Δια πάσαν νόσο οι δασμοί του Τραμπ!

Διακηρυγμένος στόχος του Τραμπ είναι η μείωση του εμπορικού ελλείμματος διαμέσου της εφαρμογής δασμών. Επίσης με τον τρόπο αυτό στοχεύει και στην προστασία μέρους των προϊόντων “Made in the USA”. Παράλληλα πιστεύει , και νομίζω ότι αποτελεί βασική του επιδίωξη, ότι με τα έσοδα από τους δασμούς θα μπορέσει να καλύψει, κατ’ αρχάς, τις φορολογικές περικοπές κυρίως στις επιχειρήσεις (από 21,0% ο φόρος έχει υποσχεθεί ότι θα κατέβει στο 15,0%) που θέλει να εφαρμόσει.

Δηλαδή, άλλωστε το έχει δηλώσει, να επαναφέρει το φορολογικό σύστημα των ΗΠΑ στην εποχή που δεν υπήρχε φορολογία εισοδήματος και οι κρατικές δαπάνες χρηματοδοτούνταν μόνο από τα δασμολογικά έσοδα. Η φορολογία εισοδήματος άρχισε να εφαρμόζεται στις ΗΠΑ από το 1914 (Δες Γράφημα 1). Αξιολογώντας αυτή την άποψη του Τραμπ προφανώς αντιλαμβανόμαστε στο είδος του καπιταλισμού που θα ήθελε να πάρει τη θέση του σημερινού συστήματος… Ο καθείς καταλαβαίνει τι αυτό σημαίνει…

 

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι θεωρούν ότι οι δασμοί αποτελούν πάνω απ’ όλα φόρο για τους Αμερικανούς καταναλωτές, με πιθανές πληθωριστικές επιπτώσεις. Όμως τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα, επειδή οι δασμοί αλληλεπιδρούν στενά με άλλα στοιχεία της οικονομικής πολιτικής, όπως η συναλλαγματική ισοτιμία. Θεωρητικά, οι υψηλότεροι δασμοί θα μειώσουν τη ζήτηση εισαγωγών και θα έχουν επίδραση στη συναλλαγματική ισοτιμία του δολαρίου, με το νόμισμα της χώρας που θα υποστεί τους δασμούς.

Προφανώς το δολάριο θα γίνει πιο ακριβό σε σχέση με τα νομίσματα των χωρών αυτών, καθιστώντας τελικά τα ξένα αγαθά φθηνότερα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι πολλές χώρες που υφίστανται δασμούς μπορούν και από μόνες τους να υποτιμήσουν το νόμισμά τους, έτσι ώστε να υπερπηδήσουν τις αρνητικές επιδράσεις των δασμών, μεταβάλλοντας ουσιαστικά τους όρους εμπορίου που ίσχυαν πριν την εφαρμογή των δασμών.

Δασμοί: Τί δεν απασχολεί τον Τραμπ 

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Τραμπ έχει υποστηρίξει προεκλογικά ότι οι δασμοί στην πραγματικότητα δεν κοστίζουν τίποτα στους Αμερικανούς, με το σκεπτικό ότι οι εμπορικοί εταίροι της Αμερικής είναι αυτοί που πληρώνουν. Βεβαίως δεν πληρώνουν οι ξένοι εξαγωγείς, αλλά οι εγχώριοι εισαγωγείς. Αυτό που κερδίζει είναι το αμερικανικό δημόσιο.

Αν συμβεί αυτό όμως και ουσιαστικά γίνει η απαραίτητη προσαρμογή μετά από μικρό χρονικό διάστημα η μεταβολή της συναλλαγματικής ισοτιμίας θα προκαλέσει μείωση των τιμών των εισαγωμένων προϊόντων σε δολάρια, επομένως και οι επιδράσεις στο εμπορικό έλλειμμα θα αναιρεθούν σταδιακά! Συγχρόνως προς αυτή την αναίρεση θα συμβάλλει το ακριβό δολάριο μη βοηθώντας στην αύξηση των εξαγωγών. Παράλληλα η επιβολή δασμών από τις χώρες που έχουν υποστεί δασμούς θα δυσκολέψει περαιτέρω την αύξηση των αμερικανικών εξαγωγών.

