Πως έγινε το σαμποτάζ στους NordStream

Την 26η Σεπτέμβρη 2022 είχαμε τις περιβόητες εκρήξεις στους αγωγούς NordStream 1 και 2, εντός των χωρικών υδάτων της Σουηδίας και της Δανίας. Ουκρανοί και Δυτικοί πολιτικοί κατήγγειλαν αμέσως το «ρωσικό σαμποτάζ»: έναν ισχυρισμό που επαναλήφθηκε από όλα τα μεγάλα ΜΜΕ, παρ’ ότι η Μόσχα δεν είχε κανένα συμφέρον και μέχρι σήμερα δεν έχουν προκύψει αποδεικτικά στοιχεία.

Αντίθετα, ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός δημοσιογράφος Seymour Hersh δημοσίευσε το αποτέλεσμα έρευνάς του 5000 λέξεων στο Substack με τίτλο “How America Took Out The NordStream Pipeline”. Ο  Hersh παραπέμπει σε μια ανώνυμη πηγή «με άμεση γνώση του επιχειρησιακού σχεδιασμού», η οποία θεωρεί τις ΗΠΑ υπεύθυνες για τις εκρήξεις στο NordStream, με τη συμμετοχή της Νορβηγίας.

Ο Hersh δεν είναι κάποιος μπλόγκερ της μόδας. Είναι πολύ βαρύ όνομα στην αμερικανική δημοσιογραφία εδώ και δεκαετίες. Μεταξύ των άλλων, κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ για την αποκάλυψη της σφαγής του Μάι Λάι το 1968, κατά την οποία αμερικανικά στρατεύματα δολοφόνησαν εν ψυχρώ εκατοντάδες Βιετναμέζους πολίτες. Γράφοντας για τους New York Times, το 1974 αποκάλυψε επίσης την “Επιχείρηση CHAOS”, στην οποία η CIA κατασκόπευε παράνομα 10.000 Αμερικανούς για το κίνημα κατά του πολέμου στο Βιετνάμ. Ο Hersh αποκάλυψε ότι δύτες του αμερικανικού Πολεμικού Ναυτικού τοποθέτησαν τις βόμβες που κατέστρεψαν τους αγωγούς NordStream τον περασμένο Σεπτέμβριο, με στόχο να περιορίσουν τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Το Πεντάγωνο έχει αρνηθεί τον ισχυρισμό, ενώ η Μόσχα ζητάει αμερόληπτη έρευνα.

Είναι γνωστό ότι οι ΗΠΑ είχαν αντιταχθεί στους NordStream, οι οποίοι ανήκουν κατά πλειοψηφία στη ρωσική εταιρεία Gazprom και προμήθευαν την Ευρώπη φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο. Μετά την ρωσική εισβολή, η ροή φυσικού αερίου μέσω NordStream μειώθηκε και τελικά σταμάτησε. Αν και η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι αυτό οφειλόταν σε συντήρηση, ήταν σαφές ότι ο NordStream μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως μοχλός πίεσης προς τη Δυτική Ευρώπη για να υπονομευτεί η αποστολή όπλων στην Ουκρανία.

Όταν έγιναν οι εκρήξεις, ο “υπουργός Εξωτερικών” της ΕΕ Josep Borrell ΕΕ κατηγόρησε τη Μόσχα, δηλώνοντας: «οποιαδήποτε σκόπιμη διακοπή της ευρωπαϊκής ενεργειακής υποδομής είναι εντελώς απαράδεκτη και θα αντιμετωπιστεί έντονα κι ενιαία». Η Ρωσία αρνήθηκε κατηγορηματικά ότι είχε σχέση με το σαμποτάζ, με τον εκπρόσωπο του Κρεμλίνου να χαρακτηρίζει την κατηγορία «ανόητη και παράλογη... Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα για εμάς γιατί, πρώτον, και οι δύο γραμμές του NordStream είναι γεμάτες με αέριο… Ολόκληρο το σύστημα είναι έτοιμο να αντλήσει αέριο και το αέριο είναι πολύ ακριβό… Τώρα το αέριο πετάει στον αέρα. Μας ενδιαφέρει αυτό; Όχι, χάσαμε μια διαδρομή για την προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη».

