APEX 2024: Διεθνής συνεργασία για τη διάσωση οπτικοακουστικών αρχείων στην Ελλάδα

Το APEX, από το 2008, έχει πραγματοποιήσει σημαντικά έργα στην Αφρική και στη Λατινική Αμερική. Στην Ευρώπη ήλθε για πρώτη φορά φέτος, αρχίζοντας από τη χώρα μας, χάρη στην πρωτοβουλία από το “Δίκτυο Αρχιπέλαγος” και τον Τζέικομπ Μο. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν δύο αρχεία: το ένα το αρχείο του ραδιοφωνικού και τηλεοπτικού σταθμού Αιγαίο στην Άνω Σύρο. Το άλλο ήταν το “Αρχείο των Ανωνύμων”, που ιδρύθηκε το 2002, με έδρα τον Βύρωνα.

Η συγκεκριμένη συνεργασία έγινε γνωστή καθώς υπήρξαν ανακοινώσεις από το Αρχείων Τάξις, αλλά και μια εκτενής συνέντευξη του Τζέικομπ Μο στην Έφη Φαλίδα (εφ. Νέα, 12/6/2024). Από την πλευρά μου, και επειδή έζησα αυτό το εγχείρημα από κοντά, ως υπεύθυνος του Αρχείου των Ανωνύμων, θα ήθελα να δώσω το λόγο στους ίδιους τους συμμετέχοντες: Την Kim Tarr, την Juliana Principe, την Julia Delgadillo, και την Clara Sanchez.

-Κυρία Tarr, τι ακριβώς είναι το APEX και πότε εγκαινιάστηκε;

Το APEX, είναι ένα πρόγραμμα που ιδρύθηκε από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (NYU) το 2008. Το εναρκτήριο έργο πραγματοποιήθηκε στην Άκκρα της Γκάνας. Οι δραστηριότητες του APEX στην Αφρική περιλαμβάνουν εργαστήρια, πρακτικές άσκησης σπουδαστών του MIAP, τουλάχιστον μία υποτροφία Fulbright και τη δημιουργία ενός εργαστηρίου ψηφιοποίησης ήχου στο Αρχείο του Ινστιτούτου Αφρικανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Γκάνας. Από την ίδρυσή του, το APEX έχει συνεργαστεί με ιδρύματα σε διάφορες χώρες, όπως η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Χιλή, η Κολομβία, το Εκουαδόρ, το Μεξικό, η Ισπανία και η Ουρουγουάη.

-Τι επιδιώκει με άλλα λόγια το πρόγραμμα APEX;

Το APEX προάγει τη διεθνή συνεργασία και τον ακαδημαϊκό διάλογο για τη διατήρηση του κινηματογραφικού και οπτικοακουστικού υλικού με σκοπό την προστασία της παγκόσμιας οπτικοακουστικής κληρονομιάς. Αποτελεί μια ευκαιρία για τα μέλη της διεθνούς κοινότητας που ασχολούνται με τα οπτικοακουστικά αρχεία να ανταλλάξουν γνώσεις και δεξιότητες σε τομείς όπως η επιθεώρηση και φροντίδα οπτικοακουστικών υλικών, η καταλογογράφηση, η διαχείριση μεταδεδομένων, η ψηφιοποίηση, η ψηφιακή διατήρηση και η πρόσβαση στις συλλογές.

-Στο NYU, τι είδους συλλογές έχετε; Μόνο ταινίες ή και ηχητικά αρχεία;

Οι Ειδικές Συλλογές του NYU είναι τμήμα των Βιβλιοθηκών του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και διατηρούν μια ευρεία γκάμα υλικού, που περιλαμβάνει ταινίες, βίντεο και ηχητικά αρχεία. Οι συλλογές μπορούν να αναζητηθούν μέσω της πύλης των ευρετηρίων. Οι αρχειακές συλλογές καλύπτουν θέματα όπως ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος, το Κομμουνιστικό Κόμμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, η μουσική και η τέχνη από το Κέντρο της Νέας Υόρκης, και η ιστορία του πανεπιστημίου.