Εκείνο που έχει μεγάλο ενδιαφέρον επειδή δεν φαίνεται να απασχολεί τον πρόεδρο Τραμπ είναι κάτι που αποτελεί κοινό τόπο στα τελευταία περίπου 50 χρόνια: Ο ιστορικός καπιταλισμός, δηλαδή ο καπιταλισμός που ισχύει στην πραγματικότητα, όλο και περισσότερο λαμβάνει τη μορφή του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα – καθοδηγούμενο από τους δυτικούς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς – έχει πάρει το πάνω χέρι σε αυτό που ονομάζουμε πραγματική οικονομία. Με απλά λόγια ζούμε σε ένα καπιταλιστικό σύστημα, όχι απλά νομισματικό όπως ισχυρίζεται ο Keynes, αλλά σε ένα σύστημα που ο ρόλος του χρήματος είναι υπερ-καθοριστικός στην οικονομική πραγματικότητα.

Οι συνεχείς κινήσεις του χρηματικού κεφαλαίου με τη μορφή των επενδύσεων χαρτοφυλακίου, άμεσων ξένων επενδύσεων, χρηματοπιστωτικών παραγώγων και κάθε άλλη μορφής (τεράστιοι όγκοι χρήματος που απέχουν πάρα πολύ από αυτό που οι διεθνείς πολυμερείς οργανισμοί μετρούν ως παγκόσμιο ΑΕΠ) επιδρούν δραστικά στην οικονομική δραστηριότητα και σε σειρά από μακροοικονομικά στοιχεία στο σύνολο των χωρών του πλανήτη και συνεπώς στην οικονομική καθημερινότητα των πολιτών τους, αλλά κυρίως στις οικονομίες και στους πολίτες των χωρών που έχουν υψηλή και άμεση εμπλοκή σε αυτή τη διαδικασία.

Η αμερικανική οικονομία έχει μεγάλη εξάρτηση από τις κινήσεις του παγκόσμιου κεφαλαίου και συνεπώς παρουσιάζει και με μεγάλη ευπάθεια σε αντίξοες κινήσεις του. Η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση των ΗΠΑ είναι αρνητική κατά 23,6 τρισ. δολάρια ΗΠΑ στο τέλος του τρίτου τριμήνου του 2024. Οι υποχρεώσεις της ανέρχονται σε 61,46 τρισ. δολάρια ΗΠΑ, ενώ οι απαιτήσεις σε 37,86 τρισ. δολάρια ΗΠΑ και το αλγεβρικό τους άθροισμα μας δίνει το ύψος της καθαρής διεθνούς επενδυτικής θέσης.

Για το έτος 2023 τα χρηματοοικονομικά στοιχεία ενεργητικού (χωρίς χρηματοοικονομικά παράγωγα) ανήλθαν σε 978, 604 δισ. δολάρια ΗΠΑ. Ενώ τα χρηματοοικονομικά στοιχεία παθητικού (χωρίς χρηματοοικονομικά παράγωγα) αντίστοιχα σε 1,887 δισ. δολάρια ΗΠΑ.

Το αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα 

Αυτό που συνάγεται ως πρώτη σκέψη είναι ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα χωρίς να “ενδιαφέρεται”, για την ώρα, για το τι θα συμβεί στο χρηματοοικονομικό μέτωπο της κίνησης των κεφαλαίων οι οποίες χρηματοδοτούν, όχι μόνο το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου, αλλά και τη μεγέθυνση της αμερικανικής οικονομίας. Γιατί εάν οι ξένες εισροές εξαντλούνταν ή και απλά μειώνονταν ως απάντηση σε νέους δασμούς, τις εταιρικές φορολογικές πολιτικές, το ισχυρό δολάριο ή άλλες αποφάσεις πολιτικής, η αμερικανική οικονομία θα αντιμετώπιζε προβλήματα, και οι Αμερικανοί θα έρχονταν αντιμέτωποι με πιθανή πτώση του βιοτικού τους επιπέδου. Έτσι τα πράγματα περιπλέκονται για ακόμη μια φορά.

Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ έχουν υψηλό εμπορικό έλλειμμα (το εμπορικό ισοζύγιο των αγαθών είναι ελλειμματικό και ανέρχεται το 2023 σε 1,063 τρις δολάρια ΗΠΑ, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο είναι πλεονασματικό και ανέρχεται σε 278 δις δολάρια ΗΠΑ, δηλαδή το συνολικό εμπορικό ισοζύγιο είναι ελλειμματικό 785 δισ. δολάρια ΗΠΑ) θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν τις εισαγωγές τους με κάποιο τρόπο. Αυτό γίνεται από την εισροή ξένων κεφαλαίων που κατευθύνονται στην αγορά τίτλων ή οδηγούνται σε επενδύσεις στις εταιρείες τους.