Ποιο κίνητρο θα είχε η Ρωσία να σαμποτάρει τους δικούς της αγωγούς, κόβοντας όχι μόνο μια σημαντική πηγή εσόδων, αλλά και σπάζοντας έναν μοχλό πίεσης προς του Ευρωπαίους; Τέσσερις μέρες μετά τις εκρήξεις, η Αμερικανίδα υπουργός Ενέργειας Τζένιφερ Γκράνχολμ είπε στο BBC ότι φαίνεται πως η Ρωσία ήταν ο ένοχος. Εν τω μεταξύ, ανώτερος Ευρωπαίος αξιωματούχος είπε στην Washington Post: «κανείς στην ευρωπαϊκή πλευρά του ωκεανού δεν πιστεύει ότι αυτό είναι κάτι άλλο εκτός από ρωσικό σαμποτάζ». Στο ίδιο ύφος ήταν και οι δηλώσεις αρκετών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, αν και κάποιες ήταν πιο μετριοπαθείς. Καθώς περνούσαν οι εβδομάδες, άρχισαν να δημιουργούνται ρήγματα σε αυτό το αφήγημα.

Δεν υπάρχουν στοιχεία κατά της Ρωσίας

Η Σουηδία και η Δανία, που ελέγχουν την ΑΟΖ όπου έγιναν οι εκρήξεις διεξήγαγαν έρευνα, χωρίς να επιτραπεί στη Ρωσία να συμμετάσχει, παρότι ήταν ο πλειοψηφικός ιδιοκτήτης των αγωγών. Ο Γερμανός Γενικός Εισαγγελέας Peter Frank ξεκίνησε τη δική του έρευνα στις 10/10/2022 με τη συνδρομή του Πολεμικού Ναυτικού, δεδομένου ότι οι NordStream καταλήγουν σε γερμανικό έδαφος. Ο Frank ομολόγησε τον Φεβρουάριο ότι η ρωσική εμπλοκή δεν μπορεί να αποδειχθεί.

Η Σουηδία έσπευσε να ανακοινώσει ότι δεν ενδιαφέρεται για τη σύσταση κοινής ομάδας έρευνας με τη Γερμανία υπό τη δικαιοδοσία της Eurojust (οργανισμός της ΕΕ για έρευνα διασυνοριακών εγκλημάτων). Εκπρόσωπος της σουηδικής εισαγγελίας χαρακτήρισε την απόφαση «απόρρητο που συνδέεται με την εθνική ασφάλεια». Στις 15/10/1922, η γερμανική κυβέρνηση παραδέχτηκε (σε κοινοβουλευτική έρευνα που ξεκίνησε από το αριστερό κόμμα Die Linke) ότι δεν είχε γίνει καμία επιτόπια έρευνα. Πρόσθεσε ότι δεν θα αποκάλυπτε πληροφορίες για ρωσικά ή ΝΑΤΟϊκά πλοία κοντά στο σημείο την ημέρα της δολιοφθοράς.

Μετά από μήνες έρευνας, καμία από τις ξεχωριστές προσπάθειες δεν μπόρεσε να στηρίξει την κατηγορία κατά της Ρωσίας. Αξιολόγηση από 23 διπλωμάτες και στελέχη υπηρεσιών πληροφοριών εννέα χωρών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «δεν υπάρχουν στοιχεία ότι η Ρωσία βρισκόταν πίσω από το σαμποτάζ». Ο Γερμανός Γενικός Εισαγγελέας δήλωσε επίσης τον Φεβρουάριο 2023 ότι η ρωσική εμπλοκή δεν μπορεί να αποδειχθεί «προς το παρόν».

Πρόσφατη έκθεση της Washington Post επισημαίνει ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες δεν έχουν συλλέξει πληροφορίες που να αποδεικνύουν προσπάθεια των Ρώσων να συγκαλύψουν τη συμμετοχή τους ή να δίνονται σχετικά εύσημα. Τώρα, ορισμένοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εκφράζουν σκεπτικισμό σχετικά με τη συμμετοχή της Ρωσίας. Ένας είπε στην Washington Post ότι «η θέση ότι ήταν η Ρωσία που τίναξε τους αγωγούς δεν είχε ποτέ νόημα για μένα».

