Η μικρή Αϊτή σαν σήμερα πρώτη αναγνώρισε την Ελλάδα το 1822

Η Αϊτή, ένας πολύπαθος τόπος, μέσα στα δικά του βάσανα για ανεξαρτησία, σε καιρό πολέμου, ύψωσε ανάστημα και αποτέλεσε την πρώτη χώρα που αναγνώρισε την ανεξαρτησία του ελληνικού κράτους στις 15 Ιανουαρίου του 1822.  Να σημειώσουμε ότι τότε ο ηγέτης των Αϊτινών, Ζαν Πιερ Μπουαγιέ, προσπαθούσε να αποτινάξει τα απομεινάρια του αποικιοκρατικού ζυγού και να ενώσει το νησί, να τερματίσει τον εμφύλιο ανάμεσα στους Μιγάδες και τους Αφροαμερικανούς, αλλά και τον εμφύλιο μεταξύ γαλλόφωνων και ισπανόφωνων. Το κατόρθωσε για είκοσι χρόνια και μετά τον “έφαγε” το δάνειο που δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπληρώσει στους Γάλλους και η βαριά φορολογία στην οποία αυτό τον εξανάγκασε.

Το 1822 ο θρύλος θέλει να στάλθηκαν από την Αϊτή εκατό φλογεροί εθελοντές με δεκάδες τόνους καφέ (ώστε να πουληθούν για αγορά όπλων), που χάθηκαν στις θάλασσες και δεν έφτασαν ποτέ στην Ελλάδα. Εντούτοις, αυτό δεν τεκμηριώνεται από ντοκουμέντα. Το μόνο βέβαιο είναι πως όταν είχαμε εναντίον μας σχεδόν ολόκληρο τον κόσμο, οι Αϊτινοί ένιωσαν να ταυτίζονται με το μικρό λαό μας και “έβγαλαν” γλώσσα στις μεγάλες δυνάμεις για χάρη μας.

Τότε, με την έναρξη της επανάστασης, είχαν συσταθεί στο Παρίσι και άλλες μεγαλουπόλεις επιτροπές για την ενίσχυση του αγώνα. Η παρισινή επιτροπή είχε ενημερώσει τον Νεόφυτο Βάμβα ότι έστειλε επιστολές σε όλους τους ηγέτες κρατών και, ειδικά για την Αϊτή αναφέρει η σχετική έκθεση, ότι είχε απευθύνει επιστολή προς τον πρόεδρο της χώρας ζητώντας αναγνώριση και βοήθεια. Η έκθεση ανέφερε συγκεκριμένα τα εξής:

«Ο σεβάσμιος Γρηγόριος, ο πρώην Βλαισών, όστις έχει μεγάλην ισχύν εις εκείνην την πολιτείαν, είχε συστήσει το γράμμα μας και μετεχειρισθη όλην τηνευγλωττίαν του παρακινών τους Αϊτινούς εις τοιαύτην έντιμον συμμαχίαν. Ο δε Λαφαγιέτ, ο ένδοξος και ακάματος υπέρμαχος της ελευθερίας, όστις τιμάται τα μέγιστα από την αμερικανικήν συμπολιτείαν, έγραψε προ ολίγου εις τον Πρόεδρον και άλλους άρχοντας αυτής δια το αυτό τέλος».

Η απάντηση Μπουαγιέ στην ελληνική έκκληση

Απαντώντας στην παρισινή επιστολή ο Πρόεδρος της Αϊτής απευθύνεται στα μέλη της. Το έγγραφο ανέφερε τα εξής σύμφωνα με την τότε μετάφραση του εγγράφου στα ελληνικά. Άρχιζε με τον συντάξαντα και τους αποδέκτες: «Ιωάννης Πέτρος Μπουαγιέ, Πρόεδρος του Χαητίου, προς τους πολίτας της Ελλάδος, Α. Κοραήν, κ. Πολυχρονιάδην, Α. Βαγορίδην και Χ. Κλονάρην, Εις Παρίσια. Πριν η δεχθώμεν την επιστολην υμών σημειουμένη εκ Παρισίων τη 20η του παρελθόντος Αυγούστου, έφθασεν ενταύθα η είδησις της επαναστάσεως των συμπολιτών υμών κατά του δεσποτισμού, του επί τρεις περίπου διαρκέσαντος εκατονταετηρίδας.

