Η ανώμαλη προσγείωση της Σίλικον Βάλεϊ

Ανά τους αιώνες, παρατηρείται μία εκρηκτική άνθιση δημιουργικής μεγαλοφυΐας σε κάποιους τόπους του πλανήτη. Μοναδικές συγκυρίες, μέσα από τις οποίες γεωγραφικά σημεία αναδεικνύονται σε πόλο έλξης των επιχειρήσεων αιχμής, ανταγωνιστικότητας, εξειδίκευσης, καινοτομίας και κάθε άλλης έννοιας που ταυτίζεται με την ανάπτυξη, την πρόοδο και ως εκ τούτου την οικονομική και κοινωνική ευημερία, όπως συνέβη στην Κοιλάδα Σίλικον. 

Ποιος δεν θα ήθελε να ζει στην Αθήνα την εποχή του Χρυσού Αιώνα; Υπάρχει πιο εντυπωσιακός προορισμός από την Φλωρεντία της Αναγέννησης, ή τη Βιέννη την εποχή του Μότσαρτ και του Σούμπερτ; Μέχρι πρότινος, η Σίλικον Βάλεϊ, μία περιοχή σε απόσταση 80 χιλιομέτρων από τον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο, στη Βόρεια Καλιφόρνια, ήταν ό,τι πιο κοντινό μπορούσε να βρει κανείς σήμερα στη Γη της Επαγγελίας.

Δεν αποτελούσε απλά την παγκόσμια τεχνολογική πρωτεύουσα. Ήταν ο ναός μίας νέας κατηγορίας “βασιλιάδων”, που αντί για στέμματα διέθεταν δυσθεώρητη συγκέντρωση πλούτου και κατ’ επέκταση δύναμης και επιρροής. Αυτούς πλαισίωνε μία αυλή ταλαντούχων ανθρώπων, που αντί για τίτλους απολάμβανε ιδανικές εργασιακές συνθήκες, παχυλούς μισθούς και ντιζαϊνάτους χώρους εργασίας. Φαινομενικά, η ηγεμονία τους έμοιαζε άτρωτη, οχυρωμένη πίσω από μία αέναη ευφορία. Μέχρις ότου, οι μεγαλύτεροι τεχνολογικοί κολοσσοί ξεκινήσουν μαζικές απολύσεις. Παρακολουθώντας κανείς τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο να απολύουν δεκάδες χιλιάδες εργαζομένους εν μία νυκτί, η φούσκα έσκασε…

Πράγματι, η μία μετά την άλλη, οι μεγάλες εταιρείες της Silicon Valley, οι λεγόμενοι τεχνολογικοί κολοσσοί, που ορίζουν την αγορά, ανακοινώνουν μαζικές απολύσεις. Πολύ πριν τo Twitter, ο Έλον Μασκ ξεκίνησε τις περικοπές στην Tesla. Πάγωσε τις προσλήψεις και λίγο μετά ξεκίνησε να δείχνει την πόρτα στους εργαζομένους. Έχει ήδη προχωρήσει σε απόλυση εκατοντάδων υπαλλήλων, ενώ προανήγγειλε ότι θα ακολουθήσουν και άλλοι. Συνολικά θα ξεπεράσουν τις 3.000-4.000 οι απολύσεις. Να θυμίσουμε ότι το συνολικό προσωπικό είχε ανέλθει σε 100.000 άτομα.

Ο πολύς Μασκ απολύει πολλούς

Μέχρι τώρα, όσοι απολύθηκαν στην πλειονότητά τους είναι ωρομίσθιοι, που εργάζονταν στο τμήμα της αυτόματης οδήγησης. Επιπλέον, χάθηκαν πολλές θέσεις εργασίας και εξαιτίας του κλεισίματος ενός μεγάλου εργοστασίου της εταιρείας στην Καλιφόρνια. Εντύπωση, πάντως, προκαλεί και η απόλυση του διευθυντή Σιγκαπούρης της Tesla. Θεωρείτο ένα από τα πολυτιμότερα στελέχη της εταιρείας και μέχρι πρότινος στενός συνεργάτης του Μασκ.

Τα κακά νέα δεν τελειώνουν εδώ. Ο Μασκ ανακοίνωσε ότι θα περικοπούν οι μισθοί οριζόντια κατά 10% και ταυτόχρονα θα αυξηθούν οι ώρες εργασίας. Το κλίμα εντός της εταιρείας πάει από το κακό στο χειρότερο. Δεν βοηθήθηκε και το γεγονός ότι πρώην υπάλληλοι της Tesla μηνύουν την εταιρεία για μαζική απόλυση εργαζομένων, χωρίς την έγκαιρη προειδοποίηση που απαιτείται από το νόμο.

