Το τέλος της ηγεμονίας Μητσοτάκη και οι δυνάμεις του “προοδευτικού τόξου”

Αρκούσε ένας βολονταριστής Πρωθυπουργός, πρωτοστάτης των συμφερόντων των αγορών και του παγκοσμίου συμφέροντος (!), να αναλάβει σε όλους σχεδόν τους τομείς άσκησης της κυβερνητικής πολιτικής, την πρωτοβουλία να ξεπεράσει, για ιδιοτελείς πολιτικούς σκοπούς, τα εσκαμμένα της Δημοκρατίας της Μεταπολίτευσης, τα οποία όπως αποδεικνύεται τώρα ήταν μάλλον απόρροια πολιτικής συναίνεσης παρά καλά εδραιωμένων θεσμικών ισορροπιών, για να αποκαλυφθεί εντέλει, ότι ο βασιλιάς, το Κράτος, είναι γυμνός.

Από τη μυστική διπλωματία και την ιδιωτική εξωτερική πολιτική, από τον ασφυκτικό έλεγχο της Δικαιοσύνης, των Ανεξάρτητων Αρχών και των ΜΜΕ, από την μεθοδευμένη καταπάτηση κάθε ατομικού και συλλογικού δικαιώματος στη διαχείριση της πανδημίας και της εσωτερικής ασφάλειας (π.χ. υποκλοπές), από τη χωρίς όρια και ελέγχους υποστήριξη των καρτέλ και της ολιγαρχίας, ως τη μονοκομματική εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, το επιτελικό Κράτος έλεγξε ως δια αεροπειρατείας το σύνολο των θεσμών εξουσίας και των προβλεπόμενων αντιβάρων της. Δημιούργησε έτσι ένα αδιαφανές πλέγμα νεοπαγών και πυκνών διασυνδέσεων εξουσίας, ισχυρότερων από τις θεσμικές λειτουργίες της Δημοκρατίας, που συνιστούν ένα νέο βαθύ κράτος. Σε αυτό το έδαφος ευδοκίμησε η επί σχεδόν έξι έτη πολιτική ηγεμονία Μητσοτάκη στην κοινωνία.

Από την άλλη πλευρά, η κοινωνική αντίδραση που εκδηλώθηκε στην κατάσταση των πραγμάτων που οδήγησε στο έγκλημα των Τεμπών και στη συγκάλυψή του, ήταν πρωτοφανής, τόσο ως προς τον όγκο και τη δυναμική της, όσο, και κυρίως, ως προς τον ακηδεμόνευτο κομματικά χαρακτήρα της. Η κοινωνική αφύπνιση την οποία προκάλεσε ο χωρίς θεσμικά όρια πολιτικός βολονταρισμός του Πρωθυπουργού, πρωταθλητή του φιλελεύθερου εκσυγχρονισμού κατά τα άλλα, και η σοκαριστική συνειδητοποίηση σε ευρεία και σωρευτική κλίμακα, ότι η κοινωνία και η ίδια η ζωή είναι έρμαιο των διαθέσεων των αγορών, όπως εκφράζονται από την προσωπική πρωθυπουργική εξουσία, αναδύθηκε ερήμην των κοινοβουλευτικών πολιτικών δυνάμεων εξουσίας που εκπροσωπούν την πρόοδο.

Τι σημαίνει αυτή η πρωτοφανής στην έκτασή της δυσαρμονία του κοινού αισθήματος με τις τελευταίες; Καθώς όλες οι παράμετροι του εγκλήματος σχετίζονται με την προφανή ανικανότητα και ιδιοτέλεια του επιτελικού κράτους αλλά και με τις υπέρτερες μνημονιακές υποχρεώσεις της χώρας, η δυσαρμονία αυτή αποκαλύπτει κατ’ αρχήν, για πρώτη φορά τόσο γλαφυρά, πόσο ευρεία και ουσιαστική ήταν η μνημονιακή, νεοφιλελεύθερης κοπής συναίνεση της αντιπολίτευσης με τις πολιτικές της συμπολίτευσης, στην περίοδο της ηγεμονίας Μητσοτάκη. Αποκαλύπτει επίσης πόσο αυτή η συναίνεση πληγώνει τη χώρα και την κοινωνία. Τόσο, ώστε επέτρεψε, δια των παραλείψεων της αντιπολίτευσης, την άλωση από αυτόν όλων των – ούτως ή άλλως ανεπαρκών – συνταγματικών οχυρώσεων της Δημοκρατίας.

