Scripta Manent – Μιχαήλ Μπακούνιν: Περί Κράτους και Πατρίδας
21/09/2020
Η ευημερία του κράτους είναι η αθλιότητα του πραγματικού Έθνους, του λαού. Το μεγαλείο και η ισχύς του Κράτους είναι η σκλαβιά του Λαού. Ο Λαός είναι ο φυσικός και νόμιμος εχθρός του Κράτους. Ακόμα και αν ο Λαός υποκύπτει –πολύ συχνά αλίμονο– στις αρχές, κάθε αρχή του είναι μισητή. Το Κράτος δεν είναι η Πατρίδα. Είναι η αφαίρεση, ο μεταφυσικός, μυστικιστικός, πολιτικός, νομικός μύθος της πατρίδας.
Οι λαϊκές μάζες όλων των χωρών αγαπούν βαθιά την Πατρίδα τους. Αλλά αυτό είναι μια φυσική, πραγματική αγάπη. Ο πατριωτισμός του λαού δεν είναι ιδέα αλλά γεγονός, και ο πολιτικός πατριωτισμός, η αγάπη του Κράτους δεν είναι η ακριβής έκφραση αυτού του γεγονότος αλλά μια εκφυλισμένη έκφραση μέσω μιας απατηλής αφαίρεσης, και πάντα προς όφελος μιας εκμεταλλεύτριας μειοψηφίας.
Η Πατρίδα, η εθνικότητα όπως και η ατομικότητα, είναι ταυτόχρονα ένα γεγονός φυσικό και κοινωνικό, ψυχολογικό και ιστορικό. Δεν είναι μία θεωρητική αρχή. Μπορούμε να ονομάσουμε ανθρώπινη αρχή μόνο ό,τι είναι καθολικό, κοινό σε όλους τους ανθρώπους. Η εθνικότητα τους χωρίζει. Δεν είναι λοιπόν αρχή. Αλλά αυτό που είναι αρχή, είναι ο σεβασμός που ο καθένας πρέπει να έχει για τα φυσικά, πραγματικά ή κοινωνικά γεγονότα.
Η εθνικότητα, όπως και η ατομικότητα, είναι ένα από τα γεγονότα αυτά. Οφείλουμε λοιπόν να τη σεβόμαστε. Η καταπίεσή της είναι έγκλημα, και για να μιλήσουμε με τη γλώσσα του Μαντσίνι, αυτή γίνεται ιερή αρχή κάθε φορά που απειλείται ή καταπιέζεται. Γι’ αυτό, λοιπόν, συναισθάνομαι ειλικρινά και πάντα τον πατριώτη κάθε καταπιεσμένης πατρίδας. Η Πατρίδα αντιπροσωπεύει το ιερό και αδιαφιλονίκητο δικαίωμα κάθε ανθρώπου, κάθε ομάδας ανθρώπων, ενώσεων, κοινοτήτων, περιοχών, εθνών να αισθάνονται, να σκέπτονται, να θέλουν και να δρουν με τον δικό τους τρόπο, και ο τρόπος αυτός είναι πάντα το αναμφισβήτητο αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας ιστορικής εξέλιξης.
Υποκλινόμαστε, λοιπόν, στην παράδοση, στην ιστορία. Ή, καλύτερα, τις αναγνωρίζουμε όχι γιατί μας παρουσιάζονται σαν αφηρημένα εμπόδια που σχηματίστηκαν μεταφυσικά, νομικά και πολιτικά από τους σοφούς δασκάλους και ερμηνευτές του παρελθόντος, αλλά μόνο γιατί έχουν περάσει πραγματικά στο αίμα και στη σάρκα, στις αληθινές σκέψεις και τη θέληση των σημερινών λαών.
Ο Μιχαήλ Αλεξάντροβιτς Μπακούνιν (Πριαμουκχίνο Ρωσίας 1814 – Βέρνη 1876) υπήρξε θεωρητικός του κολεκτιβιστικού αναρχισμού και του ελευθεριακού σοσιαλισμού, ενώ παράλληλα φλογερός επαναστάτης, ακτιβιστής και εμβληματική μορφή του αναρχικού κινήματος. Επηρεάστηκε από την εγελιανή φιλοσοφία και κυριότερα από την ιστορική διαλεκτική. Η θεωρία του διαπνέεται από την πλήρη άρνηση κάθε μορφής κράτους. Συμμετείχε στις επαναστάσεις του 1948, στην Πράγα, όπου και συνελήφθη και απελάθηκε στην Ρωσία όπου και φυλακίστηκε. Αργότερα μεταφέρθηκε στη Σιβηρία απ’ όπου απέδρασε το 1857 και μετά από πολλές περιπλανήσεις επέστρεψε στη Γηραιά Ήπειρο. Συνέπραξε στο ιταλικό Risorgimento με τους Γκαριμπάλντι και Ματσίνι και συνέχισε την επαναστατική του δράση μέχρι το θάνατό του. Υπήρξε σημαντικός παράγοντας στην Εργατική Διεθνή, όπου διαφώνησε έντονα με τον Μαρξ. [Το κείμενο της παρούσας έκδοσης είναι παρμένο από τον τόμο Μιχαήλ Μπακούνιν, (Επιλογή Κειμένων), επιμέλεια Henri Avron, μτφ. Πολυτίμη Γκέκα, εκδ. “Πλέθρον”, Αθήνα 1984].