Σύμφωνα με τη μήνυση που ασκήθηκε από δύο πρώην εργαζομένους που απολύθηκαν τον Ιούνιο, περισσότεροι από 500 εργαζόμενοι έχουν φύγει από το εργοστάσιο της εταιρείας στο Sparks της Νεβάδα. Ο Έλον Μασκ χαρακτήρισε την αγωγή «τετριμμένη», λέγοντας σε ακροατήριο στο Οικονομικό Φόρουμ του Κατάρ: «Ας μην εστιάζουμε σε μια κίνηση εντυπωσιασμού που δεν έχει καμία ισχύ». Αυτό που δεν μπορεί να αμφισβητήσει είναι το γεγονός ότι οι μετοχές της Tesla υποχώρησαν σχεδόν 10%.

Τα πράγματα δεν είναι καλύτερα στο Twitter. Η ελευθερία που ευαγγελίζεται ο Μασκ έδωσε την ευκαιρία σε χιλιάδες οργισμένους υπαλλήλους να δημοσιεύουν λεπτομέρειες της απόλυσής τους στην πλατφόρμα. Αυτή κατακλύστηκε από θυμωμένα και καυστικά tweets από απολυμένους, καθιστώντας το hashtag #LoveWhereYouWorked και #TwitterLayoffs στην κορυφή. Πάνω από 4.000 υπάλληλοι απολύθηκαν. Σχεδόν το μισό ανθρώπινο δυναμικό των 7.500 εργαζομένων.

Πήραν δρόμο οι διαφημιστές

Πριν καν λάβουν το mail που έτρεμαν, γνώριζαν τi τους περιμένει. Είχαν ήδη χάσει την πρόσβαση στους εταιρικούς τους λογαριασμούς, πολλοί χωρίς καμία απολύτως ειδοποίηση. Οι περισσότεροι εργαζόμενοι που είχαν ως βάση άλλες χώρες, εκτός των ΗΠΑ, δουλεύοντας εξ αποστάσεως, εκδιώχθηκαν. Ενδεικτικό είναι ότι πλέον στην Ινδία έχουν απομείνει λιγότερα από 70 άτομα, ενώ ήταν πάνω από χίλια.

Στους άτυχους ανήκε σχεδόν ολόκληρη η ομάδα επικοινωνίας και η μισή ομάδα της δημόσιας πολιτικής. Πρόκειται για το τμήμα που αποτελεί τη γέφυρα μεταξύ εταιρείας και κυβέρνησης. Σύμφωνα με έναν πρώην υπάλληλο με έδρα τη Νοτιοανατολική Ασία, η εταιρεία απέλυσε σχεδόν όλες τις ομάδες μάρκετινγκ και επικοινωνίας σε όλη την περιοχή. Η πηγή λέει ότι η εταιρεία απασχολεί τώρα μόνο δύο υπαλλήλους μάρκετινγκ στη Σιγκαπούρη και έναν υπάλληλο μάρκετινγκ στην Ιαπωνία, τη δεύτερη μεγαλύτερη αγορά του Twitter στον κόσμο. Οι τρεις εργαζόμενοι αντιπροσωπεύουν το σύνολο της ομάδας μάρκετινγκ της εταιρείας στην περιοχή.

Σε αντίθεση με τους υπαλλήλους που εδρεύουν στις ΗΠΑ, πολλοί απολυμένοι υπάλληλοι σε όλο τον κόσμο δεν έχουν λάβει ακόμη πληροφορίες σχετικά με την απόλυσή τους. Για όσους εδρεύουν στην Αμερική, ένα εσωτερικό έγγραφο τους ενημέρωσε ότι το “πακέτο απόλυσης” θα περιλαμβάνει εφάπαξ ποσό μετρητών τουλάχιστον δύο μισθών, μία αποζημίωση ανάλογα με τα χρόνια παραμονής στην εταιρεία, ένα μπόνους απόδοσης και συνέχιση επί τουλάχιστον έναν χρόνο της υγειονομικής περίθαλψης. Ακόμα, όμως, και αυτοί που μένουν, δεν αισθάνονται ανακούφιση. Το πιο πρόσφατο τελεσίγραφο του διευθύνοντος συμβούλου τους προειδοποιεί: «ή τα δίνετε όλα ή θα φύγετε και εσείς».

