Πόσο επικίνδυνο είναι το BPA στα τρόφιμα και πλαστικά;

Η δισφαινόλη-Α (BPA) είναι μια βιομηχανική χημική ουσία που χρησιμοποιείται από την βιομηχανία για τη παραγωγή πολυκαρβονικών πλαστικών και την συγκόλληση υλικών επίστρωσης. Χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 1960 και προστίθεται σε πολλά εμπορικά προϊόντα όπως, πλαστικά δοχεία αποθήκευσης τροφίμων, συσκευασίες πώλησης τροφίμων και αναψυκτικών, πλαστικά μπουκάλια νερού, μπιμπερό, μεταλλικές κονσέρβες και παιχνίδια. Πιο συγκεκριμένα:

Πολυκαρβονικά πλαστικά: Χρησιμοποιούνται για την κατασκευή δοχείων τροφίμων και ποτών, όπως μπουκάλια νερού, δοχεία αποθήκευσης τροφίμων και παιδικά μπιμπερό.

Εποξειδικές ρητίνες: Χρησιμοποιούνται για την επίστρωση του εσωτερικού των μεταλλικών προϊόντων, όπως οι κονσέρβες τροφίμων και ποτών, για την αποφυγή διάβρωσης και έκθεσης του μετάλλου στα τρόφιμα.

Είναι επικίνδυνα; Υπάρχει μεγάλη ανησυχία στις μέρες μας για την έκθεση σε BPA. Ένας από τους κυριότερους λόγους είναι ότι μπορεί να διαρρεύσει από τα δοχεία στα τρόφιμα ή τα ποτά που καταναλώνουμε. Αυτό παρατηρείται συνήθως σε τρόφιμα που αποθηκεύονται για μεγάλες περιόδους σε δοχεία με BPA, όπως για παράδειγμα οι ντομάτες/ ντοματοπολτοί σε κονσέρβες και το εμφιαλωμένο νερό που αποθηκεύεται σε πλαστικά μπουκάλια. Αυτό συμβαίνει επίσης στα πλαστικά που μπορούν να θερμανθούν, καθώς η θερμότητα μπορεί να προκαλέσει την διαρροή επιπλέον BPA, όπως για παράδειγμα τρόφιμα σε πλαστικά μπολ που προορίζονται για φούρνο μικροκυμάτων ή ποτά σε πλαστικά κύπελλα που ζεσταίνονται στα μικροκύματα.

Μελέτες για το BPA

Πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι η συνεχής έκθεση σε BPA μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας. Στην πραγματικότητα, η έκθεση σε BPA είναι τόσο διαδεδομένη που η έρευνα δείχνει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ηλικίας άνω των 6 ετών έχουν μετρήσιμες ποσότητες BPA στα ούρα τους. Η μελέτη NHANES III το 2003 έδειξε ότι η BPA ανιχνεύτηκε στο 93% δείγματος ούρων 2517 ατόμων ηλικίας από 6 ετών και πάνω.

Επίσης, μελέτες κυρίως σε πειραματόζωα έχουν δείξει ότι μπορεί να έχει επιπτώσεις νευρολογικές, συμπεριφορικές και ενδοκρινολογικές. Πολυάριθμες μελέτες έδειξαν ότι η BPA μιμείται τη δομή και τη λειτουργία των οιστρογόνων. Αυτό σημαίνει ότι η BPA μπορεί να συνδεθεί με τους υποδοχείς οιστρογόνων και να επηρεάσει τις σωματικές διαδικασίες, όπως την ανάπτυξη, την κυτταρική επιδιόρθωση και την ανάπτυξη του εμβρύου.

Επιπλέον, το BPA μπορεί επίσης να αλληλεπιδράσει με άλλους ορμονικούς υποδοχείς, όπως αυτούς του θυρεοειδή αδένα με αποτέλεσμα να αλλάξουν τη λειτουργία του. Το σώμα μας επηρεάζεται αρκετά από τις αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών και αυτό έχει αντίκτυπο στη συνολική μας υγεία.

Το BPA μπορεί να επηρεάσει επίσης διάφορες πτυχές της ανδρικής και γυναικείας γονιμότητας. Ως φυτοοιστρογόνο που μιμείται τα οιστρογόνα, μπορεί να δρα στους υποδοχείς οιστρογόνων τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες για να προάγει τη φλεγμονή ή να προκαλεί βλάβη στα κύτταρα μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται οξειδωτικό στρες. Η βλάβη αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με διάφορους τρόπους.

Σε μια μελέτη, αρσενικά ποντίκια που έλαβαν πόσιμο νερό με BPA είχαν χαμηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης, μειωμένη ποιότητα σπέρματος και μεγαλύτερη στειρότητα σε σύγκριση με ποντίκια που λάμβαναν κανονικό πόσιμο νερό. Σε θηλυκά ποντίκια, οι ερευνητές βρήκαν ότι η έκθεση σε BPA μειώνει τη γονιμότητα μειώνοντας την ορμόνη οιστραδιόλη, μειώνοντας τον αριθμό των υγιών ωαρίων και επηρεάζοντας αρνητικά την ικανότητα ενός γονιμοποιημένου ωαρίου να εμφυτεύεται στη μήτρα. Η έκθεση σε BPA φαίνεται να γερνά πρόωρα το γυναικείο αναπαραγωγικό σύστημα, προκαλώντας ορμονικές αλλαγές και μειωμένη γονιμότητα γνωστή και ως “πρόωρη ωρίμανση”.

