Τι αποκαλύπτει ο Μπόλτον για την ανοίκεια σχέση Τραμπ-Ερντογάν

Την “αμαρτωλή” σχέση του Αμερικανού προέδρου με τον Ερντογάν επιβεβαιώνουν οι αναφορές του Τζον Μπόλτον, πρώην συμβούλου εθνικής ασφάλειας του Τραμπ, στο περιβόητο βιβλίο του “The Room Where It Happened”. Το βιβλίο, του οποίου η κυκλοφορία επετράπη τελικά, αποκαλύπτει πώς ο Ερντογάν άδραξε την ευκαιρία να απολαμβάνει ευνοϊκής μεταχείρισης, αρχής γενομένης με την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον.

Ο Μπράνσον λειτούργησε ως διαπραγματευτικό χαρτί για τον Ερντογάν, όπως αναφέρει ο Μπόλτον και ασκησε έντονες πιέσεις ώστε να μεσολαβήσει η αμερικανική κυβέρνηση για να μπει η υπόθεση της Halkbank στο συρτάρι. Κάτι τέτοιο όμως ήταν «απίθανο τώρα που οι Αμερικανοί εισαγγελείς είχαν μπει βαθειά στις παράνομες δραστηριότητες της τράπεζας», επισημαίνει ο Μπόλτον, αναφερόμενος στις συνομιλίες Τραμπ-Ερντογάν ήδη από την άνοιξη του 2018.

Πρόκειται για την υπόθεση που είχε θορυβήσει ιδιαίτερα τον Τούρκο πρόεδρο και την οικογένειά του (και ιδίως το γαμπρό του Μπεράτ Αλμπαϊράκ), πριν ακόμα εκλεγεί ο Τραμπ, όταν είχε συλληφθεί ο επιχειρηματίας Ρεζά Ζαράμπ, για την εμπλοκή του στην παράκαμψη των κυρώσεων κατά του Ιράν. Η Άγκυρα κίνησε γη και ουρανό προκειμένου να πείσει τους Αμερικανούς να μην προχωρήσει η δίκη, ιδίως όταν κλήθηκε να καταθέσει ο αναπληρωτής διευθυντής της τουρκικής τράπεζας Halkbank, Μεχμέτ Χακάν Ατίλα. Να σημειωθεί ότι η υπόθεση της Halkbank συνεχίζεται, αν και ο Ατίλα έχει εκτίσει ποινή φυλάκισης και έχει αφεθεί, πια, ελεύθερος.

Ο Ερντογάν συνέχισε να ασκεί πιέσεις, όμως, με αποκορύφωμα τη συνάντησή του με τον Αμερικανό πρόεδρο κατά τη Σύνοδο των G20 στην Αργεντινή, το Δεκέμβριο του 2018. «Η ποινική έρευνα ήταν απειλή για τον ίδιο», αναφέρει ο Μπόλτον, «λόγω ισχυρισμών ότι εκείνος και η οικογένειά του χρησιμοποίησαν τη Halkbank για προσωπικούς σκοπούς». Ο Τραμπ ήθελε οπωσδήποτε να επιστρέψει ο Μπράνσον στις ΗΠΑ για πολιτικούς και επικοινωνιακούς λόγους, αλλά οι δικαστές της Νέας Υόρκης δεν ανέχθηκαν την παρέμβαση του Λευκού Οίκου.

Ο Ερντογάν εν τω μεταξύ καθυστερούσε την απελευθέρωση του πάστορα, κι έτσι ο Τραμπ χρησιμοποίησε οικονομικές και άλλες πιέσεις, όπως για παράδειγμα οι δασμοί στις εισαγωγές χάλυβα. «Τελειώστε τους», φέρεται να είπε στους συνεργάτες του ο Τραμπ, ενώ μάλιστα αιωρείτο στα ΜΜΕ και το θέμα των κυρώσεων για τους S-400. Η ανοχή του τελείωνε εκεί που άρχιζε να θίγεται σχεδόν προσωπικά από την τουρκική απειλή. «Ο Ερντογάν από τη μια στιγμή στην άλλη, από φιλαράκος του Τραμπ έγινε στόχος».

