Οι δύο όψεις των δυτικών κυρώσεων στη Ρωσία

Οι οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η ΕΕ στη Ρωσία, ως αντίποινα για την εισβολή της τελευταίας στην Ουκρανία και τον πόλεμο που διεξάγεται, σαφέστατα είναι σκληρές, αλλά, έχω την εντύπωση ότι δεν πρόκειται να σταματήσουν τη Ρωσία, έως ότου επιτύχει τους στρατιωτικούς στόχους που έχει θέσει. Το σχέδιο θα εκτελεστεί, έστω και με χρονικές αποκλίσεις από ό,τι είχε προκαθοριστεί.

Οι συνέπειες για την οικονομία της Ρωσίας σαφέστατα θα είναι σοβαρές, και το μέγεθος τους είναι συνέπεια της χρονικής διάρκειας που αυτές θα ισχύσουν. Σαφέστατα επιδιώκεται να βρεθεί σε δύσκολη θέση η κυβέρνηση Πούτιν, όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο αλλά και στο πολιτικό, διαμέσου της αύξησης των κοινωνικών αντιδράσεων από τη διαμορφούμενη συγκυρία.

Η επιδιωκόμενη αποκοπή-απομόνωση της Ρωσίας από το παγκόσμιο γίγνεσθαι, περιλαμβάνει όχι μόνο οικονομικά μέτρα, αλλά αντιστοίχως, μέτρα που άπτονται των πολιτιστικών και αθλητικών δραστηριοτήτων καθώς και επικοινωνίας και μεταφοράς.

Η τεράστια σημασία του SWIFT

Από τις οικονομικές κυρώσεις, η πιο σημαντική φαίνεται να είναι ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το  SWIFT (ακρωνύμιο του Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication), που είναι το αντίστοιχο του Gmail για το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Είναι ένας κωδικός που εγγυάται την ασφαλή αποστολή οικονομικών μηνυμάτων ανάμεσα σε περισσότερα από 11.000 ιδρύματα και εταιρείες σχεδόν σε όλες τις χώρες του κόσμου. Με “μηνύματα”, τα οποία αγγίζουν τα 42 εκατομμύρια την ημέρα και αφορούν παραγγελίες, επιβεβαιώσεις πληρωμών, συναλλαγές και ανταλλαγές συναλλάγματος.

Η Δύση είχε απειλήσει τη Ρωσία με αποκλεισμό από το SWIFT από το 2014, τη χρονιά προσάρτησης της Κριμαίας. Τότε, ο υπουργός Οικονομικών της Ρωσίας Alexei Kudrin, υπολόγιζε ότι το ρωσικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν θα είχε μια ετήσια απώλεια της τάξης του 5%.

Από τον αποκλεισμό του SWIFT, φαίνεται να έχει εξαιρεθεί η τράπεζα Gazprombank , που ανήκει στο ρωσικό ενεργειακό κολοσσό Gazprom. Μέσω της συγκεκριμένης τράπεζας πραγματοποιούνται όλες οι συναλλαγές οι οποίες αφορούν το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο που εξάγεται στις χώρες της Δύσης. Πρόκειται για μια απόφαση που είναι συνοδευτική της απόφασης με την οποία έμειναν εκτός κυρώσεων οι εξαγωγές  φυσικού αερίου και πετρελαίου.

Ως γνωστόν, οι χώρες της ΕΕ προμηθεύονται περίπου το 42% της κατανάλωσης φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και οι ΗΠΑ εισάγουν πετρέλαιο από τη Ρωσία αξίας περίπου 20 δισ. δολαρίων τον χρόνο. Επίσης σημαντικός φαίνεται να είναι και ο αποκλεισμός από την προμήθεια υψηλού τεχνολογικού υλικού, απαραίτητου για τη λειτουργία της οικονομίας. Πχ ημιαγωγοί.

