Μόρια και Τιχουάνα, οι δυο όψεις του μεταναστευτικού

Σε εμπόλεμη ζώνη μετατράπηκε το Σαββατοκύριακο η συνοριακή διέλευση ανάμεσα στην Τιχουάνα του Μεξικού και το Σαν Ντιέγκο της Καλιφόρνιας, όταν εκατοντάδες μετανάστες επιχείρησαν να εισβάλουν στις ΗΠΑ. Οι αμερικανικές αρχές τους απώθησαν με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες. Την ίδια ώρα η Ευρώπη αναζητά μια κοινή πολιτική αντιμετώπισης  μεταναστών και προσφύγων που προσεγγίζουν τα εδάφη της, διασχίζοντας την Μεσόγειο ή περνώντας τα σύνορα του Έβρου.

Ο Τραμπ είχε κάνει ξεκάθαρο ότι δεν θα επιτρέψει στα καραβάνια των μεταναστών, που ξεκίνησαν από την Ονδούρα και άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής, να μπουν στις ΗΠΑ. Έστειλε μάλιστα στα σύνορα και τακτικό στρατό, κυρίως μονάδες μηχανικού και διοίκησης, προκειμένου να συνδράμουν στο έργο της συνοριοφυλακής.

Την Κυριακή ωστόσο έγινε το ντου. Περίπου 500 μετανάστες, οι περισσότεροι άνδρες, μετά από μια ειρηνική διαδήλωση, κατευθύνθηκαν προς τον μεταλλικό φράχτη και άρχισαν να σκαρφαλώνουν για να περάσουν στην αμερικανική πλευρά. Αρκετοί τα κατάφεραν, αλλά βρέθηκαν, ευθύς αμέσως, αντιμέτωποι με βροχή από δακρυγόνα, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι από αυτούς να επιστρέψουν στο Μεξικό. Όσοι συνέχισαν συνελήφθησαν από τις αμερικανικές αρχές, οι οποίες έκλεισαν για ώρες την συνοριακή διέλευση.

Συμφωνία και κρίση με το Μεξικό

Μία ημέρα νωρίτερα είχε ανακοινωθεί ότι το Μεξικό και οι ΗΠΑ κατέληξαν σε συμφωνία για την διαχείριση των μεταναστευτικών ροών στα σύνορά τους. Σύμφωνα με όσα δήλωσε η υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Ομπραδόρ, που αναλαμβάνει καθήκοντα την 1η Δεκεμβρίου, η συμφωνία έχει ως στόχο να υποχρεώσει τους αιτούντες άσυλο να παραμείνουν στο Μεξικό μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεσή τους.

Η ίδια χαρακτήρισε αυτήν την λύση βραχυπρόθεσμη, καθώς το Μεξικό διαβλέπει τον κίνδυνο η χώρα να μετατραπεί σε χώρο στάθμευσης καραβανιών. Σημειώνεται ότι η Τιχουάνα αντιμετωπίζει ήδη ανθρωπιστική κρίση από την μαζική έλευση περισσότερων από επτά χιλιάδων μεταναστών, οι οποίοι έφτασαν εκεί από χώρες της Κεντρικής Αμερικής, διασχίζοντας το Μεξικό.

Αν και η συμφωνία δεν επιβεβαιώθηκε από τον Λευκό Οίκο, προβλέπει την παραμονή των αιτούντων ασύλου εκτός των αμερικανικών συνόρων, μέχρι να ληφθεί κάποια εξατομικευμένη απόφαση για το αίτημά τους. Κάτι ανάλογο είχαν προτείνει και για την Ευρώπη, κυρίως χώρες που αντιδρούν στην μαζική μετανάστευση. Η πρόταση ωστόσο δεν έγινε δεκτή ούτε από την ΕΕ ούτε από τις χώρες διέλευσης που είχαν βολιδοσκοπηθεί ως υποψήφιες να στεγάσουν αυτά τα κέντρα φιλοξενίας.

Μια τέτοια συμφωνία ανάμεσα στο Μεξικό και τις ΗΠΑ θα ήταν αναμφίβολα μία νίκη για τον Τραμπ. Τα επεισόδια της Κυριακής ωστόσο δημιούργησαν νέα κρίση στις σχέσεις Ουάσινγκτον-Μεξικού. Οι Αμερικανοί, ισχυριζόμενοι ότι οι συνοριοφύλακές τους δέχθηκαν επίθεση, έριξαν δακρυγόνα και στην μεξικανική πλευρά, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση του Μεξικού να ζητά διερεύνηση των γεγονότων και εξηγήσεις.

Ο Τραμπ απαίτησε από το Μεξικό να απελάσει όλους τους μετανάστες, απειλώντας με γενικό κλείσιμο των συνόρων, και η μεξικανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι πολλοί από εκείνους που συμμετείχαν στην επιχείρηση εισβολής στις ΗΠΑ θα απελαθούν. Ήδη έχουν ταυτοποιηθεί 98 άτομα έτοιμα προς απέλαση. Το Μεξικό πάντως δεν θα αναπτύξει στρατό στα σύνορά του με τις ΗΠΑ.