Πολλά από αυτά λέγονται εμπιστευτικά, αφού δεν μπορεί οι δυτικοί αξιωματούχοι να παρεκκλίνουν από την γραμμή ότι είναι ένοχη η Ρωσία. Στους Times αναφέρεται, μάλιστα, ότι η Γερμανία είναι «ανοιχτή σε θεωρίες ότι δυτικό κράτος πραγματοποίησε το σαμποτάζ με στόχο να κατηγορήσει τη Ρωσία». Η αποκάλυψη του Hersh έχει επικριθεί, επειδή βασίζεται σε μία μόνο ανώνυμη πηγή, , επειδή αυτή η πρακτική είναι μάλλον ασυνήθιστη σε ρεπορτάζ για πολιτικά ευαίσθητα θέματα. Αν και δεν είναι δυνατόν να επαληθεύσουμε ανεξάρτητα τους ισχυρισμούς του Hersh, το ρεπορτάζ του είναι εμπεριστατωμένο, καλογραμμένο και το πιο σημαντικό ταιριάζει απόλυτα με τα γεγονότα. Τα διαπιστευτήριά του μιλούν επίσης από μόνα τους.

“Απειλή για τη δυτική κυριαρχία” ο NordStream

Ο Hersh σημειώνει ότι «από τις πρώτες μέρες του, ο NordStream 1 θεωρούνταν από την Ουάσιγκτον και τους αντιρωσικούς εταίρους στο ΝΑΤΟ ως απειλή για τη δυτική κυριαρχία». Aναφέρεται στην αντίθεση των ΗΠΑ, επισημαίνοντας ότι τον Ιανουάριο 2021, οι Ρεπουμπλικάνοι, με επικεφαλής τον Κρουζ, «έθεσαν επανειλημμένα την πολιτική απειλή του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου».

Όταν η διπλωματική πίεση απέτυχε να πείσει την κυβέρνηση Μέρκελ να μην προχωρήσει στο NordStream 2, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ απέσυρε τις κυρώσεις του τον Μάιο 2021. Με αυτή την απόφαση εξαγριώθηκαν οι Ρεπουμπλικάνοι της Γερουσίας, καθυστερώντας την ψήφιση του ετήσιου αμυντικού νομοσχεδίου. Σε συνδυασμό με την αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν το καλοκαίρι, ο NordStream 2 θεωρήθηκε απειλή για τη θέση του Μπάιντεν.

Στη συνέχεια, ο καγκελάριος Σολτς και ο πρόεδρος Μακρόν ζήτησαν μεγαλύτερη αυτονομία από την Ουάσιγκτον. Με την θέση της διεθνώς να έχει υποβαθμιστεί, τους συμμάχους να χάνουν την εμπιστοσύνη τους και τα ρωσικά στρατεύματα να αυξάνονται στα σύνορα της Ουκρανίας, η Ουάσιγκτον ανησυχούσε ότι η εξάρτηση από το φθηνό ρωσικό αέριο θα έκανε χώρες όπως η Γερμανία απρόθυμες να προμηθεύσουν το Κίεβο με χρήματα και όπλα.

Έτσι, ο Μπάιντεν ζητήσει από τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν να συγκροτήσει μια ομάδα για να καταστρώσει σχέδιο για την αντιμετώπιση του NordStream. Αυτή η ομάδα περιλάμβανε εκπροσώπους από το Γενικό Επιτελείο, τη CIA και τα Υπουργεία Εξωτερικών και Οικονομικών. Ο Hersh ισχυρίζεται ότι η απόφαση των ΗΠΑ να σαμποτάρει τους αγωγούς ήρθε μετά από «περισσότερους από εννέα μήνες άκρως μυστικής συζήτησης εντός της κοινότητας εθνικής ασφάλειας της Ουάσιγκτον σχετικά με τον καλύτερο τρόπο επίτευξης αυτού του στόχου».