Επίσης έχει συνδεθεί με την ενδομητρίωση και το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) σε μελέτες που έγιναν σε ζώα. Οι φλεγμονώδεις επιδράσεις του BPA μπορεί να συμβάλλουν στην ανεπιθύμητη αύξηση βάρους, μαζί με την ανάπτυξη καρδιακών παθήσεων και διαβήτη τύπου 2. Εκτός από τη σύνδεση με τους υποδοχείς οιστρογόνων, το BPA μπορεί να συνδεθεί με άλλους ορμονικούς υποδοχείς, προκαλώντας λιπογένεση (συσσώρευση λίπους).

Οι επιδράσεις της δισφαινόλης

Οι επιδράσεις της δισφαινόλης φαίνεται να αυξάνονται σε μεγάλες δόσεις έκθεσης και υπό ορισμένες συνθήκες (π.χ υψηλή θερμοκρασία). Σύμφωνα με μια έκθεση του 2014 από τον Οργανισμό Ελέγχου Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA), η έκθεση σε λιγότερο από 2,25 χιλιοστόγραμμα ανά κιλό (5 mg ανά κιλό) σωματικού βάρους την ημέρα είναι ασφαλής. Οι περισσότεροι άνθρωποι εκτίθενται μόνο σε 0,1-2,2 μικρογραμμάρια ανά κιλό (0,2-0,5 μικρογραμμάρια ανά κιλό) σωματικού βάρους την ημέρα. Ωστόσο, χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε εάν υπάρχει πραγματικό όριο ασφαλείας για την έκθεση σε BPA ή εάν μπορεί να προκαλέσει βλάβη σε οποιοδήποτε επίπεδο έκθεσης.

Από 1η Μαιού 2011 απαγορεύεται η χρήση της BPA στα μπουκάλια διατροφής των βρεφών και η ευρωπαική νομοθεσία για τις χημικές ουσίες (REACH) ορίζει να περιγράφεται ακριβώς η ασφαλής χρήση της και να εφαρμόζονται μέτρα για μείωση της πιθανής επικινδυνότητας της. Ο FDA μοιράζεται τις ίδιες ανησυχίες προτείνοντας ωστόσο την σταδιακή μείωση της ανθρώπινης έκθεσης αλλά με λογικά βήματα καθώς οι μελέτες από τους αρμόδιους φορείς συνεχίζονται παγκοσμίως για να υπάρξει μια ξεκάθαρη εικόνα.

Που εντοπίζονται

Τα κοινά προϊόντα που ενδέχεται να περιέχουν BPA περιλαμβάνουν: Είδη συσκευασμένα σε πλαστικά δοχεία. Πλαστικά μπουκάλια. Κονσέρβες τροφίμων και ποτών. Είδη περιποίησης. Προϊόντα εμμήνου ρύσεως. Θερμικές αποδείξεις εκτυπωτών. CD και DVD. Οικιακά ηλεκτρονικά είδη. Φακοί γυαλιών. Αθλητικός εξοπλισμός. Ρητίνες για οδοντιατρική χρήση. Ακόμη και ορισμένοι σωλήνες πόσιμου νερού είναι επενδεδυμένοι με εποξειδικές ρητίνες που περιέχουν BPA.

Πως να μειώσετε την έκθεση; Με βάση τα παραπάνω λοιπόν, για να μπορέσουμε να μειώσουμε την έκθεση σε BPA θα πρέπει να: Μη χρησιμοποιούμε πολυκαρβονικά πλαστικά στον φούρνο μικροκυμμάτων, στο πλυντήριο πιάτων όπου αναπτύσσονται υψηλότερες θερμοκρασίες. Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να αποφεύγουμε την τοποθέτηση ζεστού φαγητού σε πλαστικό σκεύος αποθήκευσης. Χρησιμοποιούμε γυάλινα σκεύη/ κεραμικά/ αλουμινίου για την αποθήκευση φαγητού/ σνακ. Χρησιμοποιούμε γυάλινα μπουκάλια. Επιλέγουμε πλαστικά είδη με την ένδειξη “BPA free”. Συχνά οι κωδικοί 3 μέχρι 7 περιέχουν δισφαινόλη.

Αποφεύγουμε τα κονσερβοποιημένα τρόφιμα και να προτιμούμε φρέσκα ή κατεψυγμένα. Χρησιμοποιούμε μπουκάλια βρεφών και παιδικά πλαστικά παιχνίδια “BPA free”. Πετάμε στο κάδο σκουπιδιών κάθε πλαστικό σκεύος που έχει σπάσει/ φθαρεί.

---

Η Δέσποινα Μαυρίδου είναι κλινική διαιτολόγος-διατροφολόγος

Σε συνεργασία με το medNutrition