Με το όπλο παρά πόδα Ελλάδα και Τουρκία – Η προαναγγελθείσα κρίση και τα λάθος μηνύματα

Στις 2 Ιουνίου 2020 έγραφα με αφορμή τη δημοσίευση της αίτησης της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίων ΤΡΑΟ για έρευνες σε ελληνική ΑΟΖ ότι «πρόκειται για το χρονικό μίας προαναγγελθείσας κρίσης», προσθέτοντας: «Ήταν εξαρχής σαφές πως το περιβόητο μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης υπεγράφη για να εφαρμοσθεί, οπότε και “ο κόμπος θα φτάσει στο χτένι”». Και να που ο “κόμπος φτάνει στο χτένι” και μάλιστα τώρα που για θολούς λόγους έχει προκληθεί ρήγμα στις ελληνογαλλικές σχέσεις, γεγονός, το οποίο εκ των πραγμάτων αποδυναμώνει την ελληνική αποτροπή.

Όσοι, πάντως, ξόρκιζαν το πρόβλημα, ισχυριζόμενοι ότι η Άγκυρα μπλοφάρει, αποδεικνύεται και πάλι ότι μετατρέπουν τους πόθους τους σε πραγματικότητα. Είναι άλλο πράγμα να αποφεύγει η Ελλάδα τις εντάσεις και τη στρατιωτικοποίηση κι άλλο να μιμείται τη στρουθοκάμηλο. Ο Ερντογάν έχει αποδείξει πως ό,τι λέει το εννοεί και το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι η Αγία Σοφία.

Αυτός είναι ο λόγος που στις 7 Ιουνίου ξεκίνησα άρθρο μου ως εξής: «Το ερώτημα είναι καυτό και αμείλικτο: τί θα πράξει η Ελλάδα εάν η Τουρκία στείλει σκάφος για σεισμικές έρευνες έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα, αλλά εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπως έχει ανακοινώσει επισήμως η Άγκυρα; Θα περιορισθεί σε διπλωματικές αντιδράσεις, ή θα εμποδίσει εμπράκτως την παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων;»

Τον τελευταίο καιρό, η Αθήνα στέλνει το μήνυμα πως δεν θα διστάσει να εμποδίσει την τουρκική πειρατεία, ακόμα και με τη χρήση στρατιωτικών μέσων. Για να δείξει, μάλιστα, την αποφασιστικότητά της, από χθες, όταν ανακοινώθηκε η τουρκική πρόθεση να στείλει το “Ορούτς Ρέις” για έρευνες νότια του Καστελλορίζου (συνοδευόμενο από μεγάλο αριθμό τουρκικών πολεμικών πλοίων), οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις έχουν τεθεί σε καθεστώς συναγερμού.

Θα πεισθεί ο Ερντογάν ότι η Ελλάδα είναι αποφασισμένη μέχρι και να πολεμήσει; Αλλά ακόμα κι αν πεισθεί, έχει τώρα τα περιθώρια να υπαναχωρήσει, όταν πλέον έχει εκτεθεί και διεθνώς και στο εσωτερικό; Τα γεγονότα δείχνουν ότι δεν ανήκει στην κατηγορία των ηγετών που έστω και την τελευταία στιγμή θα ψάξουν να βρουν έναν πρόσχημα για να υπαναχωρήσουν. Αντιθέτως, μέχρι τώρα τουλάχιστον, έχει δείξει πως όταν μπαίνει σ’ ένα μονοπάτι το βαδίζει τουλάχιστον μέχρι ένα σημείο, μη διστάζοντας να αναλάβει ρίσκα.

Χωρίς να ρίξει ντουφεκιά

Χωρίς να αποκλείεται τίποτα, το γεγονός αυτό είναι μία ένδειξη ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι αποφασισμένος να τραβήξει το σκοινί, ακόμα κι αν έτσι το σπάσει. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως θα ήταν ολέθριο λάθος η Αθήνα να θεωρήσει πως μπλοφάρει και πως την τελευταία στιγμή θα κάνει πίσω. Μία υπαναχώρησή του δεν αποκλείεται, αλλά θα ήταν τυχοδιωκτισμός η όποια ελληνική αντίδραση να στηριχθεί σ’ αυτό το ενδεχόμενο.

