Η κατάρα των Αχαιών – Από τον Παλαμήδη στον Καποδίστρια

Με αφορμή τα συμβαίνοντα, εν όψει της αναμενόμενης ταινίας του Γιάννη Σμαραγδή για τον Καποδίστρια. Αποκαλυπτικό είναι το γεγονός ότι αρκετοί των “διαλεγομένων” δεν ασχολούνται με την ταινία. Πως να ασχοληθούν άλλωστε, αφού ακόμα η ταινία δεν έχει παρουσιαστεί. Ασχολούνται με τον Καποδίστρια. Στην πολύπαθη χώρα μας, με την υπερ-τρισχιλιετή ιστορία της και γενέτειρα των πατέρων της ιστορίας, δεν κατορθώσαμε ακόμα να βρούμε έναν τρόπο, ευρύτερα αν όχι ευρύτατα, αποδεκτό, για την διδασκαλία της ιστορίας μας.

Δεν έχουμε καταλήξει, έστω, σε μια σοβαρή “πολύ-μεθοδική” προσέγγισή της, ώστε όσοι την διαβάζουν να αναγνωρίζουν και τις σχέσεις “μεθόδου μελέτης-προσέγγισης της ιστορίας και συναγομένων συμπερασμάτων”… Ακόμα δεν έχουμε συμφωνήσει για την ταυτότητα του 1821, την ταυτότητα του Βυζαντίου, την ιστορική μας συνέχεια ή ασυνέχεια… Δεν έχουμε συμφωνήσει… Αν “ανήκομεν στην Ανατολήν ή την Δύσιν”… Αν απέχουμε εξίσου και από την ανατολή και από την Δύση, όπως υποστήριζε ο Καποδίστριας, και αν οφείλουμε ή δικαιούμαστε, τελικά, να γνωρίσουμε και να ανήκουμε στον εαυτό μας…

Βέβαια ως χώρα της περιφέρειας, που ήταν και παραμένει η Ελλάδα, φυσικό είναι να υφίσταται τις επιρροές των εκάστοτε μητροπολιτικών κέντρων παγκόσμιας εξουσίας. Όμως, είναι άλλο να υφίστασαι επιρροές και άλλο να ετεροκαθορίζεσαι. Άλλο να υφίστασαι επιρροές και άλλο να διαιρείσαι, να κατακερματίζεσαι και να προσανατολίζεσαι πάνω στην βάση των κυρίαρχων ξένων επιρροών… όπως συμβαίνει στα καθ’ ημάς από το ’21 στο ’22, στο ’46… μέχρι και σήμερα. Είναι άλλο να δέχεσαι επιρροές και άλλο να προσλαμβάνεις και να ερμηνεύεις την ιστορία σου κατά τα δόγματα των κυρίαρχων μητροπολιτικών κέντρων, να διαμορφώνεις την συλλογική σου μνήμη κατά τα δόγματα, τις επιταγές τα συμφέροντα των εκάστου επικυρίαρχων…

Σε αυτό το πλαίσιο σχέσης με την ιστορία μας, ήταν αναπότρεπτο να μην έχει ενταχθεί και να μην εντάσσεται η πρόσληψη και η “μελέτη” του Καποδίστρια από την εποχή του Κοραή, στην εποχή του Κορδάτου και του Ζεύγου, στην εποχή των εορτασμών των 200 χρόνων από το ’21 και σήμερα εν όψει του 2026 και των διακοσίων πενήντα χρόνων από την γέννηση του. Το τεράστιο και αντιθετικό φάσμα των προσλήψεων του Καποδίστρια και τα συνθήκη ψεύδη που τον ακολούθησαν και συνεχίζουν να τον ακολουθούν, συνθέτουν ένα ιστορικό παράδοξο, που αναμφισβήτητα χρήζει ιστορικής έρευνας, αλλά και ερμηνείας.

Είναι τόσο τεράστιο το φάσμα των προσλήψεων του Καποδίστρια και τόσο έντονα αντιθετικές οι προσλήψεις αυτές, ώστε στο παράδοξο των διαμετρικά αντιθετικών προσλήψεων, αυτών καθ’ αυτών, να προστίθεται και το παράδοξο της μέχρι και σήμερα μη ερμηνείας του φαινομένου, μη διερεύνησης των αιτίων του.

