Πιο κοντά Μόσχα και Τεχεράνη, λόγω της έντασης στον Περσικό

Να μην εφαρμόζει κάποιες από τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει σχετικά με το πυρηνικό πρόγραμμά της, στο πλαίσιο της διεθνούς συμφωνίας που είχε υπογράψει το 2015, ανακοίνωσε η Τεχεράνη. Η απόφαση αυτή προκάλεσε διαφορετικές αντιδράσεις στα υπόλοιπα μέλη της συμφωνίας, με την Ρωσία να καλύπτει την Τεχεράνη, και τις ΗΠΑ να πιέζουν πλέον και με στρατιωτικού χαρακτήρα κινήσεις.

Την απόφαση της Τεχεράνης ανακοίνωσε αρχικά ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν. Λίγες ώρες αργότερα, ειδοποιήθηκαν και επισήμως οι πρεσβευτές των χωρών που συνεχίζουν ακόμη να αποτελούν συμβαλλόμενα μέρη στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (ΚΟΣΔ), όπως αποκαλείται η συμφωνία.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μετά την μονομερή αποχώρηση των ΗΠΑ, πριν έναν χρόνο, στη συμφωνία με το Ιράν παραμένουν η Γερμανία, η Γαλλία, η Βρετανία, η Ρωσία και η Κίνα. Για να δικαιολογήσει την απόφαση της Τεχεράνης, ο Ζαρίφ, ο οποίος βρίσκεται στην Μόσχα, είπε ότι τα μέτρα που πήρε η Ουάσινγκτον είχαν ακριβώς αυτόν τον σκοπό. Να προκαλέσουν «την διακοπή της εφαρμογής» της συμφωνίας.

Παγκόσμιο πρόβλημα

Ο Ζαρίφ αναφερόταν βεβαίως στην πρόσφατη επέκταση των αμερικανικών κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης, με την κατάργηση των εξαιρέσεων στην εξαγωγή ιρανικού πετρελαίου, καθώς και στην ένταξη των Φρουρών της Επανάστασης στην μαύρη λίστα των Αμερικανών για τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών διευκρίνισε ότι «το Ιράν δεν θα αποσυρθεί» από το πρόγραμμα και κατηγόρησε την ΕΕ ότι δεν είχε το σθένος να αντισταθεί στις αμερικανικές πιέσεις. Δεν διευκρίνισε ωστόσο ποιες υποχρεώσεις δεν θα τηρεί από εδώ και πέρα.

Αυτό το έκανε ο πρόεδρος Ρουχανί, τονίζοντας ότι το Ιράν παύει να εφαρμόζει περιορισμούς στα αποθέματα βαρέος ύδατος και εμπλουτισμένου ουρανίου. Ο ίδιος υποστήριξε ότι η Τεχεράνη έχει αυτό το δικαίωμα στο πλαίσιο της συμφωνίας, όταν η άλλη πλευρά δεν τηρεί τις δικές της δεσμεύσεις.

Προειδοποίησε μάλιστα με σθεναρή αντίδραση, αν το θέμα παραπεμφθεί ξανά στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Κάλεσε τέλος τα συμβαλλόμενα μέρη να εφαρμόσουν τις δικές τους δεσμεύσεις σε ό,τι αφορά τις τραπεζικές συναλλαγές και τις εξαγωγές πετρελαίου και φέρεται να προειδοποίησε ότι η κατάρρευση τις συμφωνίας θα δημιουργήσει παγκόσμιο πρόβλημα.

Στρατιωτική πίεση

Πρόκειται για την Συμφωνία που συνήφθη τον Ιούλιο του 2015, στην Βιέννη, και επικυρώθηκε με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Στην συμφωνία αυτή το Ιράν δέχθηκε να περιορίσει δραστικά το πυρηνικό πρόγραμμά του και δεσμεύτηκε να μην επιδιώξει ποτέ την απόκτηση πυρηνικών όπλων, παίρνοντας ως αντάλλαγμα την άρση μέρους των διεθνών οικονομικών κυρώσεων εναντίον του. Η αποχώρηση όμως των Αμερικανών από την Συμφωνία, μετά την εκλογή του Τραμπ, επανέφερε σταδιακά σε ισχύ όλες τις κυρώσεις που είχαν αρθεί.

Η ανακοίνωση της Τεχεράνης έρχεται μετά από εβδομάδες έντασης στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ που είχαν ως αποτέλεσμα την ένταξη των Ιρανών Φρουρών της Επανάστασης στην αμερικανική λίστα για τις τρομοκρατικές οργανώσεις. Μια ενέργεια στην οποία το Ιράν απάντησε, χαρακτηρίζοντας τρομοκράτες όλες τις αμερικανικές στρατιωτικές δυνάμεις στη Μέση Ανατολή.

Λίγες ώρες πριν η Τεχεράνη ανακοινώσει την απόφασή της, οι Αμερικανοί προχώρησαν και σε στρατιωτικού χαρακτήρα πίεση προς το Ιράν, αναπτύσσοντας βομβαρδιστικά B-52 και το αεροπλανοφόρο Λίνκολν στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Αναφερόμενος σε αυτές τις κινήσεις ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζον Μπόλτον, έκανε λόγο για «απάντηση στις ενδείξεις» κινήσεων του Ιράν. Οι εξελίξεις αυτές ωστόσο μπορεί να προκαλέσουν μια επικίνδυνη κλιμάκωση στην περιοχή.