Σύμφωνα με τον Hersh στελέχη της CIA και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ διαφωνούσαν με την ιδέα, λέγοντας: «Μην το κάνετε αυτό. Είναι ανόητο και θα είναι πολιτικός εφιάλτης αν βγει». Αυτοί οι προσεκτικοί αξιωματούχοι έμειναν άναυδοι όταν η Νούλαντ και ο Μπάιντεν, στις αρχές του 2022 ανέφεραν ότι «έβαλαν ένα τέλος» στο Nord Stream, ή όταν ο Μπάιντεν, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου τον Φεβρουάριο 2022 για το πως θα σταματήσουν τη λειτουργία του NordStream 2 είπε: «Θα μπορέσουμε, σας υπόσχομαι, θα μπορέσουμε να το κάνουμε». Το σχέδιο ήταν οι επιλογές να μην αναφέρονται δημόσια. Αλλά –όπως γράφει ο Hersh– ο Μπάιντεν ή δεν το κατάλαβε ή το αγνόησε.

Σύμφωνα με τον Hersh, οι ΗΠΑ αναζήτησαν συνεργό στη Νορβηγία, με την οποία έχουν στενούς στρατιωτικούς δεσμούς και για χρόνια διεξήγαγαν κοινές επιχειρήσεις πληροφοριών με στόχο τη Ρωσία. Το Νοέμβριο 2022, η νορβηγική Βουλή ενέκρινε τη Συμπληρωματική Συμφωνία Αμυντικής Συνεργασίας, η οποία παρείχε στις ΗΠΑ πρόσβαση σε νορβηγικές εγκαταστάσεις για δράσεις με σκοπό την «αμοιβαία άμυνα». Και φυσικά, ο πρώην πρωθυπουργός της Νορβηγίας Στόλτενμπεργκ έγινε Γ.Γ. του ΝΑΤΟ με την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Συνένοχοι οι Νορβηγοί

Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η Νορβηγία είναι προμηθευτής φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω του Baltic Pipe, την έκαναν ιδανικό εταίρο για αυτήν την εξαιρετικά ευαίσθητη πράξη. Η πηγή του Hersh ισχυρίζεται ότι το νορβηγικό Ναυτικό εντόπισε ένα κατάλληλο σημείο για να τοποθετήσει εκρηκτικά C4, λίγα μίλια μακριά από το νησί Bornholm της Δανίας, όπου οι αγωγοί NordStream εκτείνονται μόλις 260 πόδια από την επιφάνεια.

Ισχυρίζεται επίσης ότι πρότειναν η επιχείρηση να συμπέσει με την ετήσια άσκηση του ΝΑΤΟ στη Βαλτική “Baltic Operations 22”, που χρηματοδοτείται από τον αμερικανικό Έκτο Στόλο. Οι ΗΠΑ πρόσθεσαν μια άσκηση έρευνας στην κεντρική άσκηση, όπου ομάδες δυτών του ΝΑΤΟ φυτεύουν νάρκες και ανταγωνιστικές ομάδες επιδιώκουν να τις εντοπίσουν και να τις καταστρέψουν, χρησιμοποιώντας πρόσφατες τεχνολογίες υποβρύχιας ανίχνευσης.

Οι συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί ήταν ιδιαιτέρως βολική – σύμφωνα με την έρευνα του Hersh. Η δε πηγή του αναφέρει ότι η επιχείρηση διεξήχθη με τη συμμετοχή δυτών από το Ναυτικό Εκπαιδευτικό Κέντρο Καταδύσεων και Διάσωσης στην Πόλη του Παναμά, που λειτουργούσε από Νορβηγό κυνηγό ναρκών κλάσης Alta. Το ρεπορτάζ του Hersh αναφέρει πολλά ακόμα στοιχεία και πληροφορίες που στοιχειοθετούν την αποκάλυψή του. Ο καθένας μπορεί να αξιολογήσει την ποιότητα και την αξιοπιστία της έρευνας και να βγάλει τα συμπεράσματά του.