Εθνική Ομόνοια-Διχόνοια

Με το θέμα των προσλήψεων του Καποδίστρια υπόσχομαι να επανέλθω σύντομα. Επιτρέψτε μου τώρα να περάσω στην “κατάρα των Αχαιών”, που ίσως ακόμα μας κατατρέχει, με την ελπίδα ότι το 2026, το έτος της 250ης επετείου από την γέννηση του Καποδίστρια, θα μπορούσε να αξιοποιηθεί ως έτος “εξορκισμού” της δολερής και φθονερής διχόνοιας, ως έτος απαρχής εξόδου από την παρακμή.

Σε αυτό το πνεύμα, κάποιοι φορείς και πρόσωπα στην Κέρκυρα, οργάνωσαν στην επέτειο της δολοφονίας του Καποδίστρια, την 27/09, μια βραδιά “Εθνικού Αναστοχασμού”. Με θέμα “Εθνική Ομόνοια-Διχόνοια”, με ποίηση Κάλβου, Σολωμού, Σικελιανού και Θεοδωράκη. Επίμετρο αυτής της εκδήλωσης υπήρξε η θέση ότι ο Καποδίστριας “ως Τρόπος και ως Δρόμος” μπορεί να μας οδηγήσει στην έξοδο από την παρακμή. Πιστεύουμε ότι η ημερομηνία της δολοφονίας του μπορεί να καθιερωθεί ως ημέρα Εθνικού Αναστοχασμού… και αυτό γιατί… ανατρέχοντας από το πρόσφατο στο απώτερο παρελθόν, ακόμα δεν κατορθώσαμε να υπερβούμε τις πληγές του εμφύλιου του 1946-1949.

Κρατάμε στην λήθη και αμηρύκαστους τους εμφύλιους του ’21. Δεν έχουμε δει το ’21 μέσα από τα Οθωμανικά αρχεία. Αγνοούμε ότι τα Οθωμανικά αρχεία τεκμηριώνουν λεπτομερώς την απόλυτη αδυναμία των Οθωμανών να καταστείλουν την Ελληνική επανάσταση. Τεκμηριώνουν τον φόβο και την αγωνία της Οθωμανικής διοίκησης από αυτήν την αδυναμία, τεκμηριώνουν την αναγκαστική καταφυγή των Οθωμανών στους Αιγυπτίους, αλλά και των Αιγυπτίων την αδυναμία για την καταστολή της Ελληνικής Επανάστασης… αν δεν υπήρχαν οι εμφύλιοι (φθινόπωρο του 1823-καλοκαιρι του 1824. Και Ιούλιος 24- Ιανουάριος του 1825).

Αγνοούμε το γεγονός ότι:

• Ενώ οι Αιγυπτιακές δυνάμεις βρίσκονταν ήδη εντός των πυλών για να καταπνίξουν την επανάσταση, οι Έλληνες έμπαιναν σε εθνικά διαλυτικό εμφύλιο.
• Στο Φθινόπωρο του 1823 τοποθετείται η απαρχή του πρώτου εμφυλίου (1823-1824), ενώ έχει αρχίσει η επέλαση των Αιγυπτίων.
• Τον Ιούνιο του 1823 με στράτευμα 12000 ανδρών μπαίνουν οι Αιγύπτιοι στην Κρήτη, καταλαμβάνουν το Ηράκλειο και τον Αύγουστο στην μάχη των Αμουργελών συντρίβουν τις Κρητικές δυνάμεις. Καταλαμβάνουν την Κάσο στις 27-30 Μαΐου 1824 και τα Ψαρά στις 21-22 Ιουνίου 1824. Οι ναυτικές αυτές δυνάμεις αφέθηκαν αβοήθητες, παρά τις εκκλήσεις τους και παρά τις υπάρχουσες δυνατότητες.