Αυτές οι εισροές ξένων κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ τρέχουν σε πολύ υψηλά επίπεδα. Η χώρα εισάγει αποταμιεύσεις από τον υπόλοιπο κόσμο για να πληρώσει το εμπορικό της έλλειμμα. Εάν δεν το έκανε, οι Αμερικανοί θα έπρεπε να καταναλώνουν λιγότερα, κάτι που θα αντιμετώπιζε ως πτώση του βιοτικού τους επιπέδου.

Οι υψηλότεροι δασμοί πιθανό να θέσουν σε κίνδυνο αυτή τη ρύθμιση, επειδή οι ΗΠΑ χρειάζονται ξένες επενδύσεις για να οδηγήσουν τη μελλοντική τους μεγέθυνση. Η ειρωνεία πρέπει να είναι προφανής. Η προσπάθεια του Τραμπ να διεκδικήσει εκ νέου την κυριαρχία και να εγκαινιάσει μια “νέα εποχή εθνικής επιτυχίας” εξαρτάται από τον ίδιο συνδυασμό τεχνολογίας και παγκοσμιοποιημένης χρηματοδότησης που διάβρωσε την αμερικανική μεσαία τάξη και μετέτρεψε πολλούς Αμερικανούς σε ψηφοφόρους Τραμπ! Αλλά αυτή η εξάρτηση από το παγκόσμιο κεφάλαιο δεν είναι απλώς ειρωνική. Αφήνει επίσης την Αμερική ευάλωτη. Αν τα ξένα χρήματα μειωθούν αισθητά, το υποσχόμενο θαύμα του Τραμπ θα γινόταν εφιάλτης.

Το “λαμπρό μέλλον” του Τραμπ

Μια πρώιμη προειδοποίηση θα ήταν εάν οι αγορές ομολόγων θεωρήσουν ότι μειώνεται η ικανότητα της Αμερικής να αποπληρώσει το μεγάλο χρέος που έχει συσσωρεύσει. Το “υπερβολικό προνόμιο” της έκδοσης του βασικού παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος δεν σημαίνει και πολλά πράγματα σε μια τέτοια κατάσταση, ίσως και τίποτε. Αν οι παγκόσμιες αγορές κινηθούν αρνητικά, τα πράγματα γίνονται δύσκολα ακόμη και για τις ΗΠΑ.

Η ξένη χρηματοδότηση θα μπορούσε επίσης να μειωθεί εάν το λαμπρό μέλλον που έχει υποσχεθεί ο Τραμπ θα φανεί ότι είναι μια ακόμη φενάκη, ή εάν όλη αυτή η συζήτηση για την τεχνική νοημοσύνη μείνει στα χαρτιά. Πολλοί επενδυτές ανησυχούν ήδη ότι οι σημερινές υψηλές αποτιμήσεις για τις μετοχές τεχνολογίας μπορεί να υποδηλώνουν φούσκα. Οι ΗΠΑ έχουν χρηματοδοτήσει το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών που διογκώθηκε σε 1,2 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2024, πουλώντας μετοχές τεχνολογίας σε ξένους (Δες Γράφημα 2)

Οι τεχνολογικές μετοχές, εν τω μεταξύ, διαπραγματεύονται σε αποτιμήσεις που δεν είχαν παρατηρηθεί από το 2000, όταν ο NASDAQ Composite ξεκίνησε μια κάθοδο που εξαφάνισε το 75% της κεφαλαιοποίησής του μέχρι το 2002. Θα μπορούσε ένα τεχνολογικό κραχ να μετατραπεί σε κρίση χρηματοδότησης για τις ΗΠΑ, εάν οι προσδοκίες επιδεινωθούν για τις προοπτικές αποτελεσμάτων της τεχνητής νοημοσύνης; Η συντριβή της 27ης Ιανουαρίου σε μετοχές που σχετίζονται με την τεχνητή νοημοσύνη ως απάντηση στον φθηνότερο και καλύτερο κινεζικό ανταγωνισμό εγείρει ανησυχητικά ερωτήματα. Αυτά τα ερωτήματα έχουν την αμέριστη προσοχή κάθε επενδυτή μετοχών στον κόσμο.

Επομένως το μεγάλο στοίχημα με αυτόν τον πιθανό νέο κινητήρα μεγέθυνσης της αμερικανικής οικονομίας, δηλαδή τις εταιρείες τεχνικής νοημοσύνης, είναι ότι για να δουλέψει απαιτούνται τεράστιες επενδύσεις. Όμως κανείς δεν γνωρίζει τα αποτελέσματα που θα παράγει. Εάν αποδειχτεί σε μια νέα φούσκα, πολλά έργα θα μετατραπούν σε λανθάνοντα περιουσιακά στοιχεία.