Από την πλευρά του ο εκτελών χρέη υπουργού Άμυνας των ΗΠΑ, Πάτρικ Σάναχαν, έκανε λόγο για «συνετή ανάπτυξη» και για «απάντηση» σε ενδείξεις ότι επίκειται «αξιόπιστη απειλή» από την πλευρά του Ιράν. Από την πλευρά της η Τεχεράνη έχει απειλήσει επανειλημμένως να κλείσει  τα στενά του Ορμούζ, αν εμποδιστεί η εξαγωγή ιρανικού πετρελαίου.

Την ίδια ώρα, ο Πομπέο, ματαίωσε την επίσκεψή του στην Γερμανία και πήγε αιφνιδιαστικά στο Ιράκ, από το οποίο, όπως είπε έλαβε διαβεβαιώσεις ότι θα προστατεύσει τις αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή.  Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών έκανε μάλιστα λόγο για επικείμενη κλιμάκωση των δραστηριοτήτων της Τεχεράνης και επισήμανε τον κίνδυνο «άμεσων επιθέσεων» εναντίον αμερικανικών στόχων.

Διαφοροποιείται η Μόσχα

Καθώς εντείνεται η κλιμάκωση, το Παρίσι, δια της υπουργού Άμυνας, επέμεινε ότι η συμφωνία πρέπει να παραμείνει ενεργή. Παραλλήλως προειδοποίησε την Τεχεράνη ότι, αν δεν τηρήσει τις δεσμεύσεις της, μπορεί να βρεθεί και πάλι στο τραπέζι η ενεργοποίηση του μηχανισμού για την επιβολή κυρώσεων. Η Γαλλία άλλωστε, όπως και η Βρετανία με την Γερμανία, έχουν κάνει σημαντικές προσπάθειες να κρατήσουν ζωντανή την συμφωνία.

Ανάλογη είναι και η στάση της Κίνας, η οποία είναι επίσης μέλος της συμφωνίας του 2015. Το Πεκίνο ζήτησε από την Τεχεράνη να διατηρήσει την διεθνή συμφωνία και κάλεσε όλες τις πλευρές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση. Διαφοροποιημένη ήταν ωστόσο η θέση που πήρε η Μόσχα, καθώς το  Κρεμλίνο εκτίμησε ότι το Ιράν οδηγήθηκε σε αυτήν την απόφαση, εξαιτίας των εξωτερικών πιέσεων. Απέδωσε μάλιστα την ευθύνη στις ΗΠΑ. Ο ίδιος ο Πούτιν, άλλωστε, έχει προειδοποιήσει πολλές φορές για «τις συνέπειες απερίσκεπτων βημάτων όσον αφορά το Ιράν» και ο εκπρόσωπός του Πεσκόφ σημείωσε σήμερα ότι αυτές οι συνέπειες «αρχίζουν να συμβαίνουν».

Μόσχα και Τεχεράνη συμφώνησαν πάντως σήμερα, στην συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών, να συνεργαστούν με όλες τις χώρες που μετέχουν στην συμφωνία και να αναζητήσουν τρόπους παράκαμψης των αμερικανικών κυρώσεων. Μάλιστα ο Λαβρόφ είπε ότι δεν είναι ρεαλιστικό το αίτημα να αποχωρήσει το Ιράν από την Συρία, κάτι που ζητά επίμονα το Ισραήλ και για το οποίο πιέζουν οι ΗΠΑ.

Ο Ρώσος υπουργός εκτίμησε επίσης ότι οι ΗΠΑ δεν θα επιστρέψουν στην συμφωνία και γι αυτό επέμεινε, χωρίς όμως να βλέπει άμεσες εξελίξεις, στην συνεργασία με τις υπόλοιπες χώρες και κυρίως τις ευρωπαϊκές. Συμφώνησε βεβαίως με την Τεχεράνη ότι είναι λιγότερο αναποτελεσματικός από το αναμενόμενο ο μηχανισμός της ΕΕ για την παράκαμψη των αμερικανικών κυρώσεων στις εμπορικές σχέσεις με την Τεχεράνη. Το μπαλάκι στην ΕΕ έριξε και ο Ζαρίφ, τονίζοντας ότι αν η Ευρώπη τηρήσει τις υποχρεώσεις της, εγγυάται την συνέχιση της συμφωνίας.

Ρωσία και Ιράν συνεργάζονται στην αντιμετώπιση της κρίσης στην Συρία, στο πλαίσιο της συμφωνίας της Αστάνας. Παραλλήλως, έχουν περίπου κοινές θέσεις και για την κρίση στην Βενεζουέλα, αντιδρώντας για τις εκεί αμερικανικές πιέσεις. Η κλιμάκωση της έντασης στον Περσικό όμως, όπως φάνηκε και από την σημερινή επίσκεψη του Ζαρίφ στην Μόσχα, φέρνει τις δύο χώρες σε μια εγγύτερη προσέγγιση, ειδικά μετά την αδιαλλαξία του Τραμπ σε ό,τι αφορά την αντιμετώπιση της Τεχεράνης.