Από κοντά και ο Ζούκερμπεργκ

Στο γαϊτανάκι απολύσεων, σειρά είχε και η Meta, η μητρική εταιρεία του Facebook και του Instagram. Για πρώτη φορά από την ίδρυση του Facebook, ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ ανακοίνωσε ότι θα διώξει 11.000 υπαλλήλους της! Νούμερο που αναλογεί στο 13% του εργατικού δυναμικού της. Ουσιαστικά, επιλέχθηκαν άτομα από όλα ανεξαιρέτως τα τμήματα, αλλά και την ιεραρχία. Χαμηλού επιπέδου εργαζόμενοι, μεσαίου και κορυφαία στελέχη. Ενδεικτικό είναι ότι εκατοντάδες επικεφαλής τμημάτων έφυγαν, αφήνοντας τα ακέφαλα.

Από τους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης Facebook και Instagram, την πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων WhatsApp, καθώς και τη διεύθυνσή της που αναπτύσσει το λεγόμενο metaverse, το “εικονικό σύμπαν” που παρουσιάζεται ως το μέλλον του διαδικτύου, χάθηκαν θέσεις εργασίας. Οι απολυόμενοι εργαζόμενοι της Meta στις ΗΠΑ θα λάβουν ως αποζημίωση βασικό μισθό 16 εβδομάδων, άλλων δύο εβδομάδων για κάθε έτος προϋπηρεσίας, ενώ θα έχουν ασφάλιση υγείας για έξι μήνες.

Η εταιρεία υποσχέθηκε επίσης να βοηθήσει τους εργαζομένους της που δεν είναι Αμερικανοί πολίτες να κρατήσουν τις βίζες εργασίας τους. Στα τέλη Αυγούστου, η πλατφόρμα Snapchat απέλυσε περί το 20% των εργαζομένων της, πάνω από 1.200. Την περασμένη εβδομάδα, η Stripe (πληρωμές μέσω διαδικτύου) και η Lyft (κρατήσεις για μεταφορά με αυτοκίνητο με οδηγό) ανακοίνωσαν πως θα προχωρήσουν σε απολύσεις ευρείας κλίμακας, ενώ ο κολοσσός λιανικών πωλήσεων Amazon πάγωσε τις προσλήψεις.

Ο ιστότοπος ανταλλαγής βίντεο Cameo, η χρηματοοικονομική εταιρεία OnDeck και η εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών Robinhood, έχουν επίσης απολύσει υπαλλήλους από το περασμένο καλοκαίρι. Η διαδικτυακή εταιρεία λιανικής μεταχειρισμένων αυτοκινήτων Carvana μείωσε το εργατικό της δυναμικό κατά 2.500 υπαλλήλους τον Μάιο.

Σειρά παίρνει η Amazon

Όλα τα παραπάνω μεταφράζονται σε δεκάδες χιλιάδες άνεργους μηχανικούς, πωλητές, προγραμματιστές και προσωπικό υποστήριξης σε έναν από τους πιο σημαντικούς και πιο ακριβοπληρωμένους κλάδους παγκοσμίως. Ειδικά οι μηχανικοί και οι προγραμματιστές πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν ημίθεοι. Αν επιβεβαιωθεί και ρεπορτάζ των New York Times που ισχυρίζεται ότι η Amazon θα ακολουθήσει, απολύοντας περίπου 10.000 υπαλλήλους, τότε μιλάμε για σφαγή στον κλάδο. Συγκεκριμένα, 416 νεοφυείς επιχειρήσεις και εταιρείες τεχνολογικού προσανατολισμού με έδρα τις ΗΠΑ απέλυσαν υπαλλήλους μεταξύ Απριλίου και Οκτωβρίου, σε σύγκριση με μόλις 20 εταιρείες το πρώτο τρίμηνο του 2022.

Πού οφείλεται, όμως, αυτή η κοινή τακτική; Οι ειδικοί του κλάδου μιλούν για το τέλος της εποχής των παχιών αγελάδων. Η Σίλικον Βάλεϊ αποδείχθηκε ότι δεν έχει ανοσία στην παγκόσμια ύφεση. Δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς ότι η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει αυξήσει τα επιτόκια τρεις φορές ήδη μέσα στο 2022 και αναμένονται κι άλλες αυξήσεις. Παροικούντες την Ιερουσαλήμ ισχυρίζονται ότι οι δυσάρεστες αυτές εξελίξεις είναι το αποτέλεσμα της απότομης και ανεξέλεγκτης ανάπτυξης των τελευταίων ετών.

Οι τεχνολογικοί κολοσσοί σταμάτησαν να αντιμετωπίζονται τόσο από τον κόσμο, όσο και από τους ίδιους τους επικεφαλής τους ως εταιρείες, αλλά περισσότερο ως θρησκείες. Η Apple, η Amazon, η Google και η Microsoft ξεπέρασαν όλες το όριο των τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Ως συνέπεια ανέβασαν σκανδαλωδώς τους μισθούς, τα μπόνους των στελεχών, τα κέρδη των επενδυτών, μέχρι και το κόστος λειτουργίας σειράς τεχνολογικών κέντρων στις ΗΠΑ, όπως στο Σιάτλ.

