Σκάνδαλο στην Downing Street – Εργολαβίες και λόμπι

Κατακραυγή και πολιτική θύελλα έχει προκαλέσει στη Βρετανία η αποκάλυψη της υπόθεσης Greensill, από τους Sunday Times, στο επίκεντρο της οποίας βρίσκεται ο πρώην πρωθυπουργός της χώρας, Ντέιβιντ Κάμερον. Αλλά όσο περνούν οι μέρες όλο και περισσότερα κυβερνητικά στελέχη αποκαλύπτεται ότι έχουν εμπλακεί. To Εργατικό Κόμμα μιλά για ολική επαναφορά του “νεποτισμού και της διαφθοράς”, ζητώντας ευρεία εξεταστική επιτροπή για το θέμα, η οποία καταψηφίστηκε την τελευταία στιγμή.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Το σκάνδαλο αφορά στην εταιρεία Greensill Capital, η οποία δραστηριοποιούταν στις υπηρεσίες χρηματοδότησης εφοδιαστικής αλυσίδας με το μοντέλο του λεγόμενου reverse factoring. Το τελευταίο είναι μια υπηρεσία κατά την οποία μια επενδυτική εταιρεία αναλαμβάνει να καλύψει άμεσα τις υποχρεώσεις μιας επιχείρησης έναντι των προμηθευτών αυτής, με μια μικρή “έκπτωση”, προσδοκώντας να πάρει τα πλήρη ποσά από την επιχείρηση στο μέλλον.

Κατά τη διακυβέρνηση Κάμερον, λοιπόν, την περίοδο 2010-2016, ο Αυστραλός ιδρυτής της Greensill Capital, Λεξ Γκρίνσιλ, ήταν κορυφαίος σύμβουλος του τότε πρωθυπουργού. Αν και εργαζόταν αμισθί στο πόστο του, είχε πρόσβαση σχεδόν σε όλα τα υπουργεία. Μετά την αποχώρηση του Κάμερον από την πρωθυπουργία, ο ίδιος ανέλαβε καθήκοντα σε διοικητική θέση στην Greensill Capital, το 2018, ενώ στα βρετανικά έντυπα γράφεται ότι απέκτησε και οψιόν μετοχών αξίας 60 εκατ. δολαρίων.

Το 2019, ο Κάμερον λειτούργησε ως διαμεσολαβητής μεταξύ του υπουργού Υγείας, Ματ Χάνκοκ, και του Γκρίνσιλ. Επί θητείας Χάνκοκ, πλήθος φορέων του Εθνικού Συστήματος Υγείας της Βρετανίας βρέθηκαν να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της Greensill Capital. Και φτάνουμε στο 2020, όταν ο Κάμερον φέρεται να χρησιμοποίησε το πολιτικό του κεφάλαιο με στόχο  η εταιρεία να μπει στο έκτακτο πρόγραμμα χρηματοδότησης (ένεκα της πανδημίας) Covid Corporate Financing Facility.

Συγκεκριμένα, έστειλε πλήθος μηνυμάτων στον υπουργό Οικονομικών, Ρίσι Σούνακ και γενικούς γραμματείς προσπαθώντας να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την Greensill. Τελικώς η εταιρεία μπήκε στον πτωχευτικό κώδικα τον περασμένο Μάρτιο, ενώ το αίτημά της για έκτακτη ενίσχυση λόγω Covid-19 απορρίφθηκε από το υπουργείο Οικονομικών, τον Ιούνιο. Η υπόθεση βρίσκεται πλέον στο μικροσκόπιο ανεξάρτητης έρευνας υπό το μη εκτελεστικό μέλος του υπουργείου Επιχειρήσεων, Ενέργειας και Βιομηχανικής Στρατηγικής, Νάιτζελ Μπόρντμαν.

Ο κύκλος επαφών του Κάμερον

Ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός, σε γραπτή δήλωσή του, αναφέρει ότι δεν έχει διαπράξει τίποτε παράνομο, αλλά ότι πήρε το… μάθημά του και ότι είναι διατεθειμένος να συνεργαστεί απόλυτα με τη δρομολογημένη έρευνα. Όμως, το πρόβλημα δεν είναι μόνο ο Κάμερον αλλά και η εμπλοκή άλλων δημόσιων λειτουργών και αξιωματούχων, ο ρόλος των οποίων δεν έχει εξακριβωθεί.

Για παράδειγμα, μετά την απόρριψη του αιτήματος της Greensill για έκτακτη ενίσχυση από το υπουργείο Οικονομικών, φαίνεται ότι η εταιρεία πλησίασε και τους υφυπουργούς Τζέσε Νόρμαν και Τζον Γκλεν. Επίσης, εκπρόσωποί της συναντήθηκαν και με τον μόνιμο γραμματέα, Τομ Σκόλαρ και το κορυφαίο στέλεχος του υπουργείου, Τσαρλς Ρόξμπεργκ. Ο Κάμερον είχε απευθυνθεί και τον Σέρινταν Ουέστλεϊκ, ειδικό σύμβουλο στο πρωθυπουργικό γραφείο, στέλνοντάς του το εξής μήνυμα, σύμφωνα με τους Sunday Times: «Φαίνεται τρελό να αποκλειστούν οι υπηρεσίες χρηματοδότησης εφοδιαστικής αλυσίδας (η ειδικότητα της Greensill). Ξέρουμε όλοι πολύ καλά ότι οι τράπεζες θα δυσκολευτούν να δώσουν τέτοια δάνεια».

