Η πανδημία αποδεικνύει ότι το ελληνικό μοντέλο είναι αυτοκτονικό

Ποια είναι η πιο ευάλωτη στην πανδημία οικονομία της Ευρώπης; Η ελληνική, και με διαφορά. Όχι πως χρειαζόμασταν την πρόσφατη έκθεση της Oxford Economics για να το διαπιστώσουμε βέβαια. Το ελληνικό ΑΕΠ φουσκώνει κυρίως από την κατανάλωση, η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού μάς έχει μετατρέψει σε μπανανία, ο αριθμός των αυτοαπασχολουμένων και των μικρών έως μικροσκοπικών επιχειρήσεων είναι ίσως παγκόσμιο ρεκόρ, παραγωγή, έρευνα, τεχνολογία δεν έχουμε, για τα πάντα, από τα τρόφιμα έως τα φάρμακα, κρεμόμαστε από τις εισαγωγές.

Με τέτοιο προφίλ εθνικής οικονομίας, όχι στον κορωνοϊό, σε καμία κρίση δεν μπορούμε να αντισταθούμε. Ελληνοτουρκική σύρραξη, κλιματική υπερθέρμανση, χρηματοπιστωτικό κραχ, επιδημίες, ό,τι και να γίνει, η οικονομία της χώρας θα είναι το πρώτο θύμα. Όσο και να πασχίζουμε σήμερα να αντιμετωπίσουμε τον τριπλό κλονισμό, τον επεκτατισμό της Τουρκίας, τη λοιμική και την οικονομική κατάρρευση, ο αγώνας μας είναι υπονομευμένος και, μακροπρόθεσμα, μάταιος, αν δεν στραφούμε στην ρίζα του κακού: σ’ αυτό το αυτοκτονικό πρότυπο του παρασιτικού καταναλωτισμού που πνίγει το (τεράστιο) παραγωγικό και δημιουργικό δυναμικό των Ελλήνων.

Όταν ξέσπασε η κρίση του 2010 κοινός τόπος όλων των σχολίων, κι εδώ κι έξω, είναι ότι η Ελλάδα αν θέλει να έχει μέλλον πρέπει να αλλάξει μοντέλο ανάπτυξης, να αναβαθμίσει την παραγωγή της, να πάψει να είναι μια χώρα που όλα τα εισάγει και τίποτε δεν κατασκευάζει και δεν επινοεί από μόνη της.

Φυσικά, τίποτε απολύτως δεν άλλαξε… Με ένα υδροκεφαλικό 20%, κατ’ άλλους μάλιστα 25%, του ΑΕΠ της να εξαρτάται εμμέσως ή αμέσως από τον τουρισμό, η δομική ανισορροπία και η παραγωγική καχεξία της ελληνικής οικονομίας γιγαντώθηκε αυτά τα χρόνια. Τα μεγάλα λόγια έμειναν λόγια. Οι προγραμματικές δηλώσεις του τωρινού πρωθυπουργού το καλοκαίρι, και η πολιτική του μετέπειτα, ήταν μια από τα ίδια. Με αυτές, ωσάν να βρισκόμασταν ακόμη στο 1996 ή το 2004, το πολιτικό μας προσωπικό αποδείκνυε ότι τίποτε δεν διδάχτηκε, τίποτε δεν έμαθε.

Ολλανδική νόσος και πανδημία

“Dutch disease”, ολλανδική νόσο, ονομάζουν οι οικονομολόγοι την αρνητική επίδραση που έχει η υπερβολική ανάπτυξη ενός κλάδου της οικονομίας εις βάρος των υπολοίπων. Την ονομασία στο φαινόμενο έδωσε η ανακάλυψη των ολλανδικών κοιτασμάτων πετρελαίου στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η οποία τα χρόνια που ακολούθησαν οδήγησε στην παρακμή της βιομηχανικής και αγροτικής παραγωγής. Το εύκολο χρήμα από τα πετρέλαια απέτρεψε την εξέλιξη των λοιπών κλάδων με τελικό αποτέλεσμα την κρίση όλης της οικονομίας.

Η μονοκαλλιέργεια μιας οικονομικής δραστηριότητας λόγω του πρόσκαιρου υπερκέρδους που προσφέρει καταλήγει πάντοτε στην παραγωγική ατροφία και μεσομακροπρόθεσμα στην κατάρρευση, μόλις τα υπερκέρδη αυτά περιοριστούν. Η ελληνική σταφιδική κρίση στα τέλη του 19ου αιώνα είναι ένα συναφές παράδειγμα. Μόνο η ισόρροπη οικονομική ανάπτυξη πολλών επιμέρους κλάδων είναι προοπτικά βιώσιμη. Χώρες επιτυχημένες διεθνώς που να βασίζονται σε έναν μόνο κλάδο δεν υπάρχουν. Πολλώ δε μάλλον όταν αυτός ο κλάδος είναι τόσο οικολογικά και πολιτιστικά κοστοβόρος.

Τώρα λοιπόν που ο κορωνοϊός στέλνει στην εντατική τις αναπτυξιακές οπτασίες μας και οι πολιτικοί μας ακόμη μια φορά αιφνιδιάζονται, είναι η ώρα της ριζικής αναθεώρησης. Όπως και στην μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008-10, η διεθνής πείρα αποδεικνύει ότι μόνο οικονομίες με ισχυρή παραγωγική βάση, πρωτίστως βιομηχανική, είναι σε θέση να αντεπεξέλθουν. Οικονομίες δηλαδή που είναι ικανές να καλύψουν εκ των ενόντων τις βασικές βιοτικές ανάγκες του πληθυσμού τους και δεν χρειάζεται να επαιτούν στους ξένους ακόμη και για τα στοιχειώδη: σήμερα, μάσκες και αντισηπτικά.

Κάποτε, η εκβιομηχάνιση της Ελλάδας ως πολιτικό αίτημα προσέκοπτε σ’ ένα σωρό ενστάσεις: η χώρα δεν έχει προλεταριάτο, δεν έχει παράδοση μεγάλων μονάδων, δεν έχει γενικά παράδοση επιχειρηματική αυτού του είδους. Τώρα, που η 4η βιομηχανική επανάσταση από τη φύση της όλα αυτά τα καθιστά περιττά, ποια είναι η δικαιολογία; Υπάρχει άλλη εξήγηση πέρα από τη δραματική ανικανότητα της πολιτικής μας τάξης να οραματιστεί για τον τόπο κάτι πιο δημιουργικό, κάτι πιο φιλόδοξο από το καζίνο του Ελληνικού;