Η αποστασιοποίηση της κοινωνίας και από τις προοδευτικές κοινοβουλευτικές πολιτικές δυνάμεις εξουσίας υποδηλώνει τη ρήξη της με αυτή τη μνημονιακή συναίνεση, που φαίνεται ότι φτάνει τώρα στα όριά της, γιατί απειλείται πλέον η ύπαρξή της. Έτσι, το πολιτικό πρόβλημα της διακυβέρνησης της χώρας εισέρχεται πλέον στον αστερισμό της βαθιάς κρίσης εμπιστοσύνης στο μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα. Η κρίση αυτή εκδηλώνεται τόσο με το θορυβώδες τέλος της ηγεμονίας Μητσοτάκη όσο και με την κρίση εμπιστοσύνης των προοδευτικών αντιπολιτευόμενων κοινοβουλευτικών κομμάτων σε σχέση με τις ανάγκες και τα προτάγματα της κοινωνίας. Υπάρχει εναλλακτική προοδευτική διέξοδος στην κρίση ή το μέλλον μας επιφυλάσσει μια ακόμη πιο συντηρητική διαχείρισή της;

Η παγκόσμια ηγεμονία σε κρίση

Οι εξελίξεις αυτές, ενώ υποδηλώνουν την ασφυκτική κατάσταση της Ελληνικής Δημοκρατίας από άποψη οξυγόνου δεν λαμβάνουν χώρα εντούτοις σε ένα απομονωμένο πολιτικό εργαστήριο. Συναρθρώνονται με ιστορικά σημαντικές διεθνείς εξελίξεις που αλλάζουν ριζικά το διεθνές σύστημα που δημιουργήθηκε μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ως προς τις γεωπολιτικές ισορροπίες, αλλά και ως προς τους οικονομικούς και πολιτικούς προσανατολισμούς των κοινωνιών.

Κύριο χαρακτηριστικό τους στη Δύση είναι η ρωγμή που δημιουργείται σε αυτό το σύστημα από τη χωρίς όρια σύγκρουση στις ΗΠΑ μεταξύ των δυνάμεων που υποστηρίζουν τον Πρόεδρο Τραμπ και αυτών που εκπροσωπούν τους σχεδιασμούς του βαθέος κράτους των ΗΠΑ, όπως αυτοί αποτυπώνονται στο Πρόγραμμα του Δημοκρατικού Κόμματος και στην Ατζέντα του Νταβός.

Αντιδιαστέλλονται ειδικότερα στη σύγκρουση αυτή, αντίστοιχα, η πολυκεντρική και η μονοπολική διάρθρωση της παγκόσμιας ισχύος – με ό,τι αυτό σημαίνει για τον πόλεμο Ουκρανίας-Ρωσίας και το διεθνή ρόλο της ΕΕ, η εθνική και η παγκόσμια διακυβέρνηση – με ό,τι αυτό σημαίνει για τις ταυτότητες και τον δικαιωματισμό – ο προστατευτισμός και το παγκοσμιοποιημένο διεθνές εμπόριο, η μεγαλύτερη ή μικρότερη απορρύθμιση των κανόνων και περιορισμών στις αγορές, τα κλειστά ή ανοικτά σύνορα στη μετανάστευση, και, τέλος, η επιστροφή στα ορυκτά καύσιμα και η πράσινη ανάπτυξη.

Κοινός παρονομαστής των αντιμαχομένων μπλοκ είναι εντούτοις η ολιγαρχική διάρθρωση της οικονομίας. Ειδικότερα, σύμφωνα με τις ευρέως δημοσιευθείσες κατά τον προεκλογικό αγώνα στις ΗΠΑ εκτιμήσεις, όσον αφορά τη κατανομή του πλούτου διακομματικά, ο Τράμπ εκφράζει το 30%, ενώ το Δημοκρατικό Κόμμα το 70%. Προγραμματικά, στην αναγέννηση της εθνικής βιομηχανίας που προωθείται με τη συμφωνία των δισεκατομμυριούχων υποστηρικτών του πρώτου (Ε. Μασκ κλπ) αντιδιαστέλλεται η Ψηφιακή και Πράσινη Ατζέντα του δεύτερου, που αναγορεύει το κεφάλαιο σε απόλυτη ατμομηχανή της ανάπτυξης συντριπτικά σε βάρος της εργασίας (αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης αποκλειστικά με πολιτικές έντασης κεφαλαίου και όχι εργασίας).

