Απόλυτη υπερδύναμη στην ενέργεια είναι πλέον οι BRICS+

Ένα δωδεκάμηνο αργότερα η διευρυμένη BRICS+ (Αίγυπτος, Αιθιοπία, Αργεντινή, Εμιράτα, Ιράν και Σαουδική Αραβία) επεκτείνει αυτή την πολιτική, προκαλώντας ερωτήματα εάν και κατά πόσον διαθέτει το απαιτούμενο ειδικό βάρος για να προκαλέσει σημαντικές μεταβολές στις διεθνείς συναλλαγές. Οι BRICS ελέγχουν το 20,4% της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου, αλλά με την διεύρυνσή, το μερίδιο BRICS+ αυξάνεται στο 43,1%.

Αναμφίβολα αυτό το ποσοστό παρέχει δυνατότητες χειραγώγησης των τιμών, αλλά με δεδομένο ότι από το δεύτερο εξάμηνο του 2023 το 85% των ρωσικών εξαγωγών κατευθύνεται προς Ινδία και Κίνα, είναι μάλλον αμφίβολο να επιδιωχθεί το 2024 αύξηση των τιμών σε δραστικά υψηλότερα επίπεδα, επειδή αυτό θα έθιγε τους εταίρους της Μόσχας. Η Ρωσία αποτελεί τον δεύτερο προμηθευτή της Ευρώπης σε LNG (υγροποιημένο φυσικό αέριο) και ως εκ τούτου επιθυμεί ομαλοποίηση της κατάστασης με τους νέους της εταίρους.

Σύμφωνα με στοιχεία της Guardian οι χώρες της ΕΕ προμηθεύονται στο πρώτο οκτάμηνο του 2023, 22 εκατ. m3 (κυβικά μέτρα) ρωσικού LNG, έναντι των 15 εκατ. m3 του πρώτου οκταμήνου του 2021. Η ΜΚΟ Global Witness, που αποτελεί την πηγή των πληροφοριών, επισημαίνει πως οι αγορές δεν διαφέρουν ουσιαστικά από τις ανάλογες ρωσικού αργού πετρελαίου, οπότε ουσιαστικά χρηματοδοτούν τις ρωσικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία.

Η αύξηση κατά σχεδόν 47% πηγάζει κυρίως από την καταστροφή των αγωγών Nord Stream 1 και 2, αλλά τριπλασιάζει το κόστος των αυξημένων προμηθειών ρωσικού LNG σε σχέση με τις τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου που έφθανε στην Ευρώπη μέσω αγωγών.

 

 

Γεωπολιτικές παρενέργειες

Με την είσοδο των νέων μελών (Αίγυπτος, Αιθιοπία, Αργεντινή, Εμιράτα, Ιράν, Σαουδική Αραβία), οι BRICS+ αποκτούν πλέον ένα μέγεθος ικανό να προκαλέσει μεγάλες γεωοικονομικές και γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Εντυπωσιάζει, μάλιστα, η περιορισμένη έως ανύπαρκτη κάλυψη των σχετικών γεγονότων της διεύρυνσης των BRICS από τα δυτικά ΜΜΕ. Η διεύρυνση επιτρέπει στους BRICS+ να ελέγχουν συλλογικά το 43% της παγκόσμιας παραγωγής αργού (ο OPEC ελέγχει το 38%), γεγονός που τους καθιστά ενεργειακά εντελώς αυτόνομους, αποκλείοντας ενδεχόμενες κινήσεις παραγωγών που επηρεάζονται από τη Δύση να απειλήσουν την ενεργειακή κάλυψη του κλαμπ. Επιπλέον το μεγάλο μερίδιο επιτρέπει ευχερέστερη χειραγώγηση των τιμών, με προφανείς γεωπολιτικές επιπτώσεις.

Οι BRICS+ κατέχουν πλέον συλλογικά το 29% του παγκόσμιου ΑΕΠ, μέγεθος απόλυτα ανταγωνιστικό με το ανάλογο των G7. Σημαντικότατη η συμβολή στο ΑΕΠ των BRICS+ της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η οικονομική επιρροή των BRICS+ αυξάνεται δραστικά, δεδομένο που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον άλλοτε αποκαλούμενο Τρίτο Κόσμο και νυν Παγκόσμιο Νότο. Στο νέο περιβάλλον που προβάλλει, οι μεσαίες δυνάμεις απαιτούν μεταρρυθμίσεις στους Διεθνείς Οργανισμούς, αναγνώριση και σεβασμό των επιδιώξεών τους, αλλά και αναδιανομή της διεθνούς ισχύος.