Ούτε η Αθήνα θα πρέπει να θεωρήσει δεδομένο πως την τελευταία στιγμή κάποιοι τρίτοι θα παρέμβουν και θα αποτρέψουν τη σύγκρουση. Αυτό ήδη επιχειρείται από Ουάσιγκτον και Βερολίνο, αλλά το αποτέλεσμα είναι αμφίβολο. Αλλά κι αν φέρει, το τίμημα για την αποφυγή της σύγκρουσης θα είναι η έναρξη ελληνοτουρκικής διαπραγμάτευσης. Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Ερντογάν έχει πριν την τωρινή κίνησή του θέσει ως όρο στο τραπέζι να μπουν όλες οι τουρκικές μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις και να αναγνωρισθούν σαν διαφορές που πρέπει να επιλυθούν με συμβιβασμό, δηλαδή με μοιρασιά.

Είναι πάγια τακτική της Άγκυρας, εξάλλου, να χρησιμοποιεί τα τετελεσμένα και την απειλή χρήσης στρατιωτικής βίας για να κερδίζει στο διπλωματικό επίπεδο, χωρίς να χρειασθεί να ρίξει ντουφεκιά. Η τουρκική ηγεσία ήταν –τουλάχιστον μέχρι πρότινος– πεπεισμένη πως η Ελλάδα δεν επρόκειτο να αντιδράσει στρατιωτικά. Όπως είχα αποκαλύψει στο SLpress.gr το είπε καθαρά ο εκπρόσωπος του Τούρκου προέδρου Ιμπραχήμ Καλίν στη γερμανική κυβέρνηση και στη διπλωματική σύμβουλο του Έλληνα πρωθυπουργού στην τριμερή συνάντηση του Βερολίνου.

Η εκτίμηση της τουρκικής ηγεσίας δεν ήταν αυθαίρετη. Αρκεί να θυμηθούμε πως είχε αντιδράσει η Αθήνα στο μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης και στη “βόλτα” του “Ορούτς Ρέις” στην ελληνική ΑΟΖ (έτσι όπως ορίζεται με βάση την αρχή της μέσης γραμμής) τον περασμένο Φεβρουάριο. Τότε οι δικοί μας κυβερνώντες έλεγαν ότι το είχε πάρει ο άνεμος!

Στην αγωνία τους να καλυφθούν στα μάτια της ελληνικής κοινής γνώμης, με εκείνες τις δηλώσεις είχαν στείλει το λάθος μήνυμα στην τουρκική ηγεσία και ως εξ αυτού άνοιγαν τον δρόμο για την τωρινή κρίση. Για του λόγου το αληθές υπενθυμίζω την με νόημα δήλωση του Ερντογάν τον περασμένο Φεβρουάριο ότι η «αποφασιστική στάση μας στη Μεσόγειο άρχισε να γίνεται αποδεκτή… ειδικά απ’ την Ελλάδα».

Copy paste προαναγγελθείσα κρίση

Ο Τούρκος πρόεδρος επαναλαμβάνει copy paste στην ελληνική ΑΟΖ αυτά που έχει ήδη κάνει στην κυπριακή. Εκεί, το πρώτο βήμα ήταν διερευνητικές “βόλτες” του “Μπαρμπαρός”, προκειμένου να μετρήσει αντιδράσεις. Όταν διαπίστωσε ότι οι τρίτοι δεν αντέδρασαν και ότι η Ελλάδα κράτησε αποστάσεις (πρόσφερε μόνο διπλωματική συνδρομή στη Λευκωσία), έκανε το δεύτερο βήμα: συστηματικές έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ, χωρίς πάλι αξιόλογες αντιδράσεις.

Το τρίτο βήμα ήταν να πραγματοποιήσει γεώτρηση σε μη αδειοδοτημένο θαλάσσιο οικόπεδο σ’ ένα απομακρυσμένο σημείο στα δυτικά της κυπριακής ΑΟΖ. Όταν και πάλι διαπίστωσε ότι οι αντιδράσεις ήταν διπλωματικού χαρακτήρα κι ότι η ΕΕ δεν επέβαλε σοβαρές κυρώσεις στο κράτος-πειρατή, έκανε το τέταρτο βήμα: έστειλε το γεωτρύπανο και σε θαλάσσιο οικόπεδο, τα δικαιώματα του οποίου κατέχουν η γαλλική Total και η ιταλική ENI. Και πάλι κανείς δεν σταμάτησε τους Τούρκους.