Οι Ειδικές Συλλογές του NYU διατηρούν μια σειρά από ερασιτεχνικές ταινίες που έχουμε διατηρήσει την τελευταία δεκαετίας. Επιπλέον, το Τμήμα Κινηματογραφικών Σπουδών Martin Scorsese επιβλέπει το Κέντρο και τα Αρχεία Μελέτης Ταινιών, το οποίο περιλαμβάνει τη Συλλογή William K. Everson. Πληροφορίες για τα περιεχόμενα των συλλογών μπορούν να βρεθούν μέσω των ευρετηρίων τους.

-Κυρία Sanchez,έρχεστε από την Ισπανία, τη χώρα των Βάσκων. Τι είναι ακριβώς το Zine Escola;

Το Zine Escola (EQZE) είναι ένα διεθνές κέντρο σκέψης, έρευνας, πειραματικής πρακτικής και παιδαγωγικής καινοτομίας, που βασίζεται στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον του κινηματογράφου. Αυτή η σχολή, που χρηματοδοτείται από το Επαρχιακό Συμβούλιο της Gipuzkoa και συνδέεται με το Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων (UPV/EHU), προσφέρει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών σε τρεις τομείς του κινηματογράφου: Σκηνοθεσία, προγραμματισμό και διατήρηση ταινιών. Το EQZE διαμορφώνεται με βάση τα γνωστικά πεδία των τριών φορέων που συμμετέχουν στη διαμόρφωσή του: Το Αρχείο Ταινιών της Χώρας των Βάσκων, το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Σαν Σεμπαστιάν και το πολιτιστικό πρότζεκτ Tabakalera.

-Έχετε αρχειακό υλικό;

Η ίδια η σχολή δεν διαθέτει συγκεκριμένη συλλογή οπτικοακουστικού υλικού, αλλά συνεργαζόμαστε στενά με τη συλλογή του Αρχείου Ταινιών της Χώρας των Βάσκων. Συνεργαζόμαστε επίσης με διάφορους θεσμούς, οργανισμούς και κινηματογραφιστές, για να παρέχουμε στους φοιτητές πραγματικό υλικό.

-Κυρία Tarr, ζούμε στην εποχή της εικόνας. To instagram, το tik tok, το youtube αποτελούν, κατά την άποψή σας, τα αρχεία του μέλλοντος; Έχουν διαφορές από τα αναλογικά αρχεία του παρελθόντος;

Αναμφίβολα, αυτά είναι τα αρχεία του μέλλοντος, αλλά ο τεράστιος όγκος – ο αριθμός των εικόνων και βίντεο που δημιουργούνται καθημερινά – καθιστά τη διατήρηση αυτής της ιστορίας πολύ πιο δύσκολη. Το πρόγραμμα MIAP εκπαιδεύει φοιτητές να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα και να αναπτύξουν λύσεις ψηφιακής διατήρησης και προτεραιοποίησης ή “επιλογής”, για να υποστηρίξουν τη φροντίδα του ψηφιακού βίντεο. Παρ’ όλα αυτά, θα απαιτηθεί συντονισμένη προσπάθεια και συνεργασία με δημιουργούς και αρχεία.

-Κυρία Principe, τι ακριβώς κάνατε στην Ελλάδα;

Ήμουν μέλος της ομάδας APEX 2024 που συνεργάστηκε με τη συλλογή του Νίκου Μητρογιαννόπουλου στον Βύρωνα, Ελλάδα. Η ομάδα μας αποτελούνταν από πέντε άτομα και δουλέψαμε στην αξιολόγηση της συλλογής του “Αρχείου των Ανωνύμων”. Η δική μου εστίαση στο έργο ήταν η φυσική οργάνωση των συλλογών σε κουτιά και η επισήμανση των αντικειμένων με μοναδικούς αναγνωριστικούς κωδικούς (IDs). Διαχωρίσαμε φυσικά τα οπτικά μέσα σε ένα κουτί αποθήκευσης και τα παρείχαμε με μοναδικό αναγνωριστικό που συνδέθηκε με την κινηματογραφική ταινία στο απόθεμα που δημιουργήσαμε.

