Πως φθάσαμε στη γεώτρηση του “Πορθητή” – Τα επόμενα βήματα του Ερντογάν

Η γεώτρηση του “Πορθητή” δυτικά της Πάφου και η επικείμενη του “Γιαβούζ” στον κόλπο της κατεχόμενης Καρπασίας δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Υπάρχει πίσω τους μίας ολόκληρη αλυσίδα κινήσεων της Άγκυρας, οι οποίες προετοίμασαν την πραγματοποίηση των γεωτρήσεων. Μετά το 2013, οι Τούρκοι έχουν δαπανήσει περισσότερο από ένα δισ. ευρώ για την αγορά ερευνητικών σκαφών και γεωτρύπανων με σκοπό ακριβώς να καταστούν ικανοί να πραγματοποιήσουν το τωρινό βήμα.

Το περιβόητο “Μπαρμπαρός” είναι ένα σύγχρονο νορβηγικό ερευνητικό σκάφος που ονομάσθηκε έτσι προς τιμήν του Οθωμανού ναυάρχου και πειρατή Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσσα. Προς τιμή του αδελφού του έχει ονομασθεί “Ορούτς Ρέις” το δεύτερο ερευνητικό σκάφος, αυτό ναυπηγημένο στην Τουρκία. Πριν ενάμιση χρόνο, η Άγκυρα αγόρασε το σκάφος-γεωτρύπανο, που συμβολικά μετονόμασε σε “Πορθητή”. Και τον ρόλο αυτό του ανέθεσε στην κυπριακή ΑΟΖ. Τον τουρκικό στόλο συμπλήρωσε πριν από κάποιους μήνες το σκάφος-γεωτρύπανο “Γιαβούζ”, δηλαδή αποφασιστικός.

Εδώ και μερικά χρόνια η Άγκυρα έχει πεισθεί πως ο βυθός της Ανατολικής Μεσογείου κρύβει μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων. Το επιβεβαίωσαν οι ανακαλύψεις στην κυπριακή, ισραηλινή και αιγυπτιακή ΑΟΖ. Στόχος του καθεστώτος Ερντογάν ήταν –και με στρατιωτικές ενέργειες– να στείλει το μήνυμα πως χωρίς τη συμμετοχή της Τουρκίας δεν θα προχωρήσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Το κατέδειξε όταν στις αρχές του 2018 εμπόδισε με πολεμικά πλοία τη γεώτρηση της ιταλικής ΕΝΙ στα ανατολικά της Κύπρου.

Δεν τόλμησε, όμως, να πράξει το ίδιο όταν πραγματοποίησαν γεωτρήσεις η γαλλική Total και η αμερικανική Exxon Mobil. Τα μηνύματα που είχαν σταλεί και από το Παρίσι και από την Ουάσιγκτον δεν άφηναν κανένα περιθώριο στην Άγκυρα. Γι’ αυτό και έθεσε σε εφαρμογή του Σχέδιο Β. Αφού δεν μπορούσε να εμποδίσει τις γεωτρήσεις, προχώρησε σε δική της εντός της κυπριακής ΑΟΖ και μάλιστα σε περιοχή που δεν έχει οριοθετηθεί, λόγω της άρνησης των Τούρκων να αποδεχθούν όχι απλώς την αρχή της μέσης γραμμής, αλλά και το γεγονός ότι τα νησιά έχουν δική τους ΑΟΖ-υφαλοκρηπίδα.

Όχι στρατιωτικοποίηση της απειλής

Από τις κινήσεις της Άγκυρας είναι ξεκάθαρο πως η γεώτρηση του “Πορθητή” είναι πρωτίστως πολιτική κίνηση και δευτερευόντως έχει στόχο την εκμετάλλευση πιθανού κοιτάσματος φυσικού αερίου. Με άλλα λόγια, κύριος στόχος του Ερντογάν είναι να διακηρύξει εμπράκτως ότι η χώρα του έχει κυριαρχικά δικαιώματα στην περιοχή.

Η Λευκωσία σωστά αντέδρασε όχι μόνο στο διπλωματικό επίπεδο, αλλά και στο νομικό. Εξέδωσε εντάλματα για όσους συμμετέχουν στην παράνομη γεώτρηση, αλλά και προωθεί στο ευρωπαϊκό επίπεδο την επιβολή κυρώσεων πρωτίστως εις βάρος της τουρκικής κρατικής εταιρείας πετρελαίου TPAO (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı), αλλά και άλλων εταιρειών, οι οποίες συνεργάζονται στην πραγματοποίηση της γεώτρησης από τον “Πορθητή”.

Οι κυρώσεις εις βάρος της τουρκικής ΤΡΑΟ δεν είναι θεωρητικές. Πρέπει να κηρυχθεί έκπτωτη από έργα που έχει αναλάβει σε χώρες-μέλη της ΕΕ, όπως επί παραδείγματι στην Κροατία. Πρέπει να εξετάσουμε και την επιβολή κυρώσεων ανάλογων με αυτές που έχουν επιβληθεί σε πετρελαϊκές εταιρείες του Ιράν ως προς την προμήθεια μηχανολογικού εξοπλισμού για την έρευνα και εκμετάλλευση υδρογονανθράκων.

Η Λευκωσία δεν έχει ούτε δυνατότητα ούτε συμφέρον παρασυρθεί από την Άγκυρα και να στρατιωτικοποιήσει την τουρκική πρόκληση. Πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στην εφαρμογή του ενεργειακού της προγράμματος, με την εμπλοκή κυρίως των εταιρειών Total και Exxon Mobil, οι οποίες απέδειξαν στην πράξη ότι έχουν πίσω τους κράτη, τα οποία και μπορούν και θέλουν να κρατήσουν τους Τούρκους μακριά.

Εάν πλησιάσουν στο Καστελλόριζο όμως…

Όσο περισσότερα κοιτάσματα υδρογονανθράκων ανακαλύπτονται τόσο μεγαλώνει το διακύβευμα και τόσο ισχυρότερα γίνονται τα εμπλεκόμενα συμφέροντα. Εάν οι προσδοκίες επιβεβαιωθούν, η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει μία ιστορική ευκαιρία να αλλάξει τις αρνητικές ισορροπίες που δημιούργησε η εισβολή και κατοχή το 1974. Είναι, λοιπόν, επιβεβλημένο η Λευκωσία να παραχωρήσει το ταχύτερο δυνατόν όλα τα θαλάσσια τεμάχια κυρίως στις προαναφερθείσες εταιρείες. Με αυτόν τον τρόπο θα τα θωρακίσει.

Με βάση τις μέχρι τώρα ενέργειες μπορούμε να εκτιμήσουμε βασίμως ότι εάν η αντίδραση στις γεωτρήσεις του “Πορθητή” και του “Γιαβούζ” δεν έχει κόστος για την ¨Αγκυρα, η επόμενη κίνησή της θα είναι να πραγματοποιήσει γεώτρηση νοτίως της Μεγαλονήσου και σε μη αδειοδοτημένο θαλάσσιο τεμάχιο. Εάν και πάλι, οι αντιδράσεις είναι διαχειρίσιμες από την ίδια, δεν αποκλείεται καθόλου να επιχειρήσει αρχικά σεισμικές έρευνες και στη συνέχεια και γεώτρηση στη θαλάσσια περιοχή του Καστελλορίζου.

Προφανώς, σε μία τέτοια περίπτωση, η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να χρησιμοποιήσει το ναυτικό της για να εμποδίσει μία τέτοια παραβίαση της υφαλοκρηπίδας της. Το αποτρεπτικό μήνυμα του απερχόμενου Έλληνα υπουργού Εθνικής Αμύνης για την περίπτωση τουρκικής απόβασης σε ελληνική υφαλοκρηπίδα, θα πρέπει να επεκταθεί και για την περίπτωση τουρκικής γεώτρησης στην ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Είναι καιρός, άλλωστε, η Αθήνα να καταθέσει στον ΟΗΕ τις γεωγραφικές συντεταγμένες με τα εξωτερικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η μη κατάθεση συντεταγμένων επιτρέπει στην Τουρκία να προχωρήσει σε σεισμικές έρευνες και σε επόμενη φάση σε γεωτρήσεις εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, με τη δικαιολογία ότι πρόκειται για τουρκική κι όχι για ελληνική υφαλοκρηπίδα.

Εάν, όμως, η Ελλάδα καταθέσει συντεταγμένες με τα ακριβή όρια της υφαλοκρηπίδας της στην Ανατολική Μεσόγειο, ναι μεν δεν θα έχει υπάρξει μονομερής οριοθέτηση, αλλά θα είναι σαφές πως ενδεχόμενες σεισμικές έρευνες και γεώτρηση θα είναι παράνομη, σύμφωνα με την ελληνική θέση. Η κατάθεση συντεταγμένων, άλλωστε, αποτελεί νομική υποχρέωση κάθε κράτους, σύμφωνα με τα άρθρα 75 και 85 της Συμβάσεως για το Δίκαιο της Θάλασσας.