Πάει η πανδημία έπεσαν τα έσοδα

Οι ρωγμές, όμως, άρχισαν να εμφανίζονται εδώ και μήνες και για τους πιο προσεχτικούς εδώ και χρόνια. Η πανδημία έπαιξε επίσης καθοριστικό ρόλο. Αν και αρχικά ευνόησε τις τεχνολογικές αυτές εταιρείες, καθώς επωφελήθηκαν από το γεγονός ότι οι άνθρωποι περνούσαν περισσότερο χρόνο στο διαδίκτυο. Οι τιμές των μετοχών των τεχνολογικών εταιρειών εκτινάχθηκαν, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη και τις χρηματικές απολαβές των εργαζομένων με βάση τις μετοχές. Όταν, όμως, η πανδημία υποχώρησε, οι εταιρείες έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους.

Σημαντικό ρόλο στον πανικό που επικρατεί έπαιξε και η μείωση των διαφημίσεων για πλατφόρμες όπως το Facebook και όχι μόνο αυτό. Ο πληθωρισμός και η εκτίναξη τιμών στα τρόφιμα και την ενέργεια, με τις καταναλωτικές δαπάνες να είναι υποτονικές σίγουρα έπαιξε επίσης το δικό του ρόλο. Το ίδιο τα υψηλότερα επιτόκια και η παγκόσμια οικονομική αβεβαιότητα.

Μέχρι τα τέλη Ιουλίου, περισσότεροι από 30.000. εργαζόμενοι στον κλάδο της τεχνολογίας στις ΗΠΑ είχαν χάσει τη δουλειά τους. Πλέον, ο αριθμός ξεπερνάει τους 60.000. Οι περισσότεροι εξ αυτών αναζητούν εργασία. Μιας και μιλάμε για υπαλλήλους που εργάστηκαν σε κρίσιμα πόστα κάποιων εκ των σημαντικότερων εταιρειών παγκοσμίως, οι ευκαιρίες δεν τελειώνουν εδώ. Σύμφωνα με μία έρευνα, χιλιάδες εξ αυτών εξασφάλισαν συνεντεύξεις σε άλλες εταιρείες.

Θα έρθουν καλύτερες ημέρες

Μία άλλη ανάγνωση τους θέλει να παραμένουν στην ανεργία για ένα σύντομο διάστημα. «Θα ξαναρχίσουν οι προσλήψεις», δήλωσε ο συντάκτης τεχνολογίας της Guardian. «Θέλει απλά λίγο χρόνο και υπομονή». Αυτό, όμως, που ίσως δεν επανέλθει ποτέ είναι η πρότερη δημόσια εικόνα βασικών παικτών, όπως οι Μαρκ Ζούκερμπεργκ, Έλον Μασκ, Τζεφ Μπέζος και πολλοί ακόμα που επιχείρησαν τα τελευταία χρόνια να πείσουν την παγκόσμια κοινή γνώμη ότι είναι έτοιμοι να αποχωριστούν τα δισεκατομμύριά τους προς όφελος του κοινού καλού.

Εκτός από τις φιλανθρωπίες τους, έμοιαζαν παθιασμένοι με την επιβίωση του ανθρώπινου είδους, την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και της προόδου. Πλάσαραν τους εαυτούς τους περισσότερο ως οραματιστές και ακτιβιστές, παρά ως παραδοσιακούς επιχειρηματίες. Αποδεικνύεται ότι όχι μόνο δεν διαφέρουν από τους τελευταίους, αλλά εκμεταλλευόμενοι την επιχειρηματική κουλτούρα της Silicon Valley που υπό το πρόσχημα της καινοτομίας ήταν έτοιμη για κάθε είδους χειραγώγηση και θυσία, είναι ακόμα πιο σκληροί και κυνικοί πραγματιστές της αγοράς.

Οι επενδυτές είναι ευχαριστημένοι με τις εξελίξεις. Το ίδιο και η αγορά, αν κρίνει κανείς από τον έστω και μικρό θετικό αντίκτυπο στο αμερικανικό χρηματιστήριο. Οι χρήστες δεν μοιάζουν θορυβημένοι ή τουλάχιστον τόσο που θα γυρίσουν την πλάτη τους σε εταιρείες που έχουν διεισδύσει στην καθημερινότητά τους, διεκδικώντας ένα αναπόσπαστο κομμάτι της.