Οι πρώτες οικονομικές συνέπειες

Οι πρώτες συνέπειες των κυρώσεων έχουν ήδη γίνει εμφανείς με την πτώση της αξίας του ρωσικού νομίσματος (ρούβλι) έναντι του δολαρίου. Η ισοτιμία του ρουβλιού με το δολάριο διαμορφώνεται στα 105 δολάρια ανά δολάριο, με την υποτίμηση του ρωσικού νομίσματος από τις αρχές του 2022 να διαμορφώνεται στο 40%. Η μεγάλη υποτίμηση που υφίσταται το ρούβλι θα έχει σοβαρό κόστος για τη ρωσική οικονομία, ανεβάζοντας και άλλο τον ήδη υψηλό πληθωρισμό που τρέχει με 8,7%. Επιπλέον αναμένεται να οδηγήσει σε περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων από τη ρωσική κεντρική τράπεζα, μετά την πρόσφατη αύξηση στο 20,0% από 9,0%. Υπολογίζεται ότι η μείωση του ρωσικού ΑΕΠ το τρέχον τρίμηνο μπορεί να ανέλθει στο 20,0% σε σχέση με το προηγούμενο τρίμηνο.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας. Ως ποσοστό αντιπροσωπεύει το 37% του παγκόσμιου εμπορίου της  το 2020. Για την ΕΕ η Ρωσία είναι ο 5^ος εμπορικός εταίρος, αντιπροσωπεύοντας  το 5% του συνολικού εμπορίου της Ευρώπης. Το συνολικό εμπόριο αγαθών μεταξύ ΕΕ και Ρωσίας ανήλθε, το 2020, σε 174,3 δισ. ευρώ.

Οι συνολικές εισαγωγές της ΕΕ ήταν 95,3 δισ. ευρώ και κυριαρχούνταν από ενεργειακά και ορυκτά προϊόντα. Ενεργειακά προϊόντα: 67,3 δισ. ευρώ ή 70,6% του συνολικού όγκου. Αγροτικά και πρώτες ύλες: 4,3 δισ. ευρώ ή 4,5%. Χημικά: 4,1 δισ. ευρώ ή 4,3%. Σίδηρος και ατσάλι: 4 δις ευρώ ή 4,1%. Οι συνολικές εξαγωγές της ΕΕ ήταν 79,0 δισ. ευρώ. Αφορούν κυρίως μηχανικό και μεταφορικό εξοπλισμό: 35 δισ. ευρώ ή 44,1% του συνολικού όγκου. Χημικά: 16,7 δισ. ευρώ ή 21,1%.  Μεταποιητικά προϊόντα: 7,6 δισ. ευρώ ή 9,6%. Αγροτικά και πρώτες ύλες: 6,9 δις ευρώ ή 8,7%.

Το συνολικό εμπόριο υπηρεσιών, το ίδιο έτος, ανήλθε σε 27,7 δισ. ευρώ. Οι εισαγωγές από τη Ρωσία ανήλθαν σε 8,9 δισ. ευρώ και οι εξαγωγές σε 18,8 δισ. ευρώ. Επίσης, η ΕΕ είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Ρωσία. Το 2019, το απόθεμα των ευρωπαϊκών ΑΞΕ ανερχόταν σε 311,4 δισ. ευρώ, ενώ οι αντίστοιχες ρωσικές σε 136 δισ. ευρώ. Τα στοιχεία είναι από την Eurostat.

Η αλληλεξάρτηση επιχειρήσεων

Τα στοιχεία για τις ΑΞΕ δείχνουν ότι για  δεκαετίες, η Ρωσία, ήταν βασικός προορισμός για ευρωπαϊκές επενδυτικές εταιρείες σε σειρά τομέων, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της γεωργίας και των τροφίμων, της ενέργειας, της αυτοκινητοβιομηχανίας, της αεροδιαστημικής και των προϊόντων πολυτελείας.

Ορισμένες ευρωπαϊκές εταιρείες, ειδικά στη Γερμανία, είχαν επιχειρηματικούς δεσμούς με τη Ρωσία εδώ και αιώνες. Η Deutsche Bank και η Siemens, δραστηριοποιούνται εκεί από τα τέλη του 19ου αιώνα. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, οι οικονομικοί δεσμοί θεωρήθηκαν ως ένας τρόπος διατήρησης των σχέσεων με τη Σοβιετική Ένωση.