Η ρωγμή αυτή συνιστά μια τομή και για τα πολιτικά συστήματα της ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές πολιτικές ελίτ ταυτίστηκαν με όλα τα προτάγματα του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ, ως της νέας Μέκκας του εκσυγχρονισμού και της προόδου, από τον δικαιωματισμό ως τη, νεοφιλελεύθερης έμπνευσης και παγκοσμιοποιητικού προσανατολισμού, Ψηφιακή και Πράσινη Ατζέντα.

Προωθώντας ειδικότερα τη δεύτερη άκριτα, χωρίς καμία ρύθμισή της που να συνάδει με το μεταπολεμικό κοινωνικό μοντέλο της Ευρώπης, οδήγησαν στην ολιγαρχική διάρθρωση της οικονομίας και σε τέτοια διεύρυνση των ανισοτήτων (ως οργανική συνέπεια της αρχιτεκτονικής αυτής της Ατζέντας), ώστε να εκδηλωθεί εκρηκτικά ένα υπερσυντηρητικό πολιτικό ρεύμα που δεν είχε ξαναεμφανιστεί από την εποχή του Μεσοπολέμου.

Για το λόγο αυτό, είναι τουλάχιστον υποκριτική, η ανησυχία αυτών των ελίτ για τη διαφαινόμενη σήμερα μετατόπιση της κοινωνίας προς την ακροδεξιά – ενώ επιμένουν στρατηγικά στην πολιτική που την προκαλεί – αν δεν υποκρύπτει την πρόθεσή τους να προσφύγουν σε ακόμη πιο αυταρχικές και αντιδημοκρατικές πολιτικές, με οδηγό την πολιτική ορθότητα (που οι ίδιες μεσσιανικά κατέχουν).

Συναίνεση-απουσία εναλλακτικής πρότασης

Με αυτές τις ελίτ και τις προαναφερθείσες πολιτικές τους, εκτός της φυσιολογικής πολιτικής ταύτισης της ΝΔ, συνέπλευσαν στρατηγικά και όλες οι προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις εξουσίας του Ελληνικού Κοινοβουλίου, Κεντροαριστερά και Αριστερά. Γιατί η σύμπλευση αυτή ήταν ακριβώς η αναγκαία συνθήκη για την επίδειξη από αυτές της ικανότητας της κυβερνησιμότητας (αναγνωρισιμότητας από αυτές τις ελίτ) ιδίως υπό τις συνθήκες των δεσμεύσεων των Μνημονίων.

Σε αυτήν την αναγκαιότητα στηρίζεται η συναίνεσή τους με τους μεγάλους μνημονιακούς άξονες της πολιτικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη, ενώ η αντιπολιτευτική διαφοροποίησή τους αφορούσε, εν πολλοίς, στην ορθολογικότερη διαχείρισή τους με μεγαλύτερη κοινωνική ευαισθησία.

Η προκύπτουσα κατ’ αυτό τον τρόπο απουσία αντιπολίτευσης για μια δομικά εναλλακτική πολιτική εξυπηρέτησης των συμφερόντων της κοινωνίας, συνέβαλε και αυτή, καθοριστικά στην ηγεμονία Μητσοτάκη κατά την προηγούμενη εξαετία, όπως αποτυπώνει χαρακτηριστικά η δυνατότητα που απέκτησε ο τελευταίος, να τις εγκαλεί για απόκλιση από τη γραμμή της “σταθερότητας” του συστήματος, αλλά και να προπαγανδίζει προκλητικά ότι μετά από αυτόν το χάος.

Έτσι, όμως, οι προοδευτικές δυνάμεις εξουσίας εξομοιώθηκαν με τις νεοφιλελεύθερες συστημικές, και χρεώνονται σήμερα και αυτές τη φθορά και την κρίση του συστήματος, διαψεύδοντας την ιστορική προγραμματική επαγγελία τους, ότι εκφράζοντας τα συμφέροντα των δυνάμεων της εργασίας, εκπροσωπούν το μέλλον και τον κόσμο που έρχεται, δηλαδή την προοδευτική τους ταυτότητα.

