Ώρα να ζωντανέψει ο Ευρωνότος – Μια απάντηση στη γερμανική Ευρώπη

Είναι κοινό μυστικό πως η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε τέλμα. Tο μόνο που συνέβηκε την τελευταία δεκαετία ήταν η αντίδρασή της, υπό την καθοδήγηση και επικυριαρχία του Βερολίνου, στις επιπτώσεις της αμερικάνικης χρηματοπιστωτικής κρίσης, με αποτέλεσμα να διογκωθεί επικίνδυνα ο ευρωσκεπτικισμός, η ακροδεξιά, ο ρατσισμός, οι οικονομικο-κοινωνικές ανισότητες, να υποχωρήσει το κοινωνικό κράτος, να αυξηθούν τα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ευρώπη, να συμβεί το Brexit, να ατονήσει ο γαλλογερμανικός άξονας και να συγκροτηθούν άτυπες ή και μυστικές αντισυσπειρώσεις.

Η καθυστέρηση της πολιτικής ολοκλήρωσης της ΕΕ έχει μειώσει δραματικά την διεθνή της ισχύ, ενώ δεν επιτρέπει την κατάκτηση ενός κρίσιμου ρόλου του ευρώ στο παγκόσμιο σύστημα. Οι ευθύνες της Γερμανίας για όλα αυτά είναι βαρύτατες και ο οικονομικός αυταρχισμός της έχει καταστήσει τη χώρα αυτή σε μείζον διαρθρωτικό πρόβλημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Μπορεί ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, να διαβεβαίωνε προ ετών, πως οι Γερμανοί δεν θέλουν μια γερμανική αλλά μια ισχυρή Ευρώπη, όμως ο Γιούργκεν Χάμπερμας φοβόταν την φαντασίωση της γερμανικής ηγεμονίας και ο Χέλμουτ Σμιτ εξηγούσε γιατί οι Γερμανοί δεν μπορούν να ηγηθούν της Ευρώπης. Αν και οι όροι του Brexit κατέδειξαν τις δυσκολίες και το κόστος εξόδου από την ΕΕ, κάτι που είναι ακόμη πιο δύσκολο στην Ευρωζώνη, η Γερμανία εάν βρεθεί απέναντι σε μια ΕΕ που δεν θα υπακούει πλέον στα κελεύσματά της, τότε ενδέχεται να υποχωρήσει σε μια ζώνη του ευρωμάρκου.

Πριν πέντε χρόνια το θέμα του Germanexit ήταν στην ευρωπαϊκή επικαιρότητα, εξ αιτίας του επαναπατρισμού 1.400 τόνων χρυσού που είχε αποθηκεύσει στα θησαυροφυλάκια της Fed στη Νέα Υόρκη, ενώ αντίστοιχες κινήσεις έκαναν η Ολλανδία και η Φινλανδία που αποτελούσαν πυλώνες του γερμανικού imperium στο Eurogroup. Σήμερα, με δεδομένη και την εμπορική πολιτική Τραμπ οι συνθήκες χειροτερεύουν.

Τα προβλήματα της γερμανικής οικονομίας

Άλλωστε κανείς δεν ξέρει την πραγματική κατάσταση της γερμανικής οικονομίας.

• Πρώτον, είναι άγνωστο το δημοσιονομικό έλλειμμα που είναι κρυμμένο στα ομόσπονδα κρατίδια.
• Δεύτερον, είναι ένα ερώτημα ποια είναι η πραγματική κατάσταση της Deutschebank. Αναλυτές κάνουν λόγο για δεκάδες τρισ. ευρώ που είναι επενδυμένα σε τοξικούς τίτλους, παρά το άγριο ξεφόρτωμα μέσω της διαδικασίας της πιστωτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ.
• Τρίτον, μην ξεχνάμε τις χρεοκοπίες της Hypo Real Estate, της Industriebank (IKB), της Dresdner Bank, δεύτερη σε μέγεθος τράπεζα της Γερμανίας, που απορροφήθηκε από την Commerzbank και τις Landesbank, όπως η Baden-Wurttemberg, η West και η Sanchen, που ενισχύθηκαν με δεκάδες δισ. ευρώ για να διασωθούν.
• Τέταρτον, ορισμένοι παρατηρητές επισημαίνουν ότι η δομή της τραπεζικής ένωσης, έτσι όπως συγκροτήθηκε από το Βερολίνο, δεν έχει ολοκληρωθεί, εξ αιτίας του Βερολίνου και των αόρατων προβλημάτων που έχει το γερμανικό τραπεζικό σύστημα.

