Το μνημόνιο Άγκυρας-Τρίπολης αποκλείει την Ελλάδα από τη Μεσόγειο

Τον περασμένο Νοέμβριο (2019) η τουρκική εξωτερική πολιτική επιχείρησε να περάσει σε μια καινούργια διαχρονικά φάση των μακρών διεκδικήσεών της σε βάρος της Ελλάδας. Τη φορά αυτή, η προσπάθειά της αφορούσε στον απόλυτο εγκλωβισμό της Ελλάδας στο Αιγαίο και τον αποκλεισμό της από τον υποθαλάσσιο χώρο της νοτιοανατολικής λεκάνης της Μεσογείου.

Χώρο στον οποίο η Ελλάδα δικαιούται μέρος της υφαλοκρηπίδας λόγω της νησιωτικής κυριαρχικής της παρουσίας, αρχικά με τις νοτιοανατολικές ακτές της Κρήτης, αλλά και με τις ανατολικές ακτές της Κάσου, της Καρπάθου και της Ρόδου, καθώς και τις νότιες ακτές της νησιωτικής συστάδας του Καστελόριζου. Αντίστοιχη μονομερής παράνομη κίνηση εκ μέρους της Τουρκίας καταγράφεται τον Νοέμβριο του 1973 και τον Ιούλιο του 1974 αναφορικά με την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας, αρχικά του βορειοανατολικού Αιγαίου και στη συνέχεια με το υπόλοιπο κομμάτι της κεντρικής και νότιας περιοχής του Αρχιπελάγους.

Η καθόλα παράνομη αυτή πράξη της Τουρκίας αφορούσε συγκεκριμένα στην υπογραφή ενός απαράδεκτου από πλευράς διεθνούς δικαίου Μνημονίου Συνεργασίας με τη Λιβύη, το οποίο ανάμεσα στα άλλα (στρατιωτική στήριξη της κυβέρνησης Σαράζ στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη κατά παράβαση σχετικών απαγορευτικών αποφάσεων του ΟΗΕ) περιλάμβανε και οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών εθνικής δικαιοδοσίας.

Η οριοθέτηση γίνεται ανάμεσα σε δύο χώρες, οι οποίες δεν το δικαιούνται καθότι δεν αποτελούν κράτη με απέναντι ακτές, σύμφωνα με τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Στη συγκεκριμένη περιοχή, η Τουρκία συνιστά απέναντι κράτος μόνον με την Ελλάδα (νησιωτική) και την Κύπρο. Απέναντι κράτος είναι η Ελλάδα με τη Λιβύη στα νότια και νοτιοανατολικά παράλια της Κρήτης και τις απέναντι ηπειρωτικές ακτές της Λιβύης, καθώς και με την Αίγυπτο αντιστοίχως.

Η εν λόγω πράξη της Τουρκίας συνιστά επίσης παράνομη κατά το διεθνές δίκαιο ενέργεια, αφής στιγμής στηρίζεται στην απόλυτη άρνησή της να αποδεχτεί ότι τα νησιωτικά εδάφη δικαιούνται-διαθέτουν όλες τις θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας, ως βασικής αρχής του διεθνούς δικαίου που συνιστά κανόνα jus cogens (απόλυτα υποχρεωτικού χαρακτήρα), ως προγενέστερου εθιμικού κανόνα που έχει κωδικοποιηθεί και συμβατικά.

Η κολεγιά Άγκυρας-Τρίπολης κόντρα στο Διεθνές Δίκαιο

Ο εν λόγω πλέον κανόνας καταγράφεται αναλυτικότερα και στο άρθρο 121 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (1982, Μοντέγκο Μπαίυ), το οποίο και επιγράφεται: καθεστώς των νησιών. Το αντίστοιχο καθεστώς καταγράφεται αναλυτικά και στο συμβατικό πλαίσιο της Γενεύης (1958), και ειδικότερα στο άρθρο 10 της Σύμβασης για την αιγιαλίτιδα και συνορεύουσα ζώνη, καθώς και στην παρ. β’ του άρθρου 1 της Σύμβασης για την υφαλοκρηπίδα, όπου και κατοχυρώνεται το δικαίωμα των νησιωτικών εδαφών στις ισχύουσες για την εποχή τρεις αυτές θαλάσσιες ζώνες εθνικής δικαιοδοσίας, χωρίς καμία εξαίρεση.

Εντούτοις, οι τελευταίες δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων (τελευταία του Καλίν στις 7 Φεβρουαρίου) αποδεικνύουν την πρόθεση της γείτονος να στερήσει με την εν λόγω συμφωνία παντελώς την πρόσβαση της Ελλάδας στον υποθαλάσσιο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Υπενθυμίζουμε ότι οι δηλώσεις αφορούν τα περί έναρξης εξερευνητικών εργασιών μέσω του ωκεανογραφικού σκάφους “Ορούτς Ρέις” ανάμεσα στην περιοχή που καλύπτεται από την ανατολική οριοθετική γραμμή του τουρκολιβυκού Μνημονίου προς την υφαλοκρηπίδα της ελληνικής νησιωτικής συστάδας του Καστελόριζου και τις δυτικές ακτές της Κύπρου.

Αυτός ήταν αρχικά και ο λόγος της υπογραφής του Μνημονίου, σε συνδυασμό και με τον περιορισμό των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 6 ναυτικά μίλια, μη αναγνωρίζοντας έμμεσα το κατά νόμο δικαίωμα της Ελλάδας να τα επεκτείνει στα 12 ναυτικά μίλια. Η άμεση απόσυρσή της εν λόγω “συμφωνίας” και η σε κάθε περίπτωση αποτροπή της όποιας απόπειρας εφαρμογής της, αποτελεί για την ελληνική εξωτερική πολιτική κομβικό σημείο κατοχύρωσης των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή του νοτίου Αιγαίου και της νοτιοανατολικής Μεσογείου.