Η έκρηξη της κοινωνικής ανισότητας διαλύει την κοινωνική συνοχή…

Τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά και δεδομένα των αρχών της τρέχουσας δεκαετίας (2020-2030) που συνθλίβουν ανησυχητικά σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο την κοινωνική συνοχή, συνίστανται στην διεύρυνση των ανισοτήτων στο εισόδημα και στην περιουσία. Επιπλέον, τα χαρακτηριστικά αυτά, σύμφωνα με τη πρόσφατη (2021) Έκθεση του Εργαστηρίου των Παγκόσμιων Ανισοτήτων (World Inequality Laboratory – WIL) επιδεινώθηκαν με την υγειονομική κρίση.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Lucas Chancel (συνδιευθυντής του WIL) υποστηρίζει ότι η έκρηξη των ανισοτήτων τόσο μεταξύ των κρατών, όσο και εντός των χωρών, είναι το αποτέλεσμα οικονομικών, δημοσιονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιλογών των ασκούμενων πολιτικών. Με άλλα λόγια, η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι η δυναμική των ανισοτήτων δεν συνιστά την εξέλιξη ενός αναπόφευκτου φαινομένου το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί.

Αντίθετα, η εμπειρική έρευνα και η πραγματικότητα σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο αποδεικνύει ότι η πρωτογενής αιτία των ανισοτήτων είναι η υψηλή συγκέντρωση πλούτου, σε βαθμό που, σύμφωνα με τη συγκεκριμένη έκθεση, το κατώτατο 50% της εισοδηματικής κλίμακας κατέχει το χαμηλό μερίδιο (2%-7%) του συνολικού πλούτου, ενώ το πλουσιότερο 10% κατέχει το υψηλό μερίδιο (60%-80%) του συνολικού πλούτου.

Έξαρση των ανισοτήτων

Πιο συγκεκριμένα σήμερα, σε διεθνές επίπεδο, το πλουσιότερο 10% κατέχει το 52% του εισοδήματος, το 76% του πλούτου και εκπέμπει το 48% του παγκόσμιου διοξειδίου του άνθρακα, ενώ το 50% του φτωχότερου τμήματος του πληθυσμού κατέχει μόνο το 8,5% του εισοδήματος, το 2% του πλούτου και εκπέμπει μόνο το 12% του διοξειδίου του άνθρακα. Το ίδιο, μία σημαντική ανισότητα που αναφέρεται στην έκθεση είναι αυτή μεταξύ ανδρών και γυναικών, αφού οι γυναίκες το 2020 κατείχαν το 35% του εισοδήματος από την εργασία.

Έτσι, στην έκθεση υπογραμμίζεται ότι οι ανισότητες του πλούτου (ακίνητα, τραπεζικές καταθέσεις, χρηματοικονομικά περιουσιακά στοιχεία) παρουσιάζουν σημαντική διόγκωση, κατά την διάρκεια της κρίσης του Covid-19. Έτσι, το υψηλό επίπεδο συγκέντρωσης εισοδήματος από πλούτο περιουσίας δημιουργεί, κατά τον Chancel, τις ανισότητες του εισοδήματος στο μέλλον. Κι’ αυτό γιατί το εισόδημα από περιουσιακά στοιχεία αυξάνεται ταχύτερα από το εισόδημα από μισθούς, γεγονός που ενισχύει τις ανισότητες στο εισόδημα.

Βέβαια, η ακολουθία αυτή των ανισοτήτων θα μπορούσε να ελεγχθεί εφόσον αναδιανεμενόταν ο πλούτος περιουσίας κατά την διάρκεια μία ζωής, καθώς και κατά την διάρκεια της διαδοχής (κληρονομούμενος πλούτος, Άνταμ Σμιθ, 1776). Όμως, στις μέρες μας η πλειοψηφία του πληθυσμού σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, γεννιούνται χωρίς να κατέχουν κληρονομούμενο πλούτο και χωρίς να έχουν την χρηματοδοτική δυνατότητα για πραγματοποίηση επενδύσεων.

Σύνθλιψη κοινωνικής συνοχής

Παράλληλα, η ασκούμενη φορολογική πολιτική, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, βρίσκεται μακριά από την αναγκαιότητα εκδημοκρατισμού και ουσιαστικής αντιμετώπισης των ανισοτήτων του πλούτου, στην κατεύθυνση, σύμφωνα με τον Chancel, θεσμοθέτησης ενός προοδευτικού φόρου περιουσίας, ικανού να αποκαταστήσει τις συνθήκες των δημοσιονομικών και των κοινωνικών ανισοτήτων.

Παράλληλα, σε επίπεδο κρατών-μελών της ΕΕ, η υλοποίηση, κατά τα τελευταία χρόνια αλλά και στο μέλλον, των ασκούμενων πολιτικών μείωσης των φόρων, των δημοσίων και των κοινωνικών δαπανών, σε συνδυασμό και με τους όρους μείωσης του δημόσιου χρέους, θα οδηγήσει σε συνθήκες δυσανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας, σε περαιτέρω αύξηση των ανισοτήτων και σε συρρίκνωση της χρηματοδότησης του κοινωνικού κράτους, με ό,τι αυτό αρνητικά συνεπάγεται για την σύνθλιψη της κοινωνικής συνοχής και για την επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού.

Από την άποψη αυτή, συγκρίνοντας την δυναμική της σύγκλισης (μείωση των ανισοτήτων) με την δυναμική της απόκλισης (αύξησης των ανισοτήτων), διαπιστώνεται ότι θα επικρατήσει στο μέλλον, σε σημαντικό βαθμό, η δεύτερη επί της πρώτης, εφόσον στην αρχική και δευτερογενή κατανομή των πόρων θα δεσπόζει η ανισοκατανομή του εισοδήματος (φοροαπαλλαγές, φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή, εισφοροδιαφυγή, υπερτιμολογήσεις κρατικών προμηθειών, κλπ) και η συγκέντρωση πλούτου περιουσίας, συμβάλλοντας, μεταξύ των άλλων, στον φαύλο κύκλο της διαμόρφωσης υψηλού επιπέδου δημοσίου ελλείμματος, δημοσίου χρέους, λιτότητας και ανεργίας.