Σε αυτές τις συνθήκες, μια αποχώρηση της Γερμανίας και των δορυφόρων της από την Ευρωζώνη και η δημιουργία μιας Ζώνης του ευρωμάρκου, που θα μπορούσε να εξελιχτεί σε πολιτική ένωση, δεν έχει αποκλεισθεί. Ήδη πριν από το 2015 υπάρχει ένα σχέδιο φυγής, που θυμίζει την τευτονική Χανσεατική Ένωση του 13ου-14ου αιώνα στη Βόρεια Θάλασσα. Τώρα έχει πλέον λάβει άτυπα σάρκα και οστά.

Η Νέα Hansa και οι αντισυσπειρώσεις

Η Χανσεατική Ένωση (Hansa) ήταν ένας συνασπισμός πόλεων της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας με κύριο σκοπό τη διασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας και του εμπορίου. Η Νέα Χανσεατική Ένωση, που άρχισε να δρα εμφανώς από το 2017, είναι μια άτυπη λέσχη που έχουν συμπήξει προσωπικότητες (πολιτικοί, υπουργοί, διπλωμάτες, αξιωματούχοι) από την Ολλανδία, τις Βαλτικές (Λετονίας, Λιθουανίας, Εσθονίας) και τις Σκανδιναβικές Χώρες (Δανία, Σουηδία, Φινλανδία) και την Ιρλανδία, που υποστηρίζουν την αυστηρή τήρηση των κανόνων της Ευρωζώνης.

Η λέσχη που κινείται στο παρασκήνιο υπονομεύει τις ιδέες για αναδιάρθρωση της Ευρωζώνης, της ενταξιακής πολιτικής και παρεμβαίνει στο Eurogroup και στο Ecofin για την αυστηρή τήρηση των δημοσιονομικών κανόνων και την διατήρηση της λιτότητας. Η Νέα Hansa έχει διευρυνθεί με την προσχώρηση κρατών της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης (Πολωνία, Τσεχία, Μάλτα, Πορτογαλία).

Έχει πλέον διαμορφωθεί μία Hansa Plus και επιδιώκει να ολοκληρωθεί η ενοποίηση των αγορών (τράπεζες, χρηματοοικονομικός τομέας). Η Νέα Hansa δεν μοιάζει να ελέγχεται από τη Γερμανία, καθώς παίρνει συχνά θέσεις που είναι αντίθετες τόσο στις γερμανικές, όσο και στις γαλλικές πρωτοβουλίες ή αποσιωπήσεις, όπως για παράδειγμα στο άνοιγμα του τομέα των υπηρεσιών στους ξένους ανταγωνιστές. Λέγεται δε ότι μικρότερες ομάδες της ετοιμάζουν προτάσεις για την υλοποίηση όσων έχουν παγώσει.

Από την Μπενελούξ στο Βίζεγκραντ

Δεν ξέρουμε εάν τελικά πίσω από όλα αυτά είναι το Βερολίνο, ή είναι κατά της γερμανικής επικυριαρχίας. Όμως, είναι βέβαιο πως οι ομαδοποιήσεις και οι αντισυσπειρώσεις, είτε είναι αυτόνομες, είτε επιβάλλονται έμμεσα στο πλαίσιο της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων, υπάρχουν εξ αρχής.