-Να μας πείτε και οι δύο ως μεταπτυχιακές φοιτήτριες ποιες είναι οι εντυπώσεις σας από την Ελλάδα;

Juliana Principe: Ήταν η πρώτη μου φορά στην Ελλάδα και τη βρήκα γοητευτική. Διαπίστωσα επίσης ότι αντιμετωπίζει προκλήσεις παρόμοιες με εκείνες της χώρας μου, του Περού, όσον αφορά τα πολιτιστικά θέματα και τη διατήρηση του οπτικοακουστικού υλικού. Η χρηματοδότηση για ανεξάρτητα αρχεία είναι σπάνια και πολλές ερασιτεχνικές συλλογές κινδυνεύουν να χαθούν, αν δεν δημιουργηθεί ένα δίκτυο διατήρησης οπτικοακουστικού υλικού. Βρήκα ενδιαφέρον το έργο που κάνει το “Αρχείο των Ανωνύμων” ως προς τη διατήρηση των συλλογών και τη διάδοση της γνώσης που περιέχουν.

Julia Delgadillo: Απόλαυσα πραγματικά τον χρόνο μου στην Ελλάδα! Ήταν υπέροχο να δουλεύω με τόσο παθιασμένους και αφοσιωμένους ανθρώπους, τόσο στο “Αρχείο των Ανωνύμων” όσο και στον τηλεοπτικό σταθμό της Άνω Σύρου. Ως τόπος, η Ελλάδα ήταν επίσης απίστευτη· ήταν καταπληκτικό να βλέπεις τόσο πολλή ιστορία παντού. Υπάρχει τόσο πλούσια κουλτούρα που πρέπει να καταγραφεί και ειδικά να αρχειοθετηθεί.

-Σχεδιάζετε να επιστρέψετε στο μέλλον;

Juliana Principe: Θα ήθελα πολύ να συνεχίσω να δουλεύω με τη συλλογή του Αρχείου των Ανωνύμων και να μάθω περισσότερα για τα ανεξάρτητα αρχεία που υπάρχουν στην Ελλάδα.

Julia Delgadillo: Θα ήθελα πολύ να επιστρέψω στο μέλλον, είτε για να κάνω περισσότερη δουλειά με οπτικοακουστικό υλικό, είτε για επίσκεψη. Δεν είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ κανένα μουσείο και θα ερχόμουν πίσω μόνο και μόνο γι’ αυτό!

-Για την επόμενη χρονιά τι προγραμματίζετε;

Juliana Principe: Αρχίζω το δεύτερο έτος μου στο πρόγραμμα M.A. στη Διατήρηση και Αρχειοθέτηση Κινηματογραφικών Εικόνων στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Τα σχέδιά μου για το επόμενο έτος είναι να επικεντρωθώ στην πτυχιακή μου εργασία και να αποφοιτήσω από το πρόγραμμα του μεταπτυχιακού. Ωστόσο, θα επιδιώξω επίσης να συνεχίσω να συνεργάζομαι με ανεξάρτητα αρχεία όπως των Ανωνύμων.

Julia Delgadillo: Το επόμενο έτος, σκοπεύω να ολοκληρώσω την πτυχιακή μου εργασία και τον χρόνο μου στο πρόγραμμα Διατήρησης και Αρχειοθέτησης Κινηματογραφικών Εικόνων. Ελπίζω επίσης να έχω την ευκαιρία να παρακολουθήσω το επόμενο APEX, καθώς απόλαυσα τόσο πολύ την πρώτη μου εμπειρία.