Τα Ψαρά

Αγνοούμε το Εθνικό Άγος των Ψαρών. Αγνοούμε ότι αντί βοήθειας στα Ψαρά, στις 5 Ιουλίου το 1824, το υπό τον Υδραίο Ναύαρχο, Μιαούλη, Ελληνικό Ναυτικό λεηλατεί τα ήδη από τους Οθωμανούς λεηλατημένα Ψαρά. Αντί εθνικής συσπείρωσης στα τέλη του 1824, ενώ έχει τσακιστεί η επανάσταση στην Κρήτη, έχουν καταστραφεί η Κάσος και τα Ψαρά, δολοφονείται ο Πάνος Κολοκοτρώνης (13/11/1824) και φυλακίζεται ο Ανδρούτσος. Η δολοφονία του Πάνου Κολοκοτρώνη, του αποδεδειγμένα καλού και ηγετικού πολεμιστή, πολυτάλαντου, πολύγλωσσου, ιδιαίτερα μορφωμένου για την εποχή του και την ελληνική στρατιωτική ηγεσία, υπέροχου γιού του Γέρου του Μοριά δεν ήταν πλήγμα μόνον στον γέρο του Μοριά, ήταν πλήγμα στο ηθικό των αγωνιστών γενικά, αλλά και στον αγώνα που δεν διέθετε πολλούς σαν αυτόν.

Επίσης βαρύτατο και διαλυτικό για τον αγώνα πλήγμα αποτελεί, την ίδια χρονική στιγμή, η κυβερνητική μεταχείριση του Οδυσσέα Ανδρούτσου, του λιονταριού της Ρούμελης. Με εντολή της Κυβέρνησης Κουντουριώτη (Νοέμβριος 1824) ο Ανδρούτσος πολιορκείται από τον Γκούρα στην Ακρόπολη (Διάταγμα Κουντουριώτη «…ὁ Γκούρας διορίζεται αρχιστράτηγος τῶν ἐν Αθήναις δυνάμεων, μέ ἐντολήν νά ἐκπολιορκήσει τόν Ἀνδρούτσον…», Εφημερίς της Κυβερνήσεως, φ. 45, 20 Νοεμβρίου 1824). Αποκορύφωμα της αυτοκτονικής αυτής τακτικής αποτελεί η φυλάκιση του Γέρου του Μοριά στις 6 Φεβρουαρίου του 1825. Έτσι, η απόβαση του Ιμπραήμ στην Μεθώνη χωρίς αντίσταση, θα γίνει στις 26 Φεβρουαρίου του 1825, μετά την φυλάκιση του Κολοκοτρώνη… Με αυτήν την έννοια, κρίνουμε ότι χρειαζόμαστε μια μέρα εθνικής περισυλλογής και Εθνικού αναστοχασμού….

Συνεχίζουμε να αγνοούμε ότι το ηρωικό Μεσολόγγι προδόθηκε, δεν έπεσε. Το ηρωικό Μεσολόγγι θα έβγαινε νικηφόρο και στην δεύτερη πολιορκία, αν είχε την επαρκή και έγκαιρη στήριξη από την Κυβέρνηση Γεωργίου Κουντουριώτη, Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, Κωλέττη, όπως καταγγέλλει ακόμα και ο Αγγλόφιλος Ιστορικός Σπ. Τρικούπης και έχει επιβεβαιώσει σε δήλωση του ο Ιμπραήμ, (Σπ. Τρικούπης “Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως”, τομ. τρίτος, σελ, 298-299). Συνεχίζουμε να αγνοούμε ότι ενώ ήταν κατορθωτή μια τραγική Ελληνική εκστρατεία στον Λίβανο στις 26 Μαρτίου του 1826, ήταν αδύνατη η βοήθεια στο αποκλεισμένο Μεσολόγγι…

Η Κατάρα των Αχαιών να δολοφονούν τους καλύτερους

Ας επανέλθουμε λοιπόν στο θέμα μας. Στην ανάγκη των Αχαιών να “δολοφονούν” τους καλύτερούς τους. Ναι, ο καλύτερος, ο ηρωικότερος, ο σοφότερος, ο ωραιότερος των Αχαιών υπήρξε ο Παλαμήδης. Με δολοπλοκία του Οδυσσέα κατηγορήθηκε, καταδικάστηκε και δολοφονήθηκε με λιθοβολισμό ο Παλαμήδης. Εμείς ακόμα θαυμάζουμε και μνημονεύουμε, προβάλουμε ως πρότυπο, τον πολυμήχανο Οδυσσέα, συνεχίζοντας να μηχανευόμαστε την καταστροφή του καλύτερου αδελφού, συντρόφου, συμπολεμιστή….

Τι κι αν ο Σωκράτης με εκτίμηση μνημονεύει τον Παλαμήδη… «Και τα παθήματα του Παλαμήδη δεν έχεις ακούσει; Γιατί γι’ αυτόν όλοι οι ποιητές συνέθεσαν ύμνους, ότι χάθηκε, επειδή φθονήθηκε από τον Οδυσσέα για τη σοφία του.» (Διάλογος Σωκράτη Ξενοφώντα.. Ξενοφώντος Απομνημονεύματα , Βιβλίο 4, Κεφάλαιο 2, Παράγραφος 33). Ο Όμηρος ως “το συστηματικότερο ΜΜΕ” φρόντισε την διαγραφή του από την Ιλιάδα. Ο Τυανέας ο Απολλώνιος κατά την επίσκεψή του στον Τάφο του Αχιλλέα και επικοινωνία του με το “φάντασμα του Αχιλλέα” γίνεται αποδέκτης της ακόλουθης περιγραφής του Παλαμήδη. Ο τρανότερος, ομορφότερος, νεότερος και πολεμικότερος άνδρας. Ο σοφότερος. Με μόνιμη την συντροφιά των Μουσών. (δηλαδή μόνιμα με την παγκόσμια συλλογική Μνήμη, εμπνεόμενος, δημιουργικός, εφευρέτης και ποιητής).

Θύμα αδικίας από τους Αχαιούς λόγω της πανουργίας του Οδυσσέα. Ο Αχιλλέας επίσης εξηγεί, ερμηνεύει την παράλειψη του Παλαμήδη από τον Όμηρο ως προκατάληψη υπέρ του Οδυσσέα. Βέβαια και ο ίδιος ο Όμηρος, απολογούμενος ίσως για το πέπλο λήθης, με το οποίο κάλυψε τον Παλαμήδη στην Ιλιάδα, κάνει μια ενδιαφέρουσα αναφορά στην Οδύσσεια και συγκεκριμένα στη στιγμή της Καθόδου του Οδυσσέα στον Άδη. Εμφανίζει τον Αχιλλέα να αναγνωρίζει τον Παλαμήδη ως εταίρο, στενό φίλο, αλλά και σοφό διδάσκαλο και σε καλή και μόνιμη σχέση με τις μούσες. Να αποδίδει την δολοφονία του σε φθόνο του Οδυσσέα και την σιωπή του Ομήρου για τον Παλαμήδη σε προκατάληψη υπέρ του Οδυσσέα.

Βεβαία και στις προσλήψεις του Καποδίστρια έχουμε υπέροχους ύμνους για το ανυπέρβλητο ήθος, την αδάμαστη θέληση και αφοσίωση στον σκοπό, την αυτοθυσιαστική προσφορά, την ανιδιοτέλεια, την ευγένεια… Ύμνους από ανθρώπους που δεν είχαν ανάγκη την εύνοια του, ούτε φόβο από την αντιπάθεια ή την οργή του. Το μίσος του μεγάλου Κοραή, οι και μετά τον θάνατο του Καποδίστρια λίβελοι, οι κατηγορίες ακόμα και για την ίδρυση του Αρχαιολογικού Μουσείου της Αίγινας ως ιδιοτελούς εργαλείου για την διοργάνωση αρχαιοκαπηλίας, αποκαλύπτουν το άμετρο αντι-Καποδιστριακό πάθος του Κοραή.

Η δήθεν αντικειμενική ουδέτερη κριτική Κοραϊστών, ότι οι προοδευτικοί διανοούμενοι, όπως ο Κοραής, στέκονται αρνητικά απέναντι στον Καποδίστρια, χωρίς όμως την παράθεση των ύβρεων, αδικούν τον Καποδίστρια. Γιατί η παράθεση των ύβρεων αρκεί να καταρρίψει και το υβρεολόγιο και να αποκαλύψει τα κίνητρα των υβριστών. Ήδη ο Ελληνισμός της Διασποράς, με προεξάρχουσα την Παγκόσμια Ομοσπονδία Κεφαλλήνων και Ιθακησίων, πρωτοστατεί στις ενέργειες για την ανακήρυξη του 2026 σε έτος Καποδίστρια, σε έτος εξορκισμού της ενδημικής Εθνικής διχόνοιας, έτος καθολικής ανάτασης και δημιουργικής Ομόνοιας. Σε απαρχή της εξόδου μας από την αδελφοφαγία και το Προκρούστειο ήθος.