Η φον ντερ Λάιεν ζητά κατάργηση του βέτο στην εξωτερική πολιτική – Τι ανέφερε για κυρώσεις στο Ισραήλ

Η πρότασή της συνιστά μια απόπειρα «φυγής προς τα εμπρός», καθώς η Ένωση -όπως σημειώνει εμμέσως- κρύφτηκε πίσω από την απαίτηση για ομοφωνία, προκειμένου να αποφύγει αποφάσεις που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ρήξεις, ιδιαίτερα σε ζητήματα όπως η στάση απέναντι στο Ισραήλ, ενώ παράλληλα εμφανίστηκε ανήμπορη να προχωρήσει σε ουσιαστικές ενέργειες υπέρ της Ουκρανίας.

«Πιστεύω ότι ήρθε η ώρα να απελευθερωθούμε από το ζυγό της ομοφωνίας. Οφείλουμε να περάσουμε στην ενισχυμένη πλειοψηφία, τουλάχιστον σε κρίσιμους τομείς όπως η εξωτερική πολιτική», δήλωσε χαρακτηριστικά η φον ντερ Λάιεν ενώπιον των ευρωβουλευτών στο Στρασβούργο.

Η σημερινή αρχιτεκτονική της ΕΕ επιβάλλει τη συναίνεση και των 27 κρατών μελών σε συγκεκριμένους τομείς, γεγονός που συχνά οδηγεί σε αδράνεια ακόμη και όταν η συντριπτική πλειοψηφία των κρατών συμφωνεί. Αυτό φάνηκε ξεκάθαρα τόσο στη διαχείριση της κρίσης στη Γάζα —όπου η ΕΕ κατηγορείται για παθητική στάση απέναντι σε γενοκτονικές ενέργειες— όσο και στο θέμα της ενταξιακής πορείας της Ουκρανίας, η οποία παραμένει «παγωμένη» λόγω της άρνησης της Ουγγαρίας να δώσει το πράσινο φως.

Βάσει των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, οι αποφάσεις σε ορισμένους τομείς λαμβάνονται με ενισχυμένη πλειοψηφία (15 από τα 27 κράτη που να εκπροσωπούν τουλάχιστον το 65% του πληθυσμού), ενώ σε τομείς-κλειδιά όπως η εξωτερική πολιτική, η φορολογία και η ασφάλεια, εξακολουθεί να απαιτείται ομοφωνία. Η Συνθήκη της Λισαβόνας ενίσχυσε τη χρήση της ενισχυμένης πλειοψηφίας, ωστόσο κάθε αλλαγή στο υφιστάμενο καθεστώς απαιτεί και ισχυρή πολιτική βούληση και αρκετό χρόνο.

Σχέδιο κυρώσεων κατά του Ισραήλ

Η πρόεδρος της Κομισιόν δεν δίστασε να χαρακτηρίσει την κατάσταση στη Γάζα ως «ανθρωπογενή λιμό» και να επιρρίψει στο Ισραήλ την κατηγορία της υπονόμευσης της λύσης των δύο κρατών. Παράλληλα, χαρακτήρισε «επώδυνη» την αδυναμία της ΕΕ να απαντήσει αποτελεσματικά στις ενέργειες του Ισραήλ.

Ανακοίνωσε, επίσης, την πρόθεση της Κομισιόν να αναστείλει τη διμερή υποστήριξη προς το Ισραήλ και συγκεκριμένα τα εμπορικά μέρη της Συμφωνίας Σύνδεσης ΕΕ-Ισραήλ, με εξαίρεση τα έργα της κοινωνίας των πολιτών. Όπως είπε, «αυτό που συμβαίνει στη Γάζα είναι απαράδεκτο. Η Ευρώπη πρέπει να ηγηθεί ξανά».

Η συμφωνία σύνδεσης υπογράφηκε το 1995 και προβλέπει προνομιακούς όρους στις εμπορικές συναλλαγές μεταξύ ΕΕ και Ισραήλ. Αν και η αναστολή δεν ακυρώνει τις διμερείς εμπορικές σχέσεις, καταργεί τελωνειακές ελαφρύνσεις και προτιμήσεις. Η υιοθέτηση αυτού του μέτρου απαιτεί ειδική πλειοψηφία στο Συμβούλιο, κάτι που παραμένει αβέβαιο, δεδομένων των ισχυρών ενστάσεων από χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία.

Κυρώσεις σε υπουργούς και εποίκους

Η Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν πρότεινε επίσης την επιβολή κυρώσεων σε Ισραηλινούς «εξτρεμιστές υπουργούς» και «βίαιους εποίκους», αναφέροντας ότι ήδη κάποιες χώρες, όπως η Σουηδία και η Ολλανδία, έχουν επιβάλει μέτρα κατά των Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ και Μπεζαλέλ Σμότριτς — δύο υπουργών που κατηγορούνται για υποκίνηση βίας κατά Παλαιστινίων στη Δυτική Όχθη.

Η ΕΕ έχει ήδη λάβει περιορισμένα μέτρα κατά φυσικών προσώπων για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ωστόσο ΜΚΟ και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ζητούν αυστηρότερη και πιο συστηματική παρέμβαση, ιδίως μετά την κλιμάκωση της σύγκρουσης.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει επιπλέον το ενδεχόμενο μερικής αναστολής της συμμετοχής του Ισραήλ στο ερευνητικό πρόγραμμα «Ορίζων Ευρώπη». Παρότι αυτό θα έχει περισσότερο συμβολικό χαρακτήρα, εντούτοις θα σηματοδοτήσει μια ρήξη στις εταιρικές σχέσεις.

Οι τοποθετήσεις της προέδρου της Κομισιόν δεν έμειναν αναπάντητες από το Τελ Αβίβ. Ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σάαρ χαρακτήρισε τις δηλώσεις της «λυπηρές», κατηγορώντας την Ευρώπη ότι «στέλνει κακό μήνυμα» και «ενισχύει τη Χαμάς και τους συμμάχους της στη Μέση Ανατολή».