Εκτός αυτού, αποκαλύφθηκε επίσης ότι ο πρώην επικεφαλής εμπορίου και προμηθειών της κυβέρνησης, Μπιλ Κράδερς, άρχισε να εργάζεται ως σύμβουλος στην Greensill το 2015, ενώ ακόμα υπηρετούσε στη θέση του. Και μάλιστα αυτό επετράπη με την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου. Και αυτός έλαβε οψιόν μετοχών αξίας 5,8 εκατ. λιρών, στην περίπτωση που η εταιρεία εισαγόταν στο χρηματιστήριο.

Ο Κράδερς, οποίος ως επικεφαλής της βασιλικής εμπορικής υπηρεσίας ελάμβανε μισθό περίπου 12.500 λίρες το μήνα, έριξε λάδι στη φωτιά δηλώνοντας ότι δεν έκανε τίποτε μεμπτό και ότι η ανάληψη τέτοιων παράλληλων θέσεων δεν είναι κάτι… ασυνήθιστο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η υπόθεση του Κράδερς είναι εξίσου δραματικής σημασίας για το κοινό αίσθημα, καθώς παραδοσιακά στη Βρετανία οι ανώτατοι δημόσιοι υπάλληλοι χαίρουν υψηλής εκτίμησης για την ακεραιότητα και την εντιμότητά τους. Συνεπώς οι αποκαλύψεις για τον Κράδερς αποτελούν μεγάλο πλήγμα στην αξιοπιστία τους.

Σύγκρουση συμφερόντων και οικονομικές συνέπειες

Το σκάνδαλο Greensill δεν είναι ένας απλός “πονοκέφαλος” για την κυβέρνηση Τζόνσον, αλλά εξελίσσεται σε πολιτική θύελλα, αφού εκτός της αντιπολίτευσης, είναι και πρώην στελέχη και υπουργοί των Συντηρητικών που απαιτούν τη διαλεύκανση της υπόθεσης. Μεταξύ άλλων, υπάρχουν πιέσεις και αιτήματα να χυθεί φως στο κατά πόσο προκύπτει σύγκρουση συμφερόντων από την έγκριση του διορισμού του Κράδερς, ο οποίος εν τέλει επόπτευε συμβάσεις ύψους ως και 40 δισ. λιρών.

Επίσης, τα αρχεία των υπηρεσιών δείχνουν ότι ο τελευταίος συνάντησε τον μόνιμο γραμματέα Τζον Μανζόνι, πολλές φορές, στο διάστημα 2016-2020, δηλαδή μετά την αποχώρησή του από το δημόσιο πόστο. Ο Κράδερς φέρεται να ήταν παρών και στις ιδιωτικές συναντήσεις, “για ποτά”, που είχε ο Κάμερον με τον υπουργό Υγείας, Χάνκοκ και τον Λεξ Γκρίνσιλ, το φθινόπωρο του 2019. Στο μεταξύ, στα πρακτικά διαφάνειας που κατά κανόνα τηρεί κάθε υπουργείο, δεν αναφέρονται οι συνομιλίες του Χάνκοκ με τον Γκρίνσιλ, παρά το γεγονός ότι ο υπουργός ανέφερε ότι πρόκειται για “υπόθεση του υπουργείου”.

Σε ό,τι αφορά την έκτακτη ενίσχυση, μπορεί η Greensill να μην κατάφερε να την πάρει, αλλά οι οικονομικές προεκτάσεις του σκανδάλου είναι μεγαλύτερες από όσο φαίνονται.

• Πρώτον, τόσο ο Κάμερον όσο και ο Κράδερς, μαζί με τους υπόλοιπους μετόχους της εταιρείας, θα αποκτούσαν, χάρη στις οψιόν, μια περιουσία αν και εφόσον η Greensill έβγαινε στο χρηματιστήριο αποτιμώμενη στα επτά δισ. δολάρια, σύμφωνα με όσα η ίδια ισχυριζόταν σε υποψήφιους επενδυτές.
• Δεύτερον, η κατάρρευσή της απειλεί να στείλει στην ανεργία χιλιάδες ανθρώπους που δουλεύουν σε επιχειρήσεις που εξαρτώνταν από τη χρηματοδότηση της Greensill. Μεταξύ αυτών και εκατοντάδες οικογένειες της χαλυβουργικής  Liberty Steel, οι οποίες προσδοκούν από την κυβέρνηση Τζόνσον να παρέμβει για να σώσει τις δουλειές τους.

Έχει διαμορφωθεί ένα σχεδόν τοξικό σκηνικό που πλαισιώνει την υπόθεση Greensill, για την οποία η ορισθείσα επιτροπή θα αποφανθεί τον Ιούνιο. Με τους Εργατικούς να μιλούν για επιχείρησης συγκάλυψης και τις οργανώσεις για τη διαφάνεια να καταγγέλλουν απραξία της κυβέρνησης σε θέματα δεοντολογίας, εξελίσσεται σε πολιτική βόμβα πολλών μεγατόνων και είναι ενδεικτική του πώς η διαπλοκή ελίσσεται ακόμα και σε χώρες με αρκετές δικλείδες ασφαλείας στα θέματα διαφάνειας.