Η στάση των άλλων κυβερνήσεων 

Ακόμη ένας άλλος λόγος για τον οποίο η ξένη χρηματοδότηση θα μπορούσε να σταματήσει είναι ότι ορισμένες κυβερνήσεις μπορεί να παρέμβουν και να απαγορεύσουν στους πολίτες και τις επιχειρήσεις των χωρών τους να επενδύσουν στις ΗΠΑ. Αυτή είναι μια πιθανή απάντηση σε έναν νέο εμπορικό πόλεμο και σε ένα συναλλαγματικό πόλεμο.

Οι κυβερνήσεις, ειδικά των οικονομικά αναπτυγμένων χωρών εύκολα μπορούν να επηρεάσουν τις διασυνοριακές ροές κεφαλαίων, αναθεωρώντας τον τρόπο φορολογίας των ξένων επενδύσεων. Η φορολογία είναι ένα βασικό όπλο στα χέρια των κυβερνήσεων αυτών και ενάντια στους αμερικανικούς τεχνολογικούς γίγαντες που λυμαίνονται τον πλανήτη και βεβαίως και την Ευρώπη. Επίσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν το όπλο της φορολογίας και ενάντια στους πολίτες και στις επιχειρήσεις των χωρών τους που θέλουν να επενδύσουν στις ΗΠΑ. Περίπου 700 δισ. ευρώ είναι τοποθετημένα σε επενδύσεις σε ξένο νόμισμα και κυρίως στο δολάριο.

Μάχαιρα έδωσες μάχαιρα θα λάβεις! Απλά όλοι θα πρέπει να πράξουν όπως πράττει ο Τραμπ! Πρέπει να μην υποκύψουν στο όπλο του εκφοβισμού, ακόμη και όταν αυτό επιβληθεί. Στόχος του Τραμπ είναι να εξαναγκαστούν οι κυβερνήσεις να έλθουν σε συνεννόηση για είτε για την αγορά μεγαλύτερων ποσοτήτων αμερικανικών προϊόντων και ειδικά των κλάδων που τον υποστηρίζουν (δες εταιρείες πετρελαίου) είτε να του παραχωρήσουν οι χώρες πρόσβαση σε υλικά που τα έχει ανάγκη (δες Ουκρανία και σπάνιες γαίες).

Ακόμη και ο πλέον αδαής άνθρωπος με τα οικονομικά αντιλαμβάνεται ότι η πολιτική των δασμών δεν είναι το μυστικό μέσο που ξαφνικά ανακάλυψε ο Τραμπ, με το οποίο θα λύσει όλα τα προβλήματα των ΗΠΑ! Άλλωστε στην ιστορία των ΗΠΑ ήταν πάντοτε παρόντες όπως φαίνεται από το Γράφημα 3.

Ο φόβος και ο πανικός που προσπαθεί να δημιουργήσει ο Τραμπ είναι πολύ κακός σύμβουλος ειδικά για ανιστόρητες ηγεσίες, όπως οι ευρωπαϊκές, που νομίζουν ότι ο κόσμος θα διέπεται συνέχεια από τους οριζόντιους “ηθικούς” κανόνες της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης! Ή να το πω και διαφορετικά: Οι ευρωπαϊκές ηγεσίες είναι χορτοφάγες, και το καυχώνται, σε ένα κόσμο γεμάτο από σαρκοφάγες ηγεσίες.

Βέβαια, όπως λέει και ο λαός, όπως έστρωσαν έτσι θα κοιμηθούν. Δυστυχώς δεν θα κοιμηθούν άσχημα οι ευρωπαϊκές αρχηγεσίες, αλλά οι ευρωπαϊκοί λαοί που τις ακολούθησαν σε μια πορεία που δύσκολα μπορεί να φθάσει σε αίσιο τέλος. Ακόμη και σήμερα οι Ευρωπαίοι ηγέτες αρέσκονται να αναφέρονται σε αναθεωρητικές ηγεσίες χωρών που απειλούν την φιλελεύθερη (τρόπος του λέγειν) τάξη του πλανήτη, και με βάση αυτή την ιστορικά πλασματική κατασκευή συνεχίζουν να ερμηνεύουν τις παγκόσμιες εξελίξεις.

Το ζήτημα είναι ότι τώρα που και οι ΗΠΑ με τον πρόεδρο Τραμπ έχουν περάσει στο χώρο του εμφανή αναθεωρητισμού της λεγόμενης “φιλελεύθερής” τάξης, έχουν μείνει ενεοί και αποσβολωμένοι, αδυνατώντας να αντιληφθούν την κίνηση της ιστορίας που συνεχίζει αδιαφορώντας για “ορθολογικά ιδεολογήματα” και πλασματικές εννοιολογικές κατασκευές.