Οι 38 από τις 40 εταιρείες που περιλαμβάνονται στον δείκτη DAX στο χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης, έχουν επενδύσεις στη Ρωσία. Επίσης, οι 35 από τις 40 μεγαλύτερες γαλλικές εταιρείες που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο CAC 40 στο Παρίσι, έχουν σημαντικές ρωσικές επενδύσεις. Από τα σούπερ μάρκετ Auchan στους δρόμους της Μόσχας, έως τις δραστηριότητες υγροποιημένου φυσικού αερίου του γαλλικού ενεργειακού κολοσσού Total Energies στη χερσόνησο Γιαμάλ. Περίπου 700 γαλλικές θυγατρικές δραστηριοποιούνται στη Ρωσία, σε διάφορους κλάδους και απασχολούν πάνω από 200.000 εργαζόμενους, σύμφωνα με το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών.

Οι οικονομικές κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία είναι ένα μαχαίρι διπλής όψης. Ενώ υιοθετούνται για να πλήξουν τη ρωσική οικονομία, λόγω της υπάρχουσας αλληλεξάρτησης των  οικονομιών θα πλήξουν και τις οικονομίες των χωρών που τις επιβάλλουν.

Τα πρώτα πλήγματα για την ΕΕ

Οι χώρες της ΕΕ θα είναι οι πρώτες που θα πληγούν από τις υψηλότερες τιμές ενέργειας, κάτι που θα επιβαρύνει τις ήδη αυξανόμενες πληθωριστικές πιέσεις. Επίσης, θα πληγεί σε μακροοικονομικό επίπεδο το εξωτερικό εμπόριο, αγαθών και υπηρεσιών των χωρών της ΕΕ, με αρνητικές συνέπειες στο ρυθμό μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Σε μικροοικονομικό επίπεδο θα πληγεί μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων που εξάγουν τα προϊόντα τους στην Ρωσία (ζήτηση), ή που εισάγουν τις απαραίτητες πρώτες ύλες, ή ημικατεργασμένα υλικά είναι απαραίτητα για την παραγωγή προϊόντων.

Αυτό το πρόβλημα έχει ήδη πλήξει τη Volkswagen, η οποία δήλωσε ότι θα αναστείλει τη λειτουργία της για αρκετές ημέρες, σε δύο εργοστάσια στην Γερμανία που κατασκευάζουν ηλεκτρικά οχήματα, επειδή οι παραδόσεις κρίσιμων εξαρτημάτων από την Ουκρανία έχουν διακοπεί λόγω μαχών.

Η Volkswagen θα μπορούσε επίσης να πληγεί από τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, όπου από το 2009 έχει ένα εργοστάσιο στην Καλούγκα, που απασχολεί περίπου 4.000 άτομα και παράγει τα μοντέλα της Tiguan και Polo. Παράγει επίσης τα Audi Q8 και Q9 και το Skoda Rapid. Η Mercedes-Benz έχει ένα εργοστάσιο έξω από τη Μόσχα, ενώ η BMW συνεργάζεται με έναν τοπικό συνεργάτη.

Σειρά τραπεζικών ιδρυμάτων ευρωπαϊκών χωρών έχουν υψηλά ανοίγματα στη ρωσική αγορά και θα βρεθούν εκτεθειμένες, λόγω της αδυναμίας των ρωσικών επιχειρήσεων και τραπεζών, να ανταπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία οι ιταλικές τράπεζες (κυρίως Unicredit και Intesa Sanpaolo) είναι οι πλέον εκτεθειμένες με  συνολικό ύψος περίπου 25,3 δισ. δολάρια. Οι γαλλικές τράπεζες 25,1 δισ. δολάρια, οι αυστριακές 17,5 δισ. δολάρια, οι τράπεζες των ΗΠΑ 14,6 δισ. δολάρια και οι γερμανικές 8 δισ. δολάρια. Τα στοιχεία προέρχονται από την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών.