Νεοφιλελευθερισμός & μεταμοντερνισμός: Το δίδυμο που “σκοτώνει” τις κοινωνίες

Πράγματι, οι αρχέγονες αξίες (φιλαλήθεια, αξιοπρέπεια, αλληλοσεβασμός, αλληλοκατανόηση) είναι το απαύγασμα μακρόχρονης εμπειρίας της ανθρώπινης φύσης. Αναφύονται και αξιώνονται μέσα από τα επιτεύγματα φωτισμένων ανθρώπων και πνευματικά ανεπτυγμένων κοινωνιών για χιλιάδες χρόνια σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης. Οι αξίες ορίζονται συχνά ως πρότυπα για τον προσδιορισμό των επιπέδων ανθρωπιάς, χαρακτήρα, αισθητικής, κατανόησης και συμπεριφοράς. Κάθε πολιτισμός προσδιορίζεται από τις αξίες του. Παράδειγμα, ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός αναγνωρίζεται παγκοσμίως λόγω των πανανθρώπινων αρχών που πρεσβεύει. Στον αντίποδα το δίδυμο νεοφιλελευθερισμός και μεταμοντερνισμός.

Νεοφιλελευθερισμός είναι η ιδεολογική έκφραση των κανόνων του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου: η κοινωνία μειώνεται σε οικονομία, η οικονομία σε οικονομία της αγοράς και η οικονομία της αγοράς σε χρηματοπιστωτικές αγορές. «Οι αγορές έχουν πάντα δίκιο» θριαμβολόγησε ο Ζαν Κλωντ Τρισέ (πρώην διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας). Δυστυχώς γι’ αυτόν, ο νεοφιλελευθερισμός αποδείχθηκε ένα σύστημα πεποιθήσεων με σημαντικές αστοχίες:

Οι κύριες αστοχίες

Πρώτη βασική αστοχία της νεοφιλελεύθερης σκέψης είναι η αδυναμία της να κατανοήσει την πολιτισμική έννοια “χρονοτοπική έκφραση”. Οι εκάστοτε πολιτισμικές παραδόσεις δεν είναι παρά εκφράσεις των αρχέγονων αρχών σε μια συγκεκριμένη περίοδο και τόπο. Πρωταρχικό καθήκον μιας πραγματικά προοδευτικής σκέψης δεν είναι η διαιώνιση συγκεκριμένων εκφράσεων των αρχέγονων αρχών, αλλά η ανακάλυψη νέων εκφράσεων προσαρμοσμένων στη τρέχουσα περίοδο και τόπο.

Δεύτερη αστοχία του νεοφιλελευθερισμού είναι ότι δεν κατάλαβε ότι η έννοια “παγκοσμιοποίηση” δεν είναι στενά οικονομική αλλά εκφράζει μια καθολικότητα των πανανθρώπινων εμπειριών αλήθειας, γνώσης, ειρήνης κλπ. Η αληθινή παγκοσμιοποίηση ασχολείται με καθολικές αρχές – ανθρώπινες αρχές που αφορούν τη καθολικότητα της ύπαρξης. Η καθολικότητα αναπτύσσει έναν τρόπο έκφρασης νοήματος, όχι μόνο μέσω του λεξιλογίου, αλλά μέσα από πράγματα που έχουν κάνει οι άνθρωποι παντού για χιλιάδες χρόνια, γεννώντας, αγαπώντας, μοχθώντας και δημιουργώντας. Όπως έκαναν, κάνουν και θα κάνουν ο ήλιος και η σελήνη.

Τρίτη και κρισιμότερη αστοχία του νεοφιλελευθερισμού είναι η σύμπλευσή του με τον μεταμοντερνισμό. Ο κοινός στόχος των δύο συστημάτων, που είναι ο έλεγχος της κοινωνίας, τους οδήγησε σε μια ανίερη συμμαχία με βίους παράλληλους: ο νεοφιλελευθερισμός υποστηρίζει την απορρύθμιση στην οικονομική ζωή και ο μεταμοντερνισμός την απορρύθμιση στην πολιτιστική ζωή. Ο νεοφιλελευθερισμός υπονομεύει το ανοσοποιητικό σύστημα της κοινωνίας με την εμπορευματοποίηση των πάντων και ο μεταμοντερνισμός με τη κουλτούρα άρνησης που προωθεί. Και οι δύο αρνούνται τη σημασία του ανθρώπινου νοήματος. Όπως δείχνει η Ιστορία, η καταστροφή του νοήματος είναι το κλειδί για την απόκτηση εξουσίας και τον έλεγχο μιας κοινωνίας.

Μεταμοντερνισμός ίσον τοξικότητα

Η ανίερη αυτή συμμαχία είχε αρνητικές επιπτώσεις στη κοινωνία, οικονομία, πολιτισμό και ασφάλεια, ενώ οδήγησε σε πολεμικές συρράξεις σε πολλά μέρη της Γης. Στην ΕΕ, κοινή επιδίωξη του κοινωνικού μεταμοντερνισμού και του οικονομικού νεοφιλελευθερισμού υπήρξε η κατάργηση των αξιών και παραδόσεων των ευρωπαϊκών χωρών στο σύνολο τους μέσω των πανίσχυρων μηχανισμών της κεντρικής εξουσίας. Οι λαοί ήρθαν αντιμέτωποι με το σκληρό πρόσωπο της ανίερης συμμαχίας που προκάλεσε πολλαπλά αδιέξοδα στην Γηραιά Ήπειρο (πολιτισμικά, γεωπολιτικά, οικονομικά).

Η Ελλάδα υπήρξε εύκολη περίπτωση, αφού μπήκε στην ΕΕ με τη δικτατορία να έχει γελοιοποιήσει πολλές πατροπαράδοτες αξίες. Στη χώρα επικράτησε η διαφθορά σε κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό, κυβερνητικό, δικαιϊκό και πολιτισμικό επίπεδο. Προς επικύρωση ήλθε η επιτιμητική φράση του τότε πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη: «Αυτή είναι η Ελλάδα!» Θα ήταν σωστότερο να είχε χρησιμοποιήσει τη φράση: «Αυτοί κατάντησαν την Ελλάδα», δείχνοντας τις ντόπιες ελίτ του νεοφιλελευθερισμού.

Η τοξικότητα των τελευταίων έκανε το λαό κυνικό και συνένοχο (π.χ. συχνά ο τρόπος που ψηφίζει δείχνει ότι δεν τον ενδιαφέρει τόσο να καταπολεμηθεί η διαφθορά όσο να ωφεληθεί από αυτή). Οι επιπτώσεις μακροχρόνιες: όταν οι ελίτ μιας χώρας τα θαλασσώσουν, η κοινωνία το πληρώνει για δύο γενιές. Η επικράτηση του μεταμοντέρνου νεοφιλελευθερισμού είναι ένας θρίαμβος αποτυχημένων ιδεών. Επαίρεται ότι βοήθησε τον άνθρωπο να πετάξει τα υποτιθέμενα “δεσμά” του, που όμως στη πραγματικότητα δεν τον περιόριζαν τόσο όσο τον στήριζαν.

Οι κήρυκες της “ανεκτικότητας” δεν ανέχονται!

Επιτηρούμενος από μια κεντρική εξουσία υποβοηθούμενη από τη τεχνολογία, γνωρίζει ότι αν έχει διαφορετικές απόψεις, αυτοί που κηρύσσουν την “ανεκτικότητα” δεν θα τον ανεχτούν. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη αυτόνομης εκδήλωσης και σταθερότητας στη ζωή του που τον οδηγούν σε μια απεγνωσμένη αναζήτηση θεμελίων. Είναι μια κατάσταση με έντονα παροξυσμικά στοιχεία, την οποία όταν βαθμιαία αρχίζει να αντιλαμβάνεται ο άνθρωπος καταντάει ένα ιδιαίτερα διχασμένο όν. Παραπλανήθηκε σχετικά με την αληθινή του φύση και την πραγματική του δύναμη, ενώ η δήθεν ελευθερία του στρέφεται εναντίον του και τον διαφθείρει.

Το εκπαιδευτικό σύστημα δεν ασχολείται με τη διδασκαλία των αρχών ενός σκεπτόμενου και υπεύθυνου πολίτη, οπότε η κρίση αξιών στη νεολαία είναι αναπόφευκτη. Ένα ιστορικό παράδειγμα χειραγώγησης εκπαιδευτικού συστήματος βρίσκουμε στην αποικιοκρατούμενη Ινδία του 19ου αιώνα. Οι Βρετανοί ηγεμόνες ανέπτυξαν ένα σύστημα εκπαίδευσης που παρήγαγε φτηνούς υπαλλήλους γραφείου προς διεκπεραίωση κρατικών υποθέσεων και τίποτα περισσότερο. Προκειμένου να εξασφαλίσουν ότι η νεολαία στερείται κάθε βαθμού εσωτερικής ενότητας και πολιτισμικής βάσης που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην αμφισβήτηση της ηγεμονίας τους, οι Βρετανοί κατάργησαν το ινδικό εκπαιδευτικό σύστημα Gurukul που ήταν βαθιά ριζωμένο στις πατροπαράδοτες αξίες και παραδόσεις.

Στην περίπτωση της Ελλάδος, σαν νέος αποικιοκράτης, ο νεοφιλελευθερισμός εγκαθίδρυσε ένα σύστημα εκπαίδευσης των νέων, ώστε να κάνουν συγκεκριμένα επαγγέλματα (πολλά αντιπαραγωγικά) και τίποτα περισσότερο. Αυτό το μονολιθικό σύστημα αδιαφορεί για το ότι μόνο όταν η τεχνική γνώση συνοδεύεται από αυτοκατανόηση για το τι συμβαίνει στο μυαλό και χαρακτήρα του πολίτη μπορεί να οδηγήσει στη Καλή Κοινωνία.

Διαβρώνουν τα εθνικά κράτη

Ατυχώς, οι υπεύθυνοι εκπαιδευτικής πολιτικής αναλώνονται σε αποτυχημένους μεταμοντέρνους πειραματισμούς. Οι περισσότεροι έχουν εκπαιδευτεί από ακαδημαϊκούς που αγνοούν ότι στο πανεπιστημιακό επίπεδο γνώση δεν είναι το αποτέλεσμα σκέψης καθ’ υποβολή, αλλά το προϊόν βαθιάς ενδοσκόπησης. Το να γνωρίζει πραγματικά κανείς κάτι, δεν σημαίνει απλά να σκέφτεται κάτι, αλλά να ταυτίζεται με τη γνώση του, να το συνειδητοποιεί εσωτερικά. Τρομάζει αυτούς τους καθοδηγητές το ενδεχόμενο να βρεθούν αντιμέτωποι με μια νεολαία που αναζητά την ουσιαστική γνώση και που αντιλαμβάνεται ότι το πραγματικό περιεχόμενο πολλών φαινομένων κρύβεται πίσω από παραπλανητικές εξωτερικές εκδηλώσεις.

Ζούμε σε κόσμο εθνικών κρατών, γι’ αυτό δημιουργήθηκαν τα Ηνωμένα Έθνη. Το έθνος κράτος υπάρχει μόνο με εθνικά σύνορα και νόμους. Σε αντίθεση, η πολιτική μιας ύποπτα ανεπαρκούς ευρωπαϊκής ηγεσίας έχει διαβρώσει την έννοια του έθνους κράτους και την εθνική ταυτότητα. Σε καιρούς παγκόσμιας κρίσης ο νεοφιλελευθερισμός απαιτεί ανοιχτά σύνορα, ενώ η ανεξέλεγκτη μετανάστευση έχει εξελιχθεί σε εισβολή υπό την αιγίδα του κράτους με τη σοβαρή πιθανότητα να εξελιχθεί σε μετάσταση ξένων πολέμων. Το φαινόμενο προκαλεί βαθιά ανησυχία για την ίδια την ακεραιότητα, τη σταθερότητα και τη συνοχή μιας χώρας.

Η λαϊκή σοφία διδάσκει ότι η πονηριά της αλεπούς είναι τόσο δολοφονική όσο η βία του λύκου. Όταν η νεοφιλελεύθερη “αλεπού” υπονομεύει τις κοινωνίες ισχυρίζεται ότι το κάνει με αγνές προθέσεις. Αυτές οι “αγνές” προθέσεις συνιστούν μια κοινωνική παθολογία της εποχής, για την οποία ο φιλόσοφος Eric Hoffer έγραψε: «Η αγνή πρόθεση ξεκινά ως κίνημα, μετά γίνεται επιχείρηση και τελικά εκφυλίζεται σε οργανωμένο έγκλημα». Παράδειγμα η Ουκρανία: υποτιθέμενες αγνές προθέσεις ξεκίνησαν την “πορτοκαλί επανάσταση”, ακολούθησε η προσοδοφόρος (για τις κυβερνητικές ελίτ) επιχείρηση “πόλεμος δια αντιπροσώπων” και τελειώνει με την οργανωμένη κλοπή του πλούτου της χώρας από τις πολυεθνικές.

Ας κλείσουμε με τα λόγια του Thomas Paine: «Zούμε σε εποχές που δοκιμάζουν τις ψυχές των ανθρώπων. Σ’ αυτή την κρίση, οι στρατιώτες και οι πατριώτες του καλού καιρού θα τα παρατήσουν, αλλά αυτοί που θα συνεχίσουν τον αγώνα αξίζουν την αγάπη και την ευγνωμοσύνη όλων».