Η Κυπριακή Δημοκρατία δεν είχε δυνατότητα να αντιδράσει δυναμικά. Δεν ισχύει το ίδιο, όμως, για την Ελλάδα. Έτσι, ερχόμαστε πάλι στο αφετηριακό ερώτημα: τι θα πράξει τώρα που η Άγκυρα πραγματοποιήσει έρευνες στην ελληνική ΑΟΖ; Γιατί να μας πιστέψει τώρα ο Ερντογάν όταν το πρώτο τεστ –έγινε στις αρχές του 2020 με τη “βόλτα” του “Ορούτς Ρέις” νότια και σε μεγάλη απόσταση από το Καστελλόριζο– του έδειξε άλλα;

Βήμα-βήμα στον στόχο

Τότε, το τετελεσμένο ήταν “μικρό” για να το “καταπιεί” η Αθήνα ευκολότερα, όπως και είχε γίνει. Τώρα, η θαλάσσια περιοχή που δέσμευσε η Τουρκία με τη navtex είναι λίγο πιο βόρεια, αλλά και πάλι σε μεγάλη απόσταση από το Καστελλόριζο, για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Οι Τούρκοι έχουν μάθει να φθάνουν στον στόχο τους βήμα-βήμα. Όταν η Αθήνα “κατάπιε” το πρώτο τετελεσμένο, ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα ακολουθήσει δεύτερο. Εάν δεν υπάρξει έμπρακτη ελληνική αντίδραση θα δούμε τουρκική γεώτρηση στην ελληνική ΑΟΖ έξω από τα ελληνικά χωρικά ύδατα, όπως οι Τούρκοι έχουν προαναγγείλει.

Ας σημειωθεί ότι ο Ερντογάν δεν επιδιώκει μόνο να αρπάξει τον όποιο ενεργειακό πλούτο της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Ελλάδας. Επιδιώκει ταυτοχρόνως να εδραιώσει και τη “Γαλάζια Πατρίδα”, το όραμά του να μετατρέψει την καρδιά της Ανατολικής Μεσογείου σε “τουρκική λίμνη”. Αυτό δεν συμφέρει τις άλλες μεσογειακές δυνάμεις, αλλά προς το παρόν τουλάχιστον δεν παρεμβαίνουν επειδή δεν θίγονται άμεσα.

Έτσι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, η Ελλάδα κινδυνεύει να χάσει τον έλεγχο των εξελίξεων και να υποστεί εθνική ταπείνωση. Στην Άγκυρα εκτιμούν ότι ακόμα κι αν η Αθήνα επιχειρήσει να παρεμποδίσει τις ανακοινωμένες τουρκικές έρευνες θα το πράξει με ελιγμούς ναυτικών μονάδων της. Δεν θα ανοίξει πρώτη πυρ, διακυνδυνεύοντας θερμή σύγκρουση.

Παίζει και εμβολισμός

Στην περίπτωση που ελληνική φρεγάτα επιχειρήσει να εμποδίσει με ελιγμούς το “Ορούτς Ρέις”, όπως είχε πράξει το φθινόπωρο 2018 ο “Νικηφόρος Φωκάς”, οι Τούρκοι δεν θα αιφνιδιασθούν όπως τότε. Είναι πιθανότερο να εμβολίσουν με δικό τους πλοίο την ελληνική φρεγάτα παρά να ανοίξουν πυρ εναντίον της. Υπενθυμίζουμε ότι ένας τέτοιος εμβολισμός είχε σημειωθεί εναντίον της ακταιωρού “Γαύδος” και δεν είναι καθόλου απίθανο να επαναληφθεί.

Ο Ερντογάν έχει σοβαρούς λόγους να μη θέλει ένα γενικευμένο ελληνοτουρκικό πόλεμο, αλλά επιδιώκει ένα οριοθετημένο θερμό επεισόδιο. Κι αυτό, διότι σ’ ένα τοπικό-περιορισμένο θερμό επεισόδιο η τουρκική πλευρά μπορεί να έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και ως εκ τούτου το πλεονέκτημα, πολύ περισσότερο όταν το επεισόδιο θα λάβει χώρα μακριά από ελληνικό έδαφος.

Όπως προανέφερα, στην Άγκυρα προεξοφλούσαν ότι οι ελληνικές άρχουσες ελίτ όχι μόνο δεν είναι διατεθειμένες να αναλάβουν το ρίσκο μίας σύρραξης, αλλά κι ότι με το πρώτο θερμό “τζαρτζάρισμα”, θα κάνουν πίσω. Και αμέσως μετά, όπως έχει συμβεί και με την κρίση στα Ίμια, με τη βοήθεια των κατεστημένων Μίντια, θα κατηγορήσουν τους “εθνικιστές” “υπερπατριώτες” που παρέσυραν την Ελλάδα σε εθνική ταπείνωση! Αυτό που δείχνουν να μην κατανοούν στην Άγκυρα είναι ότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα και να ήθελε δεν έχει περιθώρια να κάνει πίσω, χωρίς να εξευτελισθεί και απονομιμοποιηθεί. Δεν θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία, άλλωστε, που θα προκύψει σύρραξη από λάθος εκτίμηση των αντιδράσεων της άλλης πλευράς.