Μετά την επιστροφή Μπράνσον και την περίφημη φωτογράφησή του με τον Τραμπ στο Λευκό Οίκο, όμως, ο Ερντογάν έγινε ξανά “φιλαράκος”. «Κατά τραγική ειρωνεία, παρότι τα ΜΜΕ παρουσίαζαν τον Τραμπ έντονα αντι-μουσουλμάνο, ποτέ δεν κατάλαβε ότι ο Ερντογάν ήταν ο ίδιος ακραίος Ισλαμιστής», τονίζει ο τότε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας.

Το “φάντασμα” του Ομπάμα

Κατά τη συνάντηση Τραμπ-Ερντογάν στο παρασκήνιο των G20 στο Μπουένος Άιρες, «ο Τραμπ είπε στον Ερντογάν ότι θα τα φροντίσει όλα [σ.σ. για το θέμα της Halkbank], εξηγώντας ότι οι εισαγγελείς του Νοτίου Τομέα [της Νέας Υόρκης] δεν ήταν άνθρωποί του, αλλά του Ομπάμα, ένα πρόβλημα που θα λυνόταν όταν αυτοί θα αντικαθίσταντο. Φυσικά, όλα αυτά ήταν ανοησίες, αφού οι εισαγγελείς ήταν επαγγελματίες υπάλληλοι του υπουργείου Δικαιοσύνης και θα είχαν προχωρήσει με τον ίδιο τρόπο ακόμα κι αν η έρευνα για τη Halkbank» είχε ξεκινήσει επί Τραμπ.

Ενδιαφέρον έχει η αποστροφή του Μπόλτον εδώ ότι «ήταν σαν ο Τραμπ να προσπαθούσε να δείξει ότι διαθέτει εξίσου αυθαίρετη εξουσία με τον Ερντογάν» και είπε «ότι δεν ήθελε να συμβεί τίποτε κακό στον Ερντογάν ή την Τουρκία». Αλλά ένας βασικός παράγοντας που συνετέλεσε στη στάση αυτή φαίνεται πως τόσο ο ίδιος όσο και οι επιτελείς του –ακόμα και ο Μπόλτον, που τα γράφει– θεωρούσαν την κατάσταση στη Μέση Ανατολή ως αποτέλεσμα της «αποτυχίας Ομπάμα».

Σχεδόν αυτομάτως, η αμερικανική πολιτική στην περιοχή εκλαμβανόταν ως λανθασμένη περισσότερο επειδή διαμορφώθηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα παρά επειδή αξιολογήθηκε ως τέτοια από την κυβέρνηση Τραμπ. Σε αυτό το πλαίσιο εντάχθηκε και η αποχώρηση των Αμερικανών που οδήγησε στην εγκατάλειψη των Κούρδων, με την οποία ωστόσο ο Μπόλτον δεν συμφωνούσε.

«Ο Τραμπ είπε», σε τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον Ερντογάν στις 14 Δεκεμβρίου του 2018, ότι «ήταν έτοιμος να φύγει από τη Συρία αν η Τουρκία τακτοποιούσε το υπόλοιπο ISIS. Η Τουρκία θα μπορούσε να κάνει ό,τι έμεινε και εμείς θα βγαίναμε». Με αυτόν τον τρόπο οι ΗΠΑ ανέθεσαν στην Άγκυρα τον πόλεμο κατά του ISIS, το οποίο δεν ενδιέφερε τους Τούρκους και αυτό το ήξερε καλά ο Τραμπ. Λίγη σημασία είχε όμως, αφού μπορούσε να “πουλήσει” την εκπλήρωση μιας προεκλογικής δέσμευσης.

Όλα για τον Ερντογάν

Μετά το τηλεφώνημα, «ο Τραμπ είπε να φτιάξουμε μια δήλωση ότι είχαμε νικήσει τον πόλεμο κατά του ISIS, ότι είχαμε ολοκληρώσει την αποστολή μας στη Συρία και τώρα φεύγουμε». Η εξέλιξη αυτή δεν άρεσε σε κανέναν, ούτε στους συνεργάτες του Τραμπ –Μπόλτον, τον τότε υπουργό Άμυνας, Μάτις, και τον Πομπέο– ούτε στις συμμαχικές κυβερνήσεις (Ισραήλ, Γαλλία). Εν τω μεταξύ, ούτε οι κυρώσεις για την αγορά των ρωσικών S-400 από την Άγκυρα είχαν προχωρήσει.

Τελικά εκείνο που ενδιέφερε τώρα τον ένοικο του Οβάλ Γραφείου ήταν να διαχειριστεί τη λαίλαπα των ΜΜΕ για την απόσυρση από τη Συρία, που μόλις είχε προσφέρει “δώρο” στην εκλογική του βάση. Προκειμένου να μη γίνει απότομα, για άλλη μια φορά η Τουρκία εξυπηρέτησε τα σχέδιά του, με την έναρξη τεχνικών-στρατιωτικών συνομιλιών ώστε να προχωρήσει “ομαλά” η μετάβαση.

Αργότερα, πάλι μέσω τηλεφώνου, ο Τραμπ ζητούσε από τον Ερντογάν «να μην επιτίθεται στους Κούρδους επειδή πολύς κόσμος [στις ΗΠΑ] τους συμπαθεί επειδή πολέμησαν μαζί μας ενάντια στο ISIS».  Πάλι, εδώ, το επιχείρημα είναι επικοινωνιακό… Όμως, οι δηλώσεις περί προστασίας των Κούρδων «δεν ήταν ανεκτές από τον Ερντογάν». Τη συνέχεια τη γνωρίζουμε.

Ήθελε αποκλειστικό έλεγχο

Μάλιστα, «ο Ερντογάν είπε ότι ήθελε τον αποκλειστικό έλεγχο της “ζώνης ασφαλείας”» που πρότειναν οι Αμερικανοί, γεγονός «απαράδεκτο» για τον Μπόλτον. Δεν είναι τυχαίο ότι στις αρχές του 2019, ο Τσαβούσογλου θέλησε να μεταφέρει πολύ συγκεκριμένο μήνυμα στην Ουάσιγκτον: «Έχετε μια επιλογή. Είτε θα έχετε εμάς στα σύνορα [της Συρίας] ή τους Ρώσους και τους Ιρανούς. Διαλέξτε».

Το επόμενο διάστημα, αναμένεται να ελεγχθούν όσα αναφέρει ο Μπόλτον στο βιβλίο του, αφού ούτε λίγο ούτε πολύ αποδίδει, σε μεγάλο βαθμό, την ανεκτικότητα του Τραμπ για τον Ερντογάν σε πολιτικά-επικοινωνιακά κίνητρα, ή ακόμα και στο χειρισμό αυτών των “ευαισθησιών” εκ μέρους του Τούρκου.

Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ο γλαφυρός τρόπος που περιγράφει ο Μπόλτον μια τηλεφωνική συνδιάλεξη μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν, την άνοιξη του 2018, η οποία είναι αποκαλυπτική για το ύφος και τον τόνο που τηρεί ο Τούρκος πρόεδρος: «Η κλήση με τον Ερντογάν ήταν εμπειρία. Όπως τον άκουγα, φαινόταν σα να μιλάει ο Μουσολίνι από το μπαλκόνι στη Ρώμη, μόνο που ο Ερντογάν χρησιμοποιούσε αυτόν τον τόνο και ένταση στο τηλέφωνο. Ήταν σα να μας έκανε κήρυγμα από το γραφείο του Λευκού Οίκου»…