Η διεύρυνση συσφίγγει τους δεσμούς της Ρωσίας με την Σαουδική Αραβία, που αποτελούν τις δύο κυρίαρχες δυνάμεις του ολιγοπωλίου OPEC+. Παρά τις διαφορές τους τον Μάρτιο 2020 με αντικείμενο την πολιτική του ολιγοπωλίου, οι σχέσεις τους είναι πολύ καλές και διαγράφονται νέες προοπτικές. Η στενή συνεργασία των δύο χωρών στα πλαίσια της BRICS+ θα εξομαλύνει τις διαφορές των μελών του OPEC+ και θα συντονίσει αποτελεσματικότερα την λειτουργία του.

Οι εξελίξεις προδικάζουν διχασμό στην παγκόσμια αγορά του πετρελαίου, με τον πρώτο και τον τρίτο καταναλωτή στον κόσμο, την Κίνα και την Ινδία, ενταγμένους στους BRICS+. Οι αναλυτές της S&P προειδοποιούν πως ο διχασμός της αγοράς που πηγάζει από την κρίση της Ουκρανίας, οδηγεί σε σύσφιξη των ενεργειακών δεσμών των μελών της ομάδας BRICS+, με συνέπεια να οριστικοποιείται ο διχασμός σε μία από τις ζωτικότερες αγορές αγαθών του πλανήτη.

Η διεύρυνση περιορίζει πλέον δραστικά την επιρροή των ΗΠΑ και της Ευρώπης στην Μέση Ανατολή, δεδομένου ότι η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα θέτουν απόλυτη προτεραιότητα την ένταξή τους στους BRICS+. Παρά τις προσπάθειες και τις πιέσεις του Λευκού Οίκου και την περιοδεία του Τζο Μπάιντεν το καλοκαίρι στην περιοχή, τελικά οι αποφάσεις της Σαουδικής Αραβίας και των Εμιράτων δεν ανατρέπονται, με την τελευταία μάλιστα κρίση στην Παλαιστίνη να επιδεινώνει την κατάσταση.

Αιθιοπία και Αίγυπτος

Ένα πρώτο ερώτημα αφορά την είσοδο της Αιθιοπίας στους BRICS+, με δεδομένη την μάλλον περιορισμένη οικονομική της ισχύ, αν και οφείλει να συνεκτιμηθεί η θέση της στην κινεζική πρωτοβουλία των Μεγάλων Εμπορικών Διαδρόμων (BRI). Σύμφωνα με τον Κινέζο υπουργό Εξωτερικών Qin Gang, το Πεκίνο υποστηρίζει την προσπάθεια της Αιθιοπίας να διαδραματίσει μία περισσότερο ενεργή παρουσία στις διεθνείς και περιφερειακές υποθέσεις. Η Αιθιοπία πάντως κατέχει μία γεωγραφικά ζωτική στρατηγική θέση που ελέγχει την Ερυθρά Θάλασσα και μαζί με την Αίγυπτο που έχει την κυριότητα της διώρυγας του Σουέζ, διασφαλίζει έναν κομβικό δίαυλο διακίνησης για το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής και για πολλά άλλα –σημαντικά για το διεθνές εμπόριο– αγαθά.

Πέραν της θέσης της, η Αίγυπτος έχει να επιδείξει κατά την διάρκεια της τελευταίας εικοσαετίας μεγάλες ανακαλύψεις ενεργειακών κοιτασμάτων, αποτελώντας πλέον τον 13ο σε όγκο παραγωγό φυσικού αερίου στον κόσμο. Η παραγωγή υπερβαίνει την ανάλογη της Βραζιλίας, των Εμιράτων και του Μεξικού, συνιστώντας ουσιαστική παράμετρο που διευκολύνει την ένταξή της στους BRICS+.

Η ενέργεια αποτελεί επίσης βασικό αίτιο για την ένταξη της Αργεντινής. Τα κοιτάσματα σχιστολιθικού φυσικού αερίου της Vaca Muerta υπόσχονται να μετατρέψουν την νοτιοαμερικανική χώρα σε μεγάλο παράγοντα της αγοράς ενέργειας μόλις ολοκληρωθεί ένα μεγάλο πρόγραμμα κατασκευής αγωγών. Επιπλέον η χώρα συνιστά μεγάλο παραγωγό λιθίου, ενός μετάλλου που κατέχει κομβική θέση στην ηλεκτροκίνηση.

Αν και τα δυτικά ΜΜΕ δεν ασχολούνται με τους BRICS+, το διευρυμένο αυτό σχήμα συνοδεύεται με ποικιλία σημαντικών γεωπολιτικών επιπτώσεων. Αρκετές συνδέονται με την δραστικά μεγαλύτερη επιρροή των BRICS+ πρώτιστα στην αγορά πετρελαίου και κατά δεύτερο λόγο στην αγορά φυσικού αερίου. Κατά συνέπεια, το ειδικό βάρος τους στις διεθνείς αγορές και τις εμπορικές σχέσεις θα αυξήσει δραστικά και την γεωπολιτική επιρροή τους.