»Μετά μεγάλου ενθουσιασμού εμάθομεν ότι η Ελλάς, αναγκασθείσα τέλος πάντων, εδράξατο των όπλων ίνα κτήσηται την ελευθερίαν αυτής, και την θέσιν, ην μεταξυ των εθνών του κόσμου κατείχε. Μία τόσον ωραία και τόσον νόμιμος υπόθεσις και προ πάντων αι συνοδεύουσαι αυτήν πρώται επιτυχίαι, ουκ εισίν αδιάφοροι τοις Χαητίοις, οίτινες, ως οι Έλληνες, επί πολύν καιρόν έκλινον τον αυχένα υπό ζυγόν επονείδιστον και δια των αλύσεων αυτών συνέτριψον την κεφαλήν της τυραννίας. Ευχηθέντες προς τον ουρανόν, όπως υπερασπισθή τους απογόνους του Λεωνίδου, εσκέφθημεν να συντρέξωμεν τας γενναίας δυνάμεις τούτων, αν μη δια στρατευμάτων και πολεμοφοδίων, τουλάχιστον δια χρημάτων, ως χρήσιμων εσομένων δια προμήθειαν όπλων αν έχετε ανάγκην.

»Συμβεβηκότα όμως, επιβαλόντα τη πατρίδι ημών μεγάλην ανάγκην, επηχόλησαν όλον το χρηματικόν, εξ ου η διοίκησις ηδύνατο να καταβάλη μέρος. Σήμερον έτι η επανάστασης, η κατά το ανατολικόν έτι μέρος της νήσου επικρατούσα, υπάρχει νέον προς την εκτέλεσιν του σκοπού αυτού κώλυμα. Επειδή το μέρος, όπερ ηνώθη μετά της Δημοκρατίας ης προεδρεύω, υπάρχει εν μεγίστη ενδεία και προκαλεί δικαίως μεγάλην του ταμείου ημών την δαπάνην. Εάν πάλιν επέλθωσι κατάλληλοι, ως επιθυμούμεν, αι περιστάσεις, τότε θα βοηθήσωμεν προς τιμήν ημών αυτών τα τέκνα της Ελλάδος, όσον δυνηθώμεν.

»Πολίται. Διερμηνεύσατε προς τους συμπατριώτας υμών τα θερμάς ευχάς, ας ο λαός του Χαητίου αναπέμπει υπέρ της απελευθερώσεως αυτών. Οι μεταγενέστεροι Έλληνες ελπίζουσιν εν τη αναγεννωμένη ιστορία τούτων άξια της Σαλαμίνος τρόπαια. Είθε, παρόμοιοι της προγόνοις αυτών αποδεικνυόμενοι και υπό των διαταγών του Μιλτιάδου διευθυνόμενοι, δυνηθώσιν εν τοις πεδίοις του νέου Μαραθώνος τον θρίαμβον της ιεράς υποθέσεως, ην επιχείρησαν υπέρ των δικαιωμάτων αυτών, της θρησκείας και της πατρίδος. Είθε, τέλος, δια των φρονίμων διατάξεων αυτών, μνημονευθώσιν εν τη ιστορία οι κληρονόμοι της καρτερίας και των αρετών των προγόνων. Τη 15η Ιανουαρίου 1822 και 19ω έτει της Ανεξαρτησίας, ΜΠΟΥΑΓΙΕ»

Ο Μπουαγιέ και η μοίρα της “Ισπανιόλας”

Σήμερα η πατρίδα του Μπουαγιέ, έχει έναν πληθυσμό ίσο με τον ελληνικό και έκταση ίση με της Πελοποννήσου. Το μεγαλύτερο και πιο πλούσιο κομμάτι του νησιού έμεινε στον ισπανόφωνο Άγιο Δομίνικο και η ένωση απόμεινε μια “στιγμή” στο παρελθόν. Κουμάντο στην Αίτή κάνουν οι μιγάδες, απόγονοι των Γάλλων αποίκων, σε αντίθεση με τους «μελαψούς» (bruns) όπως ονομάζουν τους Αφροαμερικανούς, οι οποίοι είναι η φτωχότερη μερίδα του πληθυσμού, αλλά και η πλειοψηφία του.

Οι φτωχοί Αϊτινοί συρρέουν πλέον ως οικονομικοί μετανάστες στον γειτονικό Άγιο Δομίνικο, όπου οι ισπανόφωνοι διαμαρτύρονται για την “εισβολή μεταναστών και την εισαγωγή εγκληματικότητας“. Περίπου στα δύο εκατομμύρια υπολογίζονται σήμερα οι Αϊτινοί που στέλνουν χρήματα στις οικογένειές τους εργαζόμενοι στον ισπανόφωνο Άγιο Δομίνικο. Οι κάτοικοι της Αϊτής μιλούν την γαλλική και την κρεολική της Αϊτής, με βάση το Σύνταγμα του 1987.

