιτικές επιλογές και λειτουργίες της πραγματικής οικονομίας, προβλήθηκε το εξής επιχείρημα: «η παγκοσμιοποίηση στις νέες συνθήκες της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, της πληροφορικής, της ρομποτικής, του αυτοματισμού και της τεχνητής νοημοσύνης είναι αναγκαία και αναπόφευκτη».

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα της εξέλιξης της παγκοσμιοποίησης του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, κατά τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, εστιάζονται, κατά κύριο λόγο, στην οικονομική, κοινωνική και γεωοικονομική-γεωπολιτική σφαίρα της παγκόσμιας οικονομίας. Πιο συγκεκριμένα, στην οικονομική σφαίρα διαπιστώνεται –σύμφωνα με Έκθεση του ΟΟΣΑ (2017)– ότι «το εμπόριο και οι ροές των άμεσων ξένων επενδύσεων από το 17% και 0,9% που συνέβαλαν στο παγκόσμιο ΑΕΠ το 1990, το 2016 συνεισέφεραν το 28% και το 3,2% αντίστοιχα».

Ταυτόχρονα, διαμέσου της στρατηγικής και των αντίστοιχων ασκούμενων πολιτικών της άνισης ανταλλαγής μεταξύ των χωρών, εντάχθηκαν στην διαδικασία εξέλιξης της παγκοσμιοποίησης υπανάπτυκτες χώρες. Με το επιχείρημα υπέρβασης της φτώχειας του πληθυσμού τους, αυτές προσέφεραν φθηνό εργατικό δυναμικό και δυνατότητες συσσώρευσης υψηλού επιπέδου κερδοφορίας στις πολυεθνικές επιχειρήσεις.

Παγκοσμιοποίηση και κοινωνικές ανισότητες

Στην κοινωνική σφαίρα διαπιστώνεται ότι η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης συνέβαλε στην ένταση των κοινωνικών ανισοτήτων. Αυτό συνέβη τόσο στις υπανάπτυκτες (ένταση του εργασιακού και κοινωνικού αποκλεισμού μεγάλου και μη ειδικευμένου τμήματος του πληθυσμού), όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες (αύξηση της ανεργίας, μείωση των εισοδημάτων), από τις οποίες μετανάστευσαν τα κεφάλαια, η τεχνολογία και οι επιχειρήσεις.

Η εξέλιξη αυτή, μεταξύ των άλλων, αφαίρεσε από το Κράτος τις αναδιανεμητικές του δυνατότητες. Έτσι, οι συντελούμενες εξελίξεις της παγκοσμιοποίησης, τόσο στις υπανάπτυκτες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες, δημιούργησαν συνθήκες κοινωνίας δύο τρίτων. Είναι προφανείς οι αρνητικές συνέπειες στις ημέρες μας. Η φτωχοποίηση επεκτείνεται σε ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού.

Τέλος, στην γεωοικονομική-γεωπολιτική σφαίρα, η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης συνέβαλε στην αναβάθμιση της διεθνούς οικονομικής θέσης της Κίνας, αλλά και άλλων χωρών, όπως η Ινδία, η Βραζιλία κ.α. Σε βαθμό, μάλιστα, που να απειλείται η κυριαρχική θέση των ΗΠΑ, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται κυρίως για τις σινο-αμερικανικές σχέσεις.

Η οικονομική αλληλεξάρτηση

Όμως, όπως υποστηρίζεται (G. Allison, 2017), «η πυκνή οικονομική αλληλεξάρτηση αυξάνει το κόστος και ως εκ τούτου μειώνει την πιθανότητα του πολέμου». Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι ο σχεδιασμός και η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης συνέβαλε, μεταξύ των άλλων, στην ένταση της κερδοφορίας του χρηματιστικού κεφαλαίου από μη παραγωγικές δραστηριότητες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της εργασίας, την καθίζηση των αμοιβών, την αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και του Κοινωνικού Κράτους.

Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι η εξέλιξη της παγκοσμιοποίησης βασίσθηκε στην αντίφαση ανάμεσα στην ολοκλήρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα και στην αποσύνθεση της πραγματικής οικονομίας (αλλαγή της παραγωγικής διάρθρωσης) και ιδιαίτερα της εργασίας, της απασχόλησης και του Κράτους Πρόνοιας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εξ’ αυτού του λόγου, μεταξύ των άλλων, η διεθνής οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την ένταση των συστατικών στοιχείων αυτής της αντίφασης, πλήττει εντονότερα, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, όλες τις πτυχές (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές) του παγκόσμιου συστήματος. Πράγματι, οι εξελίξεις αυτές δημιούργησαν, σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, συνθήκες αμφισβήτησης ή ανατροπής της παγκοσμιοποίησης.

Ιδιαίτερα κατά τα τελευταία χρόνια, η αμφισβήτηση εκφράζεται κοινωνικά και πολιτικά με την διεύρυνση της επιρροής των δυνάμεων της αντι-παγκοσμιοποίησης που διεκδικούν την εγκαθίδρυση του μοντέλου της διεθνοποίησης με την ανάπτυξη ισότιμων σχέσεων μεταξύ των χωρών. Ταυτόχρονα, διευρύνθηκε η επιρροή των δυνάμεων του προστατευτισμού, του εθνοκεντρισμού και της ξενοφοβίας.

Ευρωπαϊκός κανιβαλισμός

Στο διεθνές αυτό περιβάλλον των αντιπαραθέσεων κατά της παγκοσμιοποίησης, αξίζει να σημειωθεί η ευρωπαϊκή επιλογή (Διακήρυξη της Ρώμης της 25/3/2017) των πολλαπλών ταχυτήτων. Ιστορικά και ως ένα βαθμό αυτή εφαρμόσθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 στην Ευρώπη με την αρχή της ενισχυμένης πλειοψηφίας.

Όμως, η ευρωπαϊκή αυτή επιλογή αποτελεί ουσιαστικά μία νέο-αποικιοκρατικού τύπου διολίσθηση της Ευρώπης απέναντι στις επιδιωκόμενες –κυρίως από τις ΗΠΑ– ανακατατάξεις και μετασχηματισμούς της παγκοσμιοποίησης και του διεθνούς εμπορίου. Είναι ορατός ο κίνδυνος να δημιουργηθούν στο εσωτερικό της ΕΕ συνθήκες κανιβαλισμού από τις ανεπτυγμένες προς τις υπανάπτυκτες ή τις αναπτυσσόμενες χώρες της ευρωπαϊκής Ανατολής και του ευρωπαϊκού Νότου.

Η ευρωπαϊκή αυτή κατεύθυνση, από μία παγκοσμιοποιημένη οπτική εισάγει στο μοντέλο της παγκοσμιοποίησης έναν αποσταθεροποιητικό παράγοντα. Αυτό συμβαίνει με την έννοια της θεσμοποίησης ενός μοντέλου κατακερματισμού και ασυμμετρίας της ευρωπαϊκής και διεθνούς οικονομίας. Δεν εισάγει ένα σταθεροποιητικό παράγοντα, με την έννοια της ανάπτυξης ισότιμων σχέσεων μεταξύ των χωρών σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Στην Ελλάδα, η στρατηγική αυτή επιλογή του ευρωπαϊκού και διεθνούς κατακερματισμού, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, επιταχύνθηκε από την υλοποίηση των Μνημονίων. Η Ελλάδα και τα άλλα κράτη-μέλη της Ανατολής και του Νότου της ΕΕ οδηγούνται κατ’ αυτό τον τρόπο προς έναν ευρωπαϊκό “Τρίτο Κόσμο”. Οικονομικά και παραγωγικά μεταλλάσσονται σε φθηνά υπεργολαβικά εργαστήρια των ανεπτυγμένων ευρωπαϊκών χωρών.