Δύο διαφορετικές εκτιμήσεις  

Οι Αμερικανοί συνοριοφύλακες υποστηρίζουν ότι οι περισσότεροι από τους συγκεντρωμένους στα σύνορα είναι οικονομικοί μετανάστες και δεν δικαιούνται παροχής ασύλου. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ωστόσο, η διαφορά αυτή, ανάμεσα δηλαδή σε οικονομικούς μετανάστες και χρήζοντες ασύλου, δεν είναι τόσο ευδιάκριτη.

Αυτό συμβαίνει επειδή το 2015 υπήρξε μαζική ροή προσφύγων, εξαιτίας του πολέμου στην Συρία, αλλά και λόγω μιας ιδεοληπτικής εκτίμησης αρκετών, οι οποίοι θέλουν όποιον μεταναστεύει προς την Ευρώπη να είναι «θύμα του απάνθρωπου διεθνούς καπιταλισμού» και δυνάμει πολέμιος του. Κάτι τέτοιο βεβαίως, ως προς το δεύτερο σκέλος τουλάχιστον, ακούγεται μόνον ως ανέκδοτο.

Σαφείς διαχωρισμούς της νόμιμης από την παράτυπη μετανάστευση δεν κάνει όμως ούτε το Σύμφωνο του ΟΗΕ, το οποίο αναμένεται να ψηφιστεί σε λίγες ημέρες στο Μαρακές. Γι αυτόν τον λόγο άλλωστε, όπως καταγγέλλουν οι ίδιες, πολλές ευρωπαϊκές χώρες αποχωρούν από αυτό, η μία μετά την άλλη.

Η ρίζα του κακού και γι αυτό, για την ευρωπαϊκή αδυναμία διάκρισης οικονομικών μεταναστών και προσφύγων, βρίσκεται, όπως και για άλλα ευρωπαϊκά δεινά, στην Γερμανία και τις πολιτικές της καγκελαρίου. Η Μέρκελ ήταν άλλωστε  εκείνη που σε μία «κρίση ανθρωπισμού», το 2015, δήλωνε ότι «το θεμελιώδες δικαίωμα ασύλου δεν έχει περιορισμό», ανοίγοντας τον δρόμο σε εκατομμύρια μετανάστες.

Η Μέρκελ έκανε βέβαια αυτές τις δηλώσεις κατ’ επιταγή των Γερμανών βιομηχάνων, οι οποίοι είδαν μία μοναδική ευκαιρία «κινεζοποίησης» της Ευρώπης με την αξιοποίηση των προσφύγων ως φτηνό εργατικό και επιστημονικό δυναμικό. Έκαναν όμως ένα λάθος. Δεν υπολόγισαν την εκλογή του Τραμπ που μάλλον τους χάλασε τα σχέδια.

Παράδειγμα προς αποφυγή

Την εκλογή του Ρεπουμπλικάνου υπολογίζει πάντως η ανθυποψήφιά του στις εκλογές, Χίλαρι Κλίντον, η οποία, πριν μερικές ημέρες, άφησε πίσω της όσα πρέσβευε σχετικά με την χαλαρή μεταναστευτική πολιτική και συμβούλευσε τους Ευρωπαίους ηγέτες να «διαχειριστούν» το μεταναστευτικό ζήτημα. Τους πρότεινε μάλιστα να καταστήσουν σαφές ότι «δεν θα μπορέσουν να συνεχίσουν να παρέχουν καταφύγιο» σε όλους όσους παίρνουν τον δρόμο της μετανάστευσης.

Στο θέμα επανέρχεται η Wall Street Journal, υπογραμμίζοντας σε άρθρο της ότι οι ΗΠΑ πρέπει να διδαχθούν από την Ευρώπη, μπροστά στην κατάσταση που διαμορφώνεται στα νότια σύνορά τους. Το δημοσίευμα αναφέρει επίσης ότι, σύμφωνα με στοιχεία της Κομισιόν, η πλειονότητα των μεταναστών που πέρασαν στην Ευρώπη το 2015 «δεν ήταν αιτούντες άσυλο αλλά οικονομικοί μετανάστες».

Αν και η αμερικανική εφημερίδα δεν θεωρεί ίδια την κατάσταση στα σύνορα των ΗΠΑ με αυτήν που επικρατούσε στα ευρωπαϊκά το 2015, δεν κρύβει την ανησυχία της για την διαφαινόμενη τάση επιδείνωσης. Προσθέτει μάλιστα ότι μπορεί η αντιμεταναστευτική ατζέντα του Τραμπ να είναι λανθασμένη, ωστόσο ο Αμερικανός πρόεδρος κάνει πολύ καλά που λαμβάνει την κατάσταση σοβαρά υπόψη του. Και καταλήγει σημειώνοντας, ότι ο Τραμπ επιθυμεί να διδαχθούν οι ΗΠΑ από τα λάθη της Ευρώπης, ενώ αρκετοί Δημοκρατικοί δείχνουν έτοιμοι να τα επαναλάβουν.