Το άγνωστο εθνικό έγκλημα των μοναρχικών στη Μικρά Ασία

Ο Ιούλιος έχει συνδεθεί με σκοτεινές σελίδες στην ιστορία της ελληνικής μοναρχίας. Πριν τα γεγονότα της Αποστασίας, είχε προηγηθεί το καλοκαίρι του 1922, που ήταν ιδιαιτέρως κρίσιμο για την εξέλιξη των γεγονότων στη Μικρά Ασία. Οι μοναρχικές κυβερνήσεις που είχαν ανέβει στην εξουσία μετά τις μοιραίες εκλογές του Νοεμβρίου του 1920, λειτούργησαν με ένα εντελώς ανορθολογικό τρόπο. Μη έχοντας αρχικά καμιά πολιτική για το Μικρασιατικό Ζήτημα –που σχετιζόταν με τη διαμόρφωση του μεταοθωμανικού κόσμου– διέπρατταν το ένα λάθος μετά το άλλο.

Από την μειοδοτική πολιτική της “Μικράς πλην Εντίμου Ελλάδος”, οι μοναρχικοί έφτασαν στο άλλο άκρο της εκστρατείας για την κατάληψη της Άγκυρας. Και όλα αυτά μη λαμβάνοντας την παραμικρή μέριμνα για την οχύρωση και προστασία της περιοχής της Σμύρνης. Μπροστά στα αδιέξοδα που γέννησε η πολιτική της, η μοναρχική ελληνική κυβέρνηση προετοιμάζεται για την αποχώρηση από τη Μικρά Ασία. Όμως, δεν είχε καμιά επιθυμία να δει να πλημμυρίζουν την Ελλάδα οι εκατοντάδες χιλιάδες Μικρασιάτες, αλλάζοντας τα ιδεολογικά και πολιτικά δεδομένα.

Έτσι, αποφασίζει να απαγορεύσει στον ελληνικό πληθυσμό να εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία. Η απόφαση αυτή πήρε τη μορφή του νόμου 2870/1922, ο οποίος προέβλεπε αυστηρές πειθαρχικές και χρηματικές ποινές, στην περίπτωση σύλληψης πλοίων που θα μετέφεραν πληθυσμό.

Ο Νόμος 2870/1922 ψηφίστηκε τον Ιούλιο, λίγο πριν την κατάρρευση του μετώπου. Και αυτό, ενώ είχαν απορρίψει την Άνοιξη του 1922 τις προτάσεις της οργάνωσης Μικρασιατική Άμυνα (επικεφαλής ο μητροπολίτης Χρυσόστομος) για ανακήρυξη Ιωνικού Κράτους, απεμπλοκή από τις συμμαχικές υποχρεώσεις, δημιουργία μιας ντε φάκτο νέας πραγματικότητας, δημιουργία ντόπιου στρατού, που με την ελλαδική βοήθεια θα δημιουργούσε γραμμή άμυνας για να σταματήσει τον κεμαλικό στρατό.

Τί προέβλεπε ο νόμος 2870/1922

Ο νόμος 2870/1922 ψηφίστηκε “ομοφώνως” στη συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 1922 και υπογράφτηκε στις 16 Ιουλίου 1922 από τον βασιλιά Κωνσταντίνο Α’ και τον Λουκά Κανακάρη Ρούφο. Δύο ημέρες αργότερα ετέθη επ’ αυτού η «μεγάλη του Κράτους σφραγίς» με την υπογραφή του Δημητρίου Γούναρη, υπουργού Δικαιοσύνης.

Άρχισε να ισχύει από τη στιγμή της δημοσίευσής του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, στις 20 Ιουλίου, αριθμός φύλλου 119. Στο εισαγωγικό του νόμου αναφέρεται: «Ψηφισάμενοι ομοφώνως της Γ’ εν Αθήναις Εθνικής Συνελεύσεως απεφασίσαμεν και διατάσσομεν…».

Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να ευρεθεί ποιοι συμμετείχαν στη συνεδρίαση της 14ης Ιουλίου 1922 οπότε και ψηφίστηκε “ομοφώνως” ο νόμος, εφόσον μεταξύ της συνεδρίασης στις 3-6-1922 και της 24ης Ιανουαρίου 1924 δεν υπάρχουν πρακτικά, όπως εμφαίνεται από τη μελέτη του τόμου “Εφημερίς των Συζητήσεων της Βουλής” (1862 – 1967). Πιθανότατα, λόγω των έκτακτων γεγονότων, οι αποφάσεις λαμβάνονταν με συνοπτικές διαδικασίες.

Η εντολή Πρωτοπαπαδάκη

Η εξέλιξη είναι τραγική. Ένα μήνα μετά το μέτωπο καταρρέει ως χάρτινος πύργος και η Μικρασιατική Καταστροφή ολοκληρώνεται, με τη σφαγή του άμαχου πληθυσμού από τον κεμαλικό στρατό. Ο νόμος 2870/1922 υλοποιείται άμεσα με τη χαρακτηριστική και τελευταία εντολή της ελληνικής κυβέρνησης δια χειρός του πρωθυπουργού Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη προς τις ελληνικές αρχές της Σμύρνης, όπου ζητά όπως : «…εμποδισθώσι αναχωρίσωσι Έλληνες Μικρασιάται δι’ Ελλάδα, ακόμα και όταν είναι εύποροι δυνάμενοι αναχωρήσωσι με συνήθη ταχυδρομικά ατμόπλοια».

Αναμφισβήτητα, οι λεπτομέρειες της τελευταίας φάσης της Μικρασιατικής Καταστροφής έχουν ιδιαίτερη σημασία, γιατί αποκαλύπτουν όλες τις αντινομίες και τις αντιφάσεις της ελληνικής πολιτικής ζωής, αλλά και των κοινωνικών δυσπλασιών που χαρακτήρισαν την κρατική συγκρότηση της νεότερης Ελλάδας.