Σταχυολογώντας, ενδεικτικά, τις πτυχές της συναίνεσης αυτών των δυνάμεων με τη ΝΔ που ενίσχυσαν την ηγεμονία της καθώς και τις μάχες οπισθοφυλακής στις οποίες περιορίστηκαν, διαπιστώνουμε:

•  Ότι η υπεράσπιση εκ μέρους τους των συμφερόντων των δυνάμεων της εργασίας συνοψίζεται χαρακτηριστικά ως έκκληση/απαίτηση προς τις δυνάμεις του κεφαλαίου, να είναι δίκαιες (π.χ. δίκαιη πράσινη ανάπτυξη – βλ. υποστήριξη Ατζέντας Νταβός, δεικτών ESG κλπ)! Απουσία κάθε στρατηγικά ενναλακτικής προοπτικής.
• Την προσχώρησή τους στη νεοφιλελεύθερη λογική ότι οι αγορές είναι φυσικός θεσμός και ότι το φύλο είναι κοινωνική κατασκευή, ενώ η κοινωνική ιστορία και η επιστήμη υποστηρίζουν ότι ισχύει το αντίθετο.
• Την υποκατάσταση των κοινωνικών αγώνων από πολιτισμικούς πολέμους με περιεχόμενο την αντικατάσταση των συλλογικών ταυτοτήτων από εξατομικευμένες δικαιωματιστικές ταυτότητες (αριστερά του life style), σαν οι παραγωγικές σχέσεις να είναι φυσικός θεσμός που δεν επιδέχεται αλλαγή και σαν αυτές να έχουν επίσης εξατομικευθεί.
• Την προσχώρησή τους στον απώτατο στόχο των αγορών, την παγκόσμια διακυβέρνηση, παραβλέποντας το ιστορικό γεγονός ότι, ενώ οι κοινωνικοί αγώνες δεν γνωρίζουν σύνορα, η Δημοκρατία και οι θεσμοί της είναι μέχρι σήμερα συνυφασμένοι με το εθνικό κράτος, του οποίου αποτελεί κατάκτηση.
• Την προσχώρησή τους στην υπαγωγή της εξωτερικής πολιτικής στις προτεραιότητες του ξένου παράγοντα.

Μετά τον Μητσοτάκη;

Μπροστά στην κρίση προσανατολισμού του διεθνούς (Δυτικού) πολιτικού συστήματος αλλά και στην κρίση εμπιστοσύνης του μεταπολιτευτικού μας συστήματος, το μήνυμα της συγκλονιστικά ακηδεμόνευτης κοινωνικής αντίδρασης στην σημερινή κατάσταση των πραγμάτων είναι ότι η μνημονιακή συναίνεση της αντιπολίτευσης με τη συμπολίτευση, στη βάση της πολιτικής ορθότητας και της κοινής διαχείρισης μνημονίων, που χαρακτήρισε την εξαετία της διακυβέρνησης Μητσοτάκη, έχει φθάσει στα όριά της, καθώς η συνέχισή της σηματοδοτεί ένα αδιέξοδο. Γιατί δεν μπορεί να εξασφαλίσει στοιχειωδώς τις λύσεις που χρειάζεται απεγνωσμένα η κοινωνία και η χώρα.

Όπως υποστηρίζεται εμπειρικά και από την πρωτοφανή, διαρκώς και ραγδαία αυξανόμενη, εκλογική αποχή, το τέλος της ηγεμονίας Μητσοτάκη στην κοινωνία και η εμφανής αδυναμία της διεκδίκησής της από τις κοινοβουλευτικές προοδευτικές πολιτικές δυνάμεις εξουσίας οδηγεί το πολιτικό μας σύστημα σε ένα νέο αστερισμό.

Είτε οι τελευταίες θα επαναπροσδιορίσουν την ταυτότητα, τα Προγράμματα και τη σχέση τους με την κοινωνία, υπερβαίνοντας υπό την πίεσή της τον εαυτό τους, ή νέες πολιτικές δυνάμεις θα εμφανιστούν, που είναι και το πιθανότερο, για να εκφράσουν προοδευτικά τα αιτήματα των εκατομμυρίων ανθρώπων που συμμετείχαν αυθόρμητα στις λαϊκές συγκεντρώσεις. Από την έκβαση αυτής της εξελικτικής διαδικασίας θα εξαρτηθεί αν είμαστε μπροστά σε μια προοδευτική αναγέννηση ή σε ακόμη πιο αυταρχικές και ολιγαρχικές διεξόδους διακυβέρνησης.

Η διευρυνόμενη ρωγμή στο διεθνές (Δυτικό) πολιτικό σύστημα και η απομυθοποίηση της μέχρι σήμερα κρατούσας πολιτικής ορθότητας συνιστά σήμερα μια μοναδική ιστορική ευκαιρία για τον επαναπροσδιορισμό της πολιτικής φυσιογνωμίας των δυνάμεων της προόδου και την ανάδειξη μιας δομικά εναλλακτικής πολιτικής πρότασης για την κοινωνία και την οικονομία.