Το νησί δεν ήταν στην ουσία ποτέ “δύο” κράτη, όπως είναι σήμερα. Το διχοτόμησαν οι Ισπανοί και Γάλλοι αποικιοκράτες που επέβαλαν τις δικές τους γλώσσες και τα δικά τους συμφέροντα επί αιώνες. Το 1492 ο Κολόμβος ονόμασε το νησί Ισπανιόλα και οι Ισπανοί εξόντωσαν τους ντόπιους με βαρβαρότητα. Αυτό τους στέρησε τα απαραίτητα εργατικά χέρια, οπότε γύρω στο 1500 άρχισαν να εισάγουν δούλους. Παράλληλα, το 1600 εγκαταστάθηκαν στα δυτικά Γάλλοι πειρατές, οπότε εκεί κυριάρχησαν τα γαλλικά συμφέροντα.

Εκατό χρόνια αργότερα, το 1700, το δυτικό τμήμα του νησιού παραχωρήθηκε από την Ισπανία στη Γαλλία και το ανατολικό “έμεινε” στην Ισπανία. Το ανατολικό μετεξελίχθηκε στο σημερινό κράτος της Δομινικανής Δημοκρατίας. Και οι δύο αποικίες (γαλλική και ισπανική) που σχηματίστηκαν τότε ονομάζονταν από τους δυτικούς Άγιος Δομίνικος (Σαιν Ντομέν και Σάντο Ντομίνγκο αντίστοιχα) ενώ το αρχαίο όνομα του νησιού ήταν Αϊτή (ορεινός τόπος). Κάποια στιγμή οι Ισπανοί παραχώρησαν και το ανατολικό κομμάτι οπότε το νησί ενώθηκε υπό κοινή διοίκηση.

Το 1790 ξεσηκώθηκαν οι δούλοι (κυρίως Αφροαμερικανοί) και το 1800 καταργήθηκαν θεωρητικά όλες οι ανισότητες. Ο Ναπολέοντας τότε προσπάθησε να ανακαταλάβει το νησί. Απέτυχε, κυρίως επειδή πλέον τον απασχολούσαν οι ευρωπαϊκοί πόλεμοι και το 1803 ουσιαστικά παραιτήθηκε από τις κτήσεις στην περιοχή. Όμως το νησί και πάλι δεν ηρέμησε. Νέες διαμάχες μεταξύ ισπανόφωνων και γαλλόφωνων το ξαναδίχασαν το νησί και οι Ισπανοί προσπάθησαν να ανακαταλάβουν περιοχές του.

Η νίκη των Μιγάδων και η εποχή Μπουαγιέ

Στη σημερινή Αϊτή κυριάρχησαν οι Μιγάδες με επικεφαλής από το 1818 τον Μπουαγιέ. Αυτός ένωσε ξανά το νησί διώχνοντας Γάλλους, Άγγλους και Ισπανούς. Κυβέρνησε μέχρι το 1843, αλλά η προσπάθειά του τότε να τα “ξαναβρεί” με τη Γαλλία θεωρήθηκε πολύ ενδοτική και αναγκάσθηκε να παραιτηθεί. Ο στρατηγός που τον διαδέχθηκε ήταν ανεπαρκέστατος και η χώρα διχοτομήθηκε εκ νέου. Έκτοτε το ανατολικό νησί, το ισπανόφωνο, ονομάζεται Άγιος Δομίνικος και το δυτικό, το μικρότερο, Αϊτή.

Μετά το θάνατο του Μπουαγιέ, ακολούθησαν αμέτρητα πραξικοπήματα και αιματοχυσίες και στα δύο κράτη, εισβολή των ΗΠΑ, νέες δικτατορίες και μεγάλη φτώχεια. Στο ανατολικό νησί η πολιτική ζωή όμως σταθεροποιήθηκε μετά το 1997 και η οικονομία άρχισε κάπως να αναπτύσσεται. Οι ισπανόφωνοι του Άγιου Δομίνικου θεωρούν στα ιστορικά βιβλία τους εισβολή τις προσπάθειες των Αϊτινών να ενώσουν το νησί και να το ανεξαρτοποιηθούν από την Ισπανία, τη Γαλλία και τις ΗΠΑ.

O Μπουαγιέ, γεννημένος το 1776, στην περίοδο του ένοπλου ξεσηκωμού των δούλων, ήταν γιος ενός Γάλλου ράφτη και μιας Αφροαμερικανίδας που είχε απελευθερωθεί πρόσφατα –η μητέρα του ήταν “δούλα από το Κονγκό”. Ο πατέρας του τον έστειλε για σπουδές στο Παρίσι και ο νεαρός Μπουαγιέ υπηρέτησε στο γαλλικό στρατό. Όταν γύρισε στην πατρίδα του εξορίστηκε επειδή πολέμησε κατά των γαιοκτημόνων, αλλά και των Βρετανών που προσπάθησαν τότε να “τρυπώσουν”. Επανήλθε το 1802 με γαλλικά στρατεύματα. Εντούτοις, όταν έγινε σαφές ότι ο Ναπολέοντας ήθελε να επιβάλει εκ νέου την δουλεία, διαχώρισε τη θέση του και πολέμησε τους Γάλλους.

Νίκησε τους Γάλλους και όταν ανεξαρτοποιήθηκε το ισπανόφωνο κομμάτι του νησιού, ο Μπουαγιέ το ενοποίησε με το γαλλόφωνο. Ήταν μια εύκολη νίκη, γιατι στο ισπανόφωνο έκανε κουμάντο ένας ντόπιος “αυτοκράτορας” με αυταρχική διακυβέρνηση. Αυτός, όταν ξεσηκώθηκε μερίδα του στρατού και του λαού, προτίμησε να αυτοκτονήσει. Ουσιαστικά η ενοποίηση επιτεύχθηκε χωρίς να χυθεί αίμα και ο Μπουαγιέ “έκανε περίπατο” στις ισπανόφωνες περιοχές, προσαρτώντας τες χωρίς μάχες.

Η πτώση Μπουαγιέ και το τέλος στο Παρίσι

Όμως το 1843 οι “αριστοκράτες” της Αϊτής έπαψαν να τον στηρίζουν, θεωρώντας ότι θα έχαναν χρήματα με την φερόμενη ως φιλική προς την Γαλλία οικονομική πολιτική του. Κάποιοι εκμεταλλεύθηκαν τις υποχωρήσεις του Μπουαγιέ και τον παρουσίασαν ως προδότη. Όμως ο Μπουαγιέ ουσιαστικά πλήρωσε πολιτικά το δάνειο που δεν μπόρεσε ποτέ να αποπληρώσει προς τη Γαλλία, λόγω του οποίου επέβαλε φορολογία που εν τέλει ξεσήκωσε εκείνους που αρχικά τον στήριζαν.

Οι περισσότεροι φόροι βάραιναν τους ισπανόφωνους που είχαν πιο ακμαία οικονομια, αλλά μαζί με τους σχετικά “πλούσιους” ισπανόφωνους διαμαρτύρονταν και οι σχετικά πλούσιοι Αϊτινοί. Επίσης αντιδρούσαν και οι ισπανόφωνοι αγρότες, επειδή τους είχαν επιβληθεί περιορισμοί στις μετακινήσεις. Αυτό το δάνειο ήταν αποτέλεσμα ουσιαστικά της συμφωνίας που έκλεισε ο Μπουαγιέ για να αναγνωριστεί η ανεξαρτησία της χώρας, καθώς οι Γάλλοι θα την αναγνώριζαν μόνον αν η Αϊτή πλήρωνε 150 εκατ. φράγκα ως αποζημίωση στους τσιφλικάδες «για τις απώλειες των γαιών και των δούλων τους». Για να ξεπληρώσει ο Μπουαγιέ τους τσιφλικάδες, αναγκαζόταν να παίρνει διαρκώς δάνεια από την Γαλλία, και το χρέος ήταν υπέρογκο, εξ ου και η αυστηρή φορολόγηση στην οποία κατέφυγε και η οποία “τον έφαγε”.

Παράλληλα πολλοί Αφροαμερικανοί από τις ΗΠΑ βρήκαν διέξοδο στο να μεταναστεύσουν στην ελεύθερη Αϊτή, η οποία όμως δεν είχε τις οικονομικές δυνάμεις να τους απορροφήσει, και αυτό πολλαπλασίασε τα οικονομικά αδιέξοδα του Μπουαγιέ. Οι Αμερικανοί πρότειναν να στηρίξουν οικονομικά τους μαύρους μετανάστες, αλλά σε αντάλλαγμα θα είχαν ουσιαστικά μια μικρή αποικία στο νησί και ο Μπουαγιέ αρνήθηκε. Ακροβάτησε όσο μπορούσε μέχρι το σεισμό του 1843, που έδωσε τη χαριστική βολή στην οικονομία της χώρας, οπότε και ο ίδιος αναγκάστηκε να καταφύγει στο Παρίσι, όπου πέθανε επτά χρόνια αργότερα. Είκοσι μέρες μετά την εκδίωξή του από την χώρα, επαναστάτησαν οι κάτοικοι της ισπανόφωνης περιοχής και η ένωση του νησιού πήρε τέλος.