H Μπενελούξ (Benelux) ήταν μια τελωνειακή ένωση του Βελγίου, της Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου που εξελίχθηκε σε συσπείρωση στην ΕΟΚ των 6, ως αντιστάθμισμα της ισχύος των άλλων τριών (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία). Έκτοτε, οι αντισυσπειρώσεις είναι μια ευρωπαϊκή πραγματικότητα και συνήθως συγκροτούνται γύρω από ένα σκοπό, αλλά εξελίσσονται και επικαιροποιούν τους στόχους τους ανάλογα με τις εξελίξεις.

Η Ομάδα Βίζεγκραντ που αποτελείται από τέσσερα κράτη της Κεντρικής Ευρώπης, την Τσεχία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Σλοβακία, ιδρύθηκε στην αρχή της δεκαετίας του ’90 με σκοπό την προώθηση της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσής τους, αλλά και την υποστήριξη της στρατιωτικής, οικονομικής και ενεργειακής μεταξύ τους συνεργασίας. Η Αυστρία συμπλέει με την ομάδα αυτή συχνά.

Η χρόνια και αντιπαραγωγική λιτότητα, αλλά και το μεταναστευτικό οδήγησαν στην συγκρότηση του λεγόμενου Club Med, των εφτά μεσογειακών χωρών του ευρωπαϊκού νότου από τη Γαλλία, Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Μάλτα και Κύπρο. Οι χώρες του Club Med έκαναν αισθητή την προγραμματική τους γραμμή στη σύνοδο κορυφής της Μπρατισλάβας (2016) που συνίσταται σε πέντε στόχους: περισσότερη Ευρώπη, λιγότερη λιτότητα, περισσότερη αλληλεγγύη, περισσότερη συνευθύνη.

Μία πρωτοβουλία της Αθήνας

Τα πολιτικά προβλήματα που αντιμετώπισαν κάποιες χώρες του κλαμπ (Ισπανία, Ιταλία κλπ) και η γενικότερη κατάσταση παγώματος κάθε πρωτοβουλίας μέσα στην ΕΕ οδήγησαν τους 7 του Νότου σε ατονία. Όμως τώρα, με την Γερμανία να επιδιώκει να παρέμβει στο Λιβυκό ζήτημα, την Τουρκία να απειλεί Ελλάδα και Κύπρο, με την ανάδειξη των ενεργειακών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου, με το σχέδιο του EastMed, με τον πόλεμο της Συρίας να προκαλεί νέα κύματα προσφύγων, με την κλιματική κρίση να προκαλεί αλλεπάλληλα τσουνάμια μεταναστών, η αναβίωση της Ομάδας των 7 Μεσογειακών Χωρών είναι σκόπιμη, αν όχι απαραίτητη.

Η Αθήνα θα μπορούσε άμεσα να αναλάβει την πρωτοβουλία, από κοινού με το Παρίσι και τη Ρώμη, για την σύγκλιση μιας συνόδου των 7 για τη συνεννόηση των νέων ηγετών των χωρών μελών της πάνω στα φλέγοντα τρέχοντα προβλήματα της περιοχής μας. Η ανασυγκρότηση των 7 και η κοινή κατάθεση προτάσεων είναι επιτακτική και προς συμφέρον όλων των μελών του γκρουπ. Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μπορεί να πείσει τον Μακρόν επίσης να αναβιώσει τις γαλλικές προτάσεις για τη Μεσόγειο.

Η Ένωση για τη Μεσόγειο (Union pour la Méditerranée) ήταν μια κοινότητα που θα αποτελούνταν από τα κράτη-μέλη της ΕΕ και άλλα κράτη που βρέχονται από τη Μεσόγειο αλλά δεν ανήκουν στην ΕΕ. Ιδρύθηκε το 2008 από τον τότε Γάλλο Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί και η οποία αποτελούσε εναλλακτική πρόταση για την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ. Η πρωτοβουλία απέτυχε γιατί η Τουρκία δέχτηκε να συμμετάσχει στην Ένωση και γιατί την υπονόμευσε η Γερμανία.