Το “κοινό” και η επανάσταση που δεν θα έρθει στον 21ο αιώνα

Στο άρθρο-βιβλιοκριτική του κ. Μάκη Ανδρονόπουλου με τίτλο: “Πως θα γίνει η επανάσταση στον 21ο αιώνα”, που δημοσιεύτηκε στις 21 Απριλίου 2021, διατυπώνεται στο ξεκίνημά του η διαπίστωση ότι «παρ’ όλη τη δυναμική των κινημάτων σε όλο τον κόσμο, τίποτα δεν αλλάζει υπέρ της επανάστασης ενάντια στον ανελέητο καπιταλισμό, στο χρηματοοικονομικό σύστημα, στη λεηλασία του πλανήτη, στις κοινωνικές ανισότητες».

Προφανώς, αφού τίποτα δεν έχει αλλάξει, παρ’ όλη τη δυναμική των κινημάτων σε όλο τον κόσμο, οι συνταγές τους θα πρέπει να είναι τελείως λάθος. Το κίνημα των 15M κατέληξε στους Podemos και των αγανακτισμένων στην Πλατεία Συντάγματος στον Τσίπρα και τον Καμμένο. Αλλιώς δεν εξηγείται. Γιατί, δηλαδή, η συνταγή του καπιταλιστικού συστήματος και τα συν αυτώ συναφή παραρτήματα λειτουργούν για τους εμπνευστές του μια χαρά και όλες οι άλλες μορφές κινημάτων που αναπτύχθηκαν μέχρι σήμερα απέτυχαν παταγωδώς;

Η απάντηση έρχεται, κατά τον αρθρογράφο, από το Γάλλο φιλόσοφο Πιέρ Νταρντό και τον επίσης Γάλλο κοινωνιολόγο Κριστιάν Λαβάλ οι οποίοι «προσκομίζουν μια στιβαρή απάντηση» μέσω του βιβλίου τους με τίτλο: “Κοινό: Δοκίμιο για την επανάσταση στον 21ο αιώνα” που κυκλοφόρησε στη Γαλλία το 2010 και τώρα με καθυστέρηση κυκλοφορεί και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις “Εκκρεμές”.

Η επιτυχία της επανάστασης, τονίζουν οι συγγραφείς, εξαρτάται από το “κοινό”, του οποίου τα χαρακτηριστικά είναι αυτά της κινούμενης άμμου. Συγχρόνως αποτελεί και το πιο σημαντικό τους πολιτικό αξίωμα. Εάν το κίνημα του Μάη του ’68 ή τα 15Μ, ή οι Αγανακτισμένοι της Πλατείας Συντάγματος είχαν σωστά επινοήσει το σχετικό γι’ αυτούς πολιτικό αξίωμα, δηλαδή το κοινό, τώρα θα ζούσαμε σε διαφορετικό κόσμο, εμείς καλά και εκείνοι καλύτερα. Κανένας Podemos ή ΣΥΡΙΖΑ (θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε άλλος, για να εξηγούμαστε) δεν θα μπορούσε να τους τουμπάρει από την αρχή.

Μην εκπλήσσεστε που το πολιτικό τους αξίωμα έχει τα χαρακτηριστικά της κινούμενης άμμου. Στα πολιτικοκοινωνικά φαινόμενα το πήγαινε-έλα είναι μια αντικειμενική κατάσταση. Διαφέρει από τα φυσικά αξιώματα, όπως για παράδειγμα της θερμοδυναμικής, που λέει πάντα το ίδιο πράγμα, ότι δεν μπορείς να παράγεις ενέργεια εκ του μηδενός. Έτσι τα παραπάνω κινήματα με την πράξη τους αποφάσισαν το “κοινό” τους πρακτικά με τη λογική του φούρνου του Χότζα: απ’ όπου φυσάει ο άνεμος.

Η Επανάσταση σήμερα

Ό,τι δηλαδή, γινόταν και στην Εκκλησία του Δήμου στην αρχαία Αθήνα με χαρακτηριστικά άμεσης δημοκρατίας, αλλά με αποτελέσματα του τύπου ενός πρώιμου καπιταλιστικού συστήματος, όπου ο άνεμος φυσούσε από την πλευρά των αριστοκρατών και των πλουσίων. Εκεί η θεσμική σημασία του εισηγητή, του βουλόμενου, είχε καθοριστική σημασία και κάθε πολίτης είχε το δικαίωμα να προτείνει ένα θέμα προς συζήτηση ως βουλόμενος, κάτι που και δια της μεθόδου του “κοινού” προβλέπεται.

Παρά ταύτα, συνήθως οι βουλόμενοι ήταν οι ειδικοί, είτε ως ρήτορες, είτε ως στρατηγοί, είτε ως επαΐοντες, όπως για παράδειγμα ήταν ο Νικοφών ως ειδικός στα νομισματικά. Δεν πιστεύω να περιμένατε πως θα ήταν κανένας τσοπάνος (βλ. Δούρειος Ίππος της Δημοκρατίας, εκδόσεις Άμμων). Αφήστε που οι Γάλλοι συγγραφείς αγνοούν παντελώς το ρόλο του καθενός σε αυτά τα κινήματα σήμερα, των οποίων η αρχή είναι εθισμένη από την καπιταλιστική αρχή: ο καθένας για πάρτη του. Αρχή που προκύπτει ως αποτέλεσμα του άλλου “κοινού”, την “ελεύθερη” αγορά του Άνταμ Σμιθ! Φοβού τους φιλοσόφους και επαναστάσεις φέροντες για να παραφράσω το γνωστό ρητό.

Για να μην αδικήσω, όμως, τους συγγραφείς του δοκιμίου, θα πρέπει να ειπωθεί ότι στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, παραθέτουν λεπτομερείς προτάσεις και εξηγούν με ποιο τρόπο η δική τους κατανόηση των κοινών μπορεί να μας βοηθήσει να βρούμε, όπως λέει και ο Martin O’ Shaughnessy, «όχι απλά τον δρόμο προς απομονωμένα, τοπικά και βραχύβια κοινωνικά πειράματα, αλλά έναν δρόμο προς μια ανθεκτική μεταμόρφωση της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτικής οργάνωσης μέσω και γύρω από το κοινό».

Αυτό θα προσπαθήσω να το παρουσιάσω σε ένα επόμενο άρθρο μου και θα εξηγήσω γιατί δεν μπορεί να γίνει επανάσταση στον 21ο αιώνα με τέτοια συνταγή. Άλλου τύπου και μάλιστα ειρηνικού τύπου επανάσταση, στα πλαίσια της καπιταλιστικής δημοκρατίας πρέπει να προηγηθεί με σκοπό να προλειάνει το έδαφος στα πλαίσια μιας πολιτισμένης κοινωνίας, η οποία θα είναι σε θέση να αντιλαμβάνεται την σημασία και την ανάγκη αξιοποίησης του “κοινού”.