Κούρδοι της Συρίας: Από την μακρόχρονη περιθωριοποίηση στην εύθραυστη αυτονομία

Μια εύθραυστη αυτονομία έχουν εγκαθιδρύσει οι Κούρδοι της Συρίας στα εδάφη που ελέγχουν στο βόρειο τμήμα της εμπόλεμης χώρας, μια περιοχή με σημαντικές πετρελαιοπηγές που αποτελεί σχεδόν το 30% του συριακού εδάφους.

Εγκατεστημένοι κυρίως στη βόρεια Συρία, οι Κούρδοι, κατά μείζονα λόγο σουνίτες, με μικρές μη μουσουλμανικές μειονότητες και μη θρησκευτικές πολιτικές οργανώσεις, αντιπροσωπεύουν το 15% του συριακού πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις. Επί δεκαετίες έχουν υποστεί περιθωριοποίηση και καταπίεση από το καθεστώς του κόμματος Μπάαθ που βρίσκεται στην εξουσία στη Δαμασκό και δεν σταμάτησαν να ζητούν αναγνώριση των πολιτιστικών και πολιτικών δικαιωμάτων τους.

Από την έναρξη της σύγκρουσης στη Συρία το 2011, με την αιματηρή καταστολή από τον στρατό ειρηνικών διαδηλώσεων υπέρ της δημοκρατίας, το καθεστώς έκανε μια κίνηση προς τους Κούρδους. Ο πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ έδωσε υπηκοότητα σε 300.000 «απάτριδες» Κούρδους έπειτα από αναμονή και διαμαρτυρίες μισού αιώνα. Η συριακή υπηκοότητα είχε αφαιρεθεί από τους Κούρδους αυτούς το 1962 έπειτα από αμφιλεγόμενη απογραφή.

Ουδετερότητα και ομοσπονδία

Οι Κούρδοι θα προσπαθήσουν στη συνέχεια να παραμείνουν στο περιθώριο της σύγκρουσης. Υιοθετούν«ουδέτερη» θέση απέναντι στο καθεστώς της Δαμασκού και στους Σύρους αντάρτες, προσπαθώντας να εμποδίσουν τους αντάρτες να διεισδύσουν στις περιοχές τους για να αποφύγουν τα αντίποινα του καθεστώτος.

Στα μέσα του 2012, οι κυβερνητικές δυνάμεις εγκαταλείπουν θέσεις στη βόρεια και ανατολική Συρία, οι οποίες καταλαμβάνονται από τους Κούρδους. Αυτή η αποχώρηση των δυνάμεων του καθεστώτος εκλαμβάνεται ως ενθάρρυνση προς τους Κούρδους να μην συμμαχήσουν με τους Σύρους αντάρτες.

Το 2013, το Κόμμα Δημοκρατικής Ενότητας (PYD, το κυριότερο κόμμα των Κούρδων της Συρίας) κηρύσσει καθεστώς ημιαυτονομίας. Τρία χρόνια αργότερα, το 2016, τα ημιαυτόνομα εδάφη ανακοινώνουν τη δημιουργία μιας «ομοσπονδιακής περιοχής» που αποτελείται από τρία καντόνια: το Αφρίν (βορειοδυτικά) στην επαρχία του Χαλεπίου, τον Ευφράτη (βόρεια) σε ένα τμήμα των επαρχιών του Χαλεπίου και της Ράκας και του Τζαζιρέ (βορειοανατολικά) που αντιστοιχεί στην επαρχία Χασάκα.

Η πρωτοβουλία αυτή παραπέμπει σε ντε φάκτο καθεστώς αυτονομίας, που παραμένει εύθραυστη. Οι Κούρδοι θα προκαλέσουν τη δυσαρέσκεια των δυνάμεων της συριακής αντιπολίτευσης και την εχθρότητα της γειτονικής Τουρκίας. Καταρτίζουν ένα «κοινωνικό συμβόλαιο»: ένα Σύνταγμα για την αυτόνομη περιοχή. Το 2017, οι κάτοικοι των κουρδικών περιοχών εκλέγουν τα δημοτικά τους συμβούλια.

Κατά των τζιχαντιστών

Από το 2014, η ένοπλη πτέρυγα του PYD, οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), υπήρξε μία από τις κύριες δυνάμεις που πολεμούσαν κατά των δυνάμεων της τζιχαντιστικής οργάνωσης Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ). Στις αρχές του 2015, οι κουρδικές δυνάμεις, υποστηριζόμενες από τα πλήγματα του υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών συνασπισμού, εκδιώκουν τις δυνάμεις του ΙΚ από το Κομπάνι, στα σύνορα με την Τουρκία, έπειτα από τέσσερις και πλέον μήνες σφοδρών μαχών.

Τον Οκτώβριο του 2015, δημιουργούνται οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (FDS), που αποτελούνται από 25.000 Κούρδους και 5.000 Άραβες, όλοι Σύροι. Οι FDS, όπου κυριαρχούν οι Κούρδοι, θα λάβουν βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες σε εξοπλισμό και εκπαίδευση αλλά και αεροπορική υποστήριξη.

Δύο χρόνια αργότερα, τον Οκτώβριο του 2017, οι FDS εκδιώκουν το ΙΚ από το προπύργιό του, τη Ράκα. Τον Μάρτιο του 2019, καταλαμβάνουν το τελευταίο συριακό οχυρό της οργάνωσης, την Μπαγούζ.

Τούρκοι και Τραμπ

Στις αρχές του 2018, η Τουρκία ξεκινά χερσαία και αεροπορική επιχείρηση εναντίον των YPG στην περιοχή του Αφρίν. Θεωρεί την πολιτοφυλακή αυτή συριακό παρακλάδι του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), που διεξάγει ανταρτοπόλεμο στη νοτιοανατολική Τουρκία εδώ και περισσότερα από 30 χρόνια.

Η επίθεση πραγματοποιείται μετά την ανακοίνωση από τον συνασπισμό κατά των τζιχαντιστών της δημιουργίας μιας «συνοριακής δύναμης» που αποτελείται κυρίως από Κούρδους μαχητές, ένα σχέδιο που προκαλεί την οργή της Άγκυρας. Ήδη, τον Αύγουστο του 2016, η Τουρκία είχε εξαπολύσει επίθεση στη βόρεια Συρία, επισήμως προκειμένου να απωθήσει τόσο την κουρδική πολιτοφυλακή όσο και το ΙΚ.

Στα τέλη του 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοινώνει την αποχώρηση των Αμερικανών στρατιωτών από τη Συρία. Οι Κούρδοι προειδοποιούν ότι δεν μπορούν να φέρουν σε πέρας τη μάχη κατά του ΙΚ αν πρέπει να πολεμήσουν εναντίον της Τουρκίας, η οποία απείλησε πολλές φορές να εξαπολύσει επίθεση εναντίον της πολιτοφυλακής YPG.

Όμως, στις 6 Οκτωβρίου, η Ουάσινγκτον ανακοινώνει πως τα αμερικανικά στρατεύματα θα αποσυρθούν από την περιοχή των συνόρων με την Τουρκία επειδή η Τουρκία θα ξεκινήσει «σύντομα» μια «επιχείρηση η οποία είχε προβλεφθεί από μακρού χρόνου» στο βόρειο τμήμα της χώρας. Η αποχώρηση